Μάλτα: Ο μεσογειακός “παράδεισος” των Startups

Η Μάλτα είναι η μικρότερη χώρα της ΕΕ και το δέκατο μικρότερο κράτος στον κόσμο. Κι όμως, στην πρωτεύουσά της τη Βαλέτα έχουν την έδρα τους χιλιάδες επιχειρηματικοί όμιλοι, πολυεθνικές και τραπεζικά ιδρύματα από όλο τον κόσμο. Εκτός από την εκπληκτική ομορφιά, τα κτίρια του 16ου αιώνα και τα μνημεία από την εποχή των Ιωαννιτών Ιπποτών, η απουσία γραφειοκρατίας και το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς την έχουν κάνει εξαιρετικά δημοφιλή επιλογή μεγιστάνων, τραπεζιτών, διασημοτήτων και επιχειρηματιών.

Παρότι μετά την είσοδο της Μάλτας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το Μάιο του 2004, δεν υπάρχουν πλέον εταιρείες offshore και μυστικοί τραπεζικοί λογαριασμοί, στις επιχειρήσεις και ειδικά στις Startups παρέχονται σημαντικές φορολογικές απαλλαγές καθώς και κίνητρα για την έναρξη των δραστηριοτήτων τους στο «νησί των Ιπποτών».

Επισήμως, ο συντελεστής φορολόγησης των επιχειρήσεων στη Μάλτα είναι το 35%, από τους υψηλότερους στην ΕΕ και πολύ πάνω από το μέσο όρο (22%). Ωστόσο, το φορολογικό σύστημα της Μάλτας επιτρέπει στις επιχειρήσεις να λάβουν ως «επιστροφή» (δηλαδή ένα είδος έκπτωσης) μέχρι και τα έξι έβδομα του φόρου, εφόσον το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητάς τους διεξάγεται εκτός Μάλτας ή αν οι μέτοχοί της δεν είναι μόνιμοι φορολογικοί κάτοικοι της χώρας. Υπάρχουν ακόμα αρκετές δυνατότητες μείωσης φόρου, ειδικά για εταιρείες τεχνολογίας, έρευνας, στοιχήματος και ναυτιλιακές. Έτσι, ο πραγματικός φόρος που πληρώνουν τελικά οι εταιρείες είναι 5%, ο οποίος είναι ο χαμηλότερος φορολογικός συντελεστής για επιχειρήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Επιπλέον, στη Μάλτα δεν γίνεται παρακράτηση φόρου για μερίσματα, πνευματικά δικαιώματα, τόκους και αποδόσεις από εταιρείες χαρτοφυλακίων. Συνεπώς, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο αριθμός των εγγεγραμμένων επιχειρήσεων στο μητρώο εταιρειών της Μάλτας αυξάνεται τα τελευταία χρόνια κατά 4.000-5.000 ετησίως!

Το οικοσύστημα των Startups

Σε μια χώρα με πληθυσμό μόλις 493.600 κατοίκους, οι εγγεγραμμένες επιχειρήσεις ξεπερνούν τις 50.000 και αναμένεται τα επόμενα χρόνια με τους σημερινούς ρυθμούς να διπλασιαστούν με τα κίνητρα που δίνονται για εταιρείες καινοτομίας και τεχνολογίας, τις οποίες υποστηρίζει με χρηματοδοτικά εργαλεία ο κυβερνητικός φορέας «Silicon Valetta»,αλλά και με την πλήρη ανάπτυξη του τεχνολογικού πάρκου «Smart City» στα περίχωρα της Βαλέτας, με τις χρηματοδοτήσεις να φτάνουν τα 300.000 ευρώ.

Η Μάλτα διαθέτει ένα ιδιαίτερο Startup οικοσύστημα με πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά καθώς και ένα επιχειρηματικό περιβάλλον που, σε συνδυασμό με το εξαιρετικό κλίμα, τις υπέροχες παραλίες και τα αξιοθέατα, αποτελεί δέλεαρ για ψηφιακούς νομάδες και εξειδικευμένο προσωπικό, όπως developers, data scientists, business analysts κ.ά.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, αναπτύσσεται με σταθερούς ρυθμούς την τελευταία δεκαετία και προσελκύει νέους επιχειρηματίες, επενδυτές και στελέχη όχι μόνο από την Ευρώπη αλλά από ολόκληρο τον κόσμο. Από το 2001 έως και το 2019 είχε κατά μέσο όρο αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης κατά 3,89%, με αποκορύφωμα το 2015, όταν άγγιξε το 11,30%. Τα τελευταία τρία χρόνια κινείται σταθερά πάνω από το 5% και η πρόσφατη εκτίμηση της Κομισιόν είναι ότι η Μάλτα θα έχει τον υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τα επόμενα δύο χρόνια.

Στην παγκόσμια λίστα ανταγωνιστικότητας η Μάλτα βρίσκεται στην 37η θέση, ενώ κάθε χρόνο ανεβαίνει σταθερά πολλές θέσεις. Μάλιστα, πριν από τρία χρόνια η χώρα έκανε το ντεμπούτο της στην ετήσια αναφορά Startup οικοσυστημάτων της αμερικανικής εταιρείας ερευνών Startup Genome. Χαρακτηρίστηκε μία από τις κορυφαίες χώρες με βάση το οικοσύστημα που έχει αναπτύξει, ενώ η Παγκόσμια Τράπεζα την χαρακτηρίζει «εξαιρετικά φιλική προς την επιχειρηματικότητα χώρα» και της αποδίδει τον τίτλο της «emerging Startup country», επισημαίνοντας τη σημαντική ανάπτυξη στους τομείς των υπηρεσιών, της τεχνολογίας, του εμπορίου και του τουρισμού.

Τι συμβαίνει όμως στην πραγματική οικονομία; Η Μάλτα δεν… ανθεί μόνο στους αριθμούς, αλλά και στην πραγματική επιχειρηματική δραστηριότητα, που τροφοδοτεί την εγχώρια οικονομία, μετά τη μεταβατική φάση της περιόδου 1999-2004, όταν επέλεξε να αλλάξει το επιχειρηματικό της περιβάλλον, προκειμένου να συμμορφωθεί με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στη Μάλτα δραστηριοποιούνται περίπου 250-260 Startups, με κύκλο εργασιών πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, με εξωστρεφή χαρακτηριστικά και έμφαση στην καινοτομία.

Ακολουθούν μερικές εκατοντάδες που βρίσκονται στη φάση της ανάπτυξης. Αυτό οφείλεται στις πολλές και ριζικές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία της Μάλτας αλλά και στην εξέλιξη ενός νέου κοινωνικού, πολιτιστικού και οικονομικού πλαισίου με εθνικό μακροχρόνιο πλάνο από τις κυβερνήσεις της τελευταίας εικοσαετίας. Η στρατηγική της χώρας να στραφεί από τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και τις εταιρείες σημαίας στο τοπικό νηολόγιο των δεκαετιών του ’60, του ’70 και του ’80 προς μια οικονομία βασισμένη στην τεχνολογία και την καινοτομία αποδείχθηκε γρήγορα σωστή, δίνοντας δείγματα της νέας εποχής στην οικονομία της Μάλτας: την πρώτη εταιρεία «μονόκερο».

Η εταιρεία GFI είναι μία από τις πρώτες hi-tech επιχειρήσεις της Μάλτας και προμηθεύτρια των δύο μεγαλύτερων παραγωγών μικροτσίπ για Smartphones στον κόσμο. Η αξία της ξεπερνά ήδη το 1 δισ. δολάρια και είναι η πρώτη εταιρεία της χώρας που μπήκε στην παγκόσμια ελίτ των επιχειρήσεων. Όπως και οι περισσότερες hi-tech εταιρείες στη Μάλτα, έχει τα κεντρικά της γραφεία στη Βαλέτα, την πρωτεύουσα της χώρας, που είναι ταυτόχρονα το οικονομικό και το τεχνολογικό της κέντρο.

Την ίδια επιλογή ακολουθούν τα τελευταία χρόνια και οι επενδυτές τόσο από την Ευρώπη (Μεγάλη Βρετανία, Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία) όσο και από την Αμερική. Δεν είναι μόνο ότι ανακαλύπτουν τις προοπτικές της Μάλτας ως ενός νέου «Startup Nation», παρακολουθώντας από κοντά το τοπικό οικοσύστημα να αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς, αλλά είναι και η ποικιλομορφία του οικοσυστήματος, που εντυπωσιάζει ειδικά τους επενδυτές από την Αμερική, που συναντούν πολλούς ξένους founders που ίδρυσαν την εταιρεία τους στη Μάλτα αλλά και πολυεθνικές ομάδες ιδρυτών, με μέλη από την Ευρώπη, τη βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Ένα ακόμα πλεονέκτημα της Μάλτας ως χώρας…

Όσοι επενδυτές επισκέφθηκαν τη Βαλέτα την τελευταία τριετία μιλάνε με ενθουσιασμό για την πόλη που είναι διάσπαρτη από incubators και accelerators. Επίσης τα business centers με γραφεία για νέες επιχειρήσεις, όπως και οι co-working spaces, πολλαπλασιάζονται κάθε χρόνο, όχι μόνο στην πρωτεύουσα αλλά και σε άλλες πόλεις, καθώς υπάρχει μεγάλη ζήτηση και πληθώρα νεοφυών επιχειρήσεων που αναζητούν έδρα για την ανάπτυξη της εταιρείας τους. Μια Startup κοινότητα που ανθεί σε απόλυτους αριθμούς και ωθεί την τοπική οικονομία σε έναν νέο δρόμο.

Η πολιτική της Μάλτας για τις Startups

Η Μάλτα σταθερά αλλά μεθοδικά την τελευταία δεκαετία –ενδεχομένως και 15ετία σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές– μεταμορφώνεται από μια χώρα που είχε επικεντρωθεί στην προσέλκυση μεγάλων βιομηχανιών και πολυεθνικών με προτίμηση στις ναυτιλιακές, σε μια οικονομική δύναμη που δίνει ευκαιρίες σε μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που εξειδικεύονται στις τεχνολογίες αιχμής (τεχνητή νοημοσύνη, IoT, Machine Learning, Blockchain, νανοτεχνολογία κ.ά.).

Η αυξανόμενη κρατική υποστήριξη δίνει σε νέους επιχειρηματίες και Startups τα κίνητρα, τη σιγουριά και την αυτοπεποίθηση να μετακομίσουν στη Μάλτα για να υλοποιήσουν τα επιχειρηματικά, τεχνολογικά και επιστημονικά τους σχέδια, χωρίς τον άγχος της γραφειοκρατίας και των απρόσμενων νομοθετικών και φορολογικών αλλαγών που μπορούν να καταστρέψουν επιχειρηματικά πλάνα και προσπάθειες ετών, όπως σε άλλες χώρες της Μεσογείου.

Υπάρχουν ελάχιστα εμπόδια στη διαδικασία ίδρυσης μιας εταιρείας στη Μάλτα, καθώς οι περισσότερες έχουν μεταφερθεί σε online πλατφόρμες επικοινωνίας με τις αρμόδιες υπηρεσίες. Κι αυτά έχουν συνήθως σχέση με την ταυτοποίηση των μετόχων και των προσώπων που εμπλέκονται στη διαχείριση μιας εταιρείας καθώς και με την αιτιολόγηση των κεφαλαίων που επενδύονται στο μετοχικό κεφάλαιο μιας Startup. Μετά την υιοθέτηση των τελευταίων κανόνων και των προϋποθέσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η μεταφορά κεφαλαίων ελέγχεται για την αποφυγή ξεπλύματος μαύρου χρήματος και κεφαλαίων από παράνομες δραστηριότητες.

Οι κανονισμοί για τη λειτουργία μιας εταιρείας είναι πολύ απλοί, ξεκάθαροι και προκαθορισμένοι, ώστε οι μέτοχοι να αισθάνονται απόλυτα κυρίαρχοι της επένδυσής τους και τα ιδρυτικά μέλη της εταιρείας ελεύθερα να κινηθούν, σύμφωνα με τους νόμους της χώρας και της ΕΕ, για να επιτύχουν τους στόχους τους.Με εξαίρεση τις βιομηχανίες, τα εργαστήρια, τα τραπεζικά ιδρύματα, τις ασφαλιστικές εταιρείες και τις εταιρείες ειδικού σκοπού, δεν απαιτείται άδεια για την έναρξη δραστηριότητας μιας επιχείρησης. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα προβλήματα επιλύονται ηλεκτρονικά μέσα σε λίγες ώρες.

Ένα ακόμα στοιχείο που κάνει τη Μάλτα ελκυστικό προορισμό για Startups είναι η πολλαπλή υποστήριξη στην εξωστρέφεια. Εκτός από φορολογικά κίνητρα (η μείωση του συντελεστή από το 35% στο 5%), το ίδρυμα «Startup Malta»του υπουργείου Οικονομίας, Επενδύσεων και Μικρών Επιχειρήσεων, τα προγράμματα ενίσχυσης και επιδοτήσεων των βασικών φορέων της κυβέρνησης, Business Start, γνωστό και ως B-start, Start-up Advance και Start-up Finance, καθώς και της Εταιρείας Διαχείρισης Επενδύσεων (MIMCOL) παρέχουν ευκαιρίες χρηματοδότησης σε πρώιμα στάδια ή στη φάση της ανάπτυξης, με προτίμηση στις Startup που στοχεύουν στο εξωτερικό.

Σύμφωνα με έρευνα του 2017, το 71% των επιχειρήσεων της Μάλτας έχει πελάτες στο εξωτερικό, πολύ πάνω από τον μέσο όρο σε διεθνές επίπεδο (23%) και το αντίστοιχο της Ε.Ε. (45%).
Το «νησί των Ιπποτών» μπορεί να υπερηφανεύεται ακόμα και για την κοινότητα ιδρυτών που μετέχει στο τοπικό οικοσύστημα, καθώς το ποσοστό ξένων υπηκόων που έχουν ιδρύσει εταιρείες στη Μάλτα αγγίζει το 39%. Είναι το τέταρτο υψηλότερο στον κόσμο πίσω από τη Silicon Valley στις ΗΠΑ, το Βερολίνο στη Γερμανία και το Λονδίνο στη Μεγάλη Βρετανία.

Digital Malta: στο ρυθμό της ψηφιακής οικονομίας

Ένα από τα κοινά «συνθήματα» των τελευταίων κυβερνήσεων της Μάλτας μετά την είσοδό της στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ότι η χώρα οφείλει να εισέλθει δυναμικά στην ψηφιακή οικονομία και να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Από το 2015 και μετά η Μάλτα δείχνει όλο και πιο έντονα πως μεταμορφώνεται οικονομικά και κοινωνικά για να προσαρμοστεί στην ψηφιακή οικονομία. Ένα από τα εμβληματικά έργα για τη μετεξέλιξη της Μάλτας σε μια «ψηφιακή οικονομία» είναι η δημιουργία του μεγαλύτερου τεχνολογικού πάρκου στη Μεσόγειο, γνωστού κι ως «SmartCity Malta».

Η υλοποίησή του ξεκίνησε το 2007, με αρχικό προϋπολογισμό 275 εκατομμύρια ευρώ, αλλά το τελικό κόστος προβλέπεται να ξεπεράσει τα 300 εκατομμύρια. Η κατασκευή του τεχνολογικού πάρκου ανακοινώθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2007 από την κυβέρνηση και επιλέχθηκαν οι παλιές εγκαταστάσεις του Βιομηχανικού Συγκροτήματος «Ρικασόλι» στην περιοχή Καλκάρα, ένας χώρος 360.000 τ.μ, 13 χιλιόμετρα από τη Βαλέτα. Το αρχικό σχέδιο ήταν να εξελιχθεί σε μια τεχνολογική νέα πόλη, στα πρότυπα της «Dubai Internet City» και της «Dubai Media City».

Παρότι πολλά από τα κτίρια όπου στεγάζονται γραφεία και εργαστήρια έχουν ξεκινήσει τη λειτουργία τους από το 2010, το έργο είναι ακόμα σε εξέλιξη και αναμένεται να παραδοθεί επισήμως στις αρχές του 2022, καθώς δεν έχουν ολοκληρωθεί όλες οι συμπληρωματικές εγκαταστάσεις, όπως εστιατόρια, καφέ, χώροι αναψυχής και γυμναστήρια. Μάλιστα, το Μάιο του 2018 μια περιοχή στα όρια της «SmartCity Malta» πήρε έγκριση να αλλάξει χρήση και από γραφεία να μεταμορφωθεί σε μικρή συνοικία για πολυτελείς και δικτυωμένες κατοικίες, σχεδιασμένες με τις προδιαγραφές του «σπιτιού του μέλλοντος».

Το αρχικό σχέδιο του «SmartCity Malta» ήταν να φιλοξενήσει πάνω από 100 εταιρείες και θυγατρικές ξένων τεχνολογικών ομίλων, όπου θα εργάζονταν περίπου 3.000 άτομα, ενώ οι σημερινές εγκαταστάσεις μπορούν να φιλοξενήσουν πάνω από 8.500 άτομα, με προοπτική στην τελική του μορφή να καλύπτει τις ανάγκες 500 και πλέον εταιρειών και 11.000 εργαζομένων.
«Η Μάλτα δεν μπήκε στην εποχή της ψηφιακής οικονομίας… Είναι ψηφιακή οικονομία! Και είναι μια χώρα που η οικονομία της καθορίζεται από την τεχνολογία.

Πολλά νέα funds απορροφούν αυτές τις πολύτιμες πληροφορίες για τη Μάλτα, καθώς είχαν μια διαφορετική εικόνα και αντιδρούν με ενθαρρυντικό τρόπο σε αυτήν την πολλά υποσχόμενη ευκαιρία επενδύσεων. Οι βασικοί επενδυτές όμως αυτών των funds προέρχονται από το εξωτερικό και όχι από τη Μάλτα. Αυτό είναι ενδιαφέρον και εξαιρετικά σημαντικό», εξηγεί ο ιδρυτής του οργανισμού «Startup Malta» Μάρτιν Λέοναρντ.

Silicon… Valletta

Η Μάλτα σχεδιάζει τη δική της… Silicon Valley. Η προσπάθεια της κυβέρνησης ξεκίνησε επίσημα το Δεκέμβριο του 2016, με την ίδρυση του μη κερδοσκοπικού οργανισμού «Silicon Valletta», με πρόεδρο τον Σάιμον Ατζοπάρντι, γνωστό και ως ο «γκουρού των Startups» στη Μάλτα.
Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός είχε την υποστήριξη του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, της Αρχής Επικοινωνιών της Μάλτας και της πολυεθνικής KPMG, ενώ σταδιακά πολλές ιδιωτικές εταιρείες συμμετείχαν στην ανάπτυξη του φορέα (όπως οι BRND WGN, Altaro, DiscountIF, OulalaGames, Sherpa, Hotjar,CyberSift, Nordcloud, EXIENT, Workteam κ.ά.) καθώς και πολλοί άλλοι φορείς επιχειρηματικότητας και προώθησης της καινοτομίας, ανάμεσά τους και οι: Ινστιτούτο ICE Malta, Blockchain Malta, IDEA, Women On IT, The Impact Collective, MyBlockchainIsland, Lovin Malta, TheStudentCampus κ.ά.).

Σκοπός του οργανισμού «Silicon Valletta» ήταν να επιταχύνει την ανάπτυξη tech Startups στη Μάλτα, να προωθήσει την εικόνα του οικοσυστήματος στο εξωτερικό και να προσελκύσει ξένα funds και επενδυτές, με τη διοργάνωση εκδηλώσεων, διαγωνισμών και πολλών εξειδικευμένων events.

Σήμερα στο συγκεκριμένο οργανισμό συμμετέχει το 95% των founders και CEO των hi-tech Startups της Μάλτας, συνεργάζονται πάνω από 1.500 εξειδικευμένα στελέχη από όλο τον κόσμο, ενώ έχει εξασφαλίσει χρηματοδοτήσεις (seed funding) άνω των 65 εκατομμυρίων ευρώ για νέες Startups. Τα σχέδια όμως της διοικητικής ομάδας είναι πολύ μεγαλύτερα και οι στόχοι μακροχρόνιοι και εξαιρετικά αισιόδοξοι. Σημαντικό ρόλο έχουν και οι ειδικές εκδηλώσεις, όπως το συνέδριο «ZEST», που είναι το μεγαλύτερο event της χρονιάς για τις tech Startups και τις ψηφιακές επιχειρήσεις της Μάλτας, παρότι ξεκίνησε το 2016.

Μέσα σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια στη Μάλτα φιλοξενούνται σχεδόν 100 διαφορετικά events, συνέδρια, διασκέψεις και εκθέσεις, με την υποστήριξη του οργανισμού «Silicon Valletta», της Αρχής Επικοινωνιών της Μάλτας και του υπουργείου Οικονομίας, Επενδύσεων και Μικρών Επιχειρήσεων της χώρας. Πολλά από αυτά τα events υπάγονται σε διεθνείς οργανισμούς ή διεξάγονται με τη συνεργασία ευρωπαϊκών, αμερικανικών και διεθνών φορέων προβολής Startup.

«Τα περισσότερα μέλη μας και οι βασικοί συνεργάτες έχουν περάσει τις δυσκολίες ίδρυσης και έναρξης μιας νέας επιχείρησης. Και γι’ αυτό είμαστε όλοι ενθουσιασμένοι που μοιραζόμαστε τις εμπειρίες και τις γνώσεις μας με νέους επιχειρηματίες», εξηγεί ο συνιδρυτής του οργανισμού «Silicon Valetta» Βαλερί Μπολιέ και συμπληρώνει:«Οι Μαλτέζοι έχουν μια απίστευτα θετική άποψη για το μέλλον. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι το αύριο θα είναι καλύτερο από το σήμερα. Ως ιδρυτής, μέλος ή εργαζόμενος σε μια Startup, είναι καθοριστικό γεγονός να σε περιβάλλει μια τόσο θετική ατμόσφαιρα».

Ενδεχομένως αυτή η ατμόσφαιρα να εξηγεί εν μέρει και το «μαγνητισμό» που εκπέμπει η Μάλτα στους ξένους επενδυτές, ειδικά από την Αμερική και την Ασία. Αρκετοί business angels και επενδυτές που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στη Μάλτα αναφέρουν χαριτολογώντας πως τα τελευταία χρόνια η χώρα τους ελκύει τους ξένους επενδυτές όπως «τα ανθοφόρα φυτά τις μέλισσες».

Για όσους είναι διατεθειμένοι να επενδύσουν σε νέες εταιρείες, η Μάλτα προσφέρει μοναδικά προνόμια, από φορολογικές ελαφρύνσεις μέχρι άδεια παραμονής και δυνατότητα απόκτησης δεύτερης υπηκοότητας. Και με δεδομένο πως το διαβατήριο της Μάλτας θεωρείται το έβδομο καλύτερο στον κόσμο, το κίνητρο για επενδύσεις είναι μεγάλο. Άλλωστε το ειδικό πρόγραμμα επενδύσεων «MIIP», που προσφέρει υπό προϋποθέσεις τη δυνατότητα απόκτησης διαβατηρίου, παραμένει για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά το πρώτο στην παγκόσμια κατάταξη των συγκεκριμένων προγραμμάτων.