Εκτός και αν ζείτε κάτω από κάποια πέτρα, σίγουρα έχετε ακούσει για το Airbnb. Όχι μόνο έχετε ακούσει, αλλά το πιθανότερο είναι πως οι περισσότεροι από εσάς που διαβάζετε αυτό το άρθρο έχετε ήδη χρησιμοποιήσει την υπηρεσία είτε ως guests είτε ως hosts και κατά πάσα πιθανότητα πίνετε νερό στο όνομά της.
Οι μεν guests επειδή βρήκατε να μείνετε σε ένα ωραίο, περιποιημένο και άνετο σπίτι που χωράει -επιτέλους – όλα σας τα πράγματα και δεν χρειάζεται να κάνετε τον ακροβάτη για να διασχίσετε το δωμάτιο (όπως συνήθως σας συμβαίνει στα ξενοδοχεία που πάτε) και οι δε hosts επειδή επιτέλους μπορείτε να πληρώνετε τον ΕΝΦΙΑ του εξοχικού και να κάνετε και εκείνες τις επισκευές που περιμένουν χρόνια να βρεθεί το budget.
Όμως δεν είναι όλοι το ίδιο χαρούμενοι με την επιτυχία της οικονομίας του διαμοιρασμού – αν και ο τρόπος που λειτουργεί πλέον το Airbnb μάλλον ξεφεύγει από τα στενά όρια του ορισμού – καθώς η εκθετική εξάπλωση της χρήσης του έχει δημιουργήσει στρεβλώσεις και αλλοιώσεις στις τοπικές κοινωνίες που έχουν αναπόφευκτα δημιουργήσει έντονες αντιδράσεις. Με μια νηφάλια ματιά, πολλές είναι δικαιολογημένες, και άλλες – κατά την γνώμη μας πάντα – όχι.
Για παράδειγμα, οι αντιδράσεις των κατοίκων του λεκανοπεδίου ότι δεν βρίσκουν να νοικιάσουν σπίτι στο κέντρο της Αθήνας γιατί είναι όλα νοικιασμένα στο Airbnb υπερ-σκελίζεται από το γεγονός ότι για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες δόθηκε η δυνατότητα σε χιλιάδες ιδιοκτήτες να ανακαινίσουν τα ακίνητά τους, να καλύψουν τα λειτουργικά έξοδα και – ίσως – να μείνει και κάτι στην άκρη.
Οι ανακαινίσεις αυτές δώσανε δουλειά σε εκατοντάδες μικρές εταιρείες κατασκευών και ανακαινίσεων, γεμίσανε το ιστορικό κέντρο με κόσμο (ξένους αλλά και Έλληνες τουρίστες), ενισχύσανε την τοπική κοινωνία και τα καταστήματα και -αν όλα πάνε καλά- θα δώσουν το έναυσμα στον δήμο και την περιφέρεια να βελτιώσουν ακόμα περισσότερο τους κοινόχρηστους χώρους και τις υποδομές του ιστορικού κέντρου.
Αντίθετα, υπάρχουν περιπτώσεις που η αλόγιστη χρήση έχει δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα και χρειάζεται άμεση επέμβαση από την Πολιτεία. Στα πολύ τουριστικά νησιά του Αιγαίου για παράδειγμα, οι χιλιάδες εποχικοί εργαζόμενοι δεν βρίσκουν πλέον σπίτια να μείνουν για την σεζόν (τουλάχιστον όχι σε λογικές τιμές!) με αποτέλεσμα να φυτρώνουν στην κυριολεξία από την μια μέρα στην άλλη δεκάδες containers που μετατρέπονται σε αυτοσχέδια καταλύματα για να τους στεγάσουν – και αν υποθέσουμε ότι παρέχουν τα απολύτως απαραίτητα για να επιβιώσει κάποιος (μόνωση, κλιματισμό και υδραυλικές εγκαταστάσεις) και ότι βρε αδερφέ δεν χάθηκε και ο κόσμος, τι να πει η δασκάλα που πρέπει να πάει στα Χανιά για να εργαστεί στο σχολείο της γειτονιάς και της ζητάνε 1.500 ευρώ το μήνα για 40 τ.μ.; Όλα αυτά είναι πραγματικά περιστατικά και πραγματικά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν διογκωθούν και άλλο.
Η λύση που προκρίνεται ως πιο λογική και βιώσιμη παγκοσμίως είναι ο περιορισμός των ημερών ανά έτος που μπορεί να νοικιάζεται ένα σπίτι / διαμέρισμα ώστε να ενισχυθεί η μακροχρόνια μίσθωση, που φαίνεται να βελτιώνει κάπως το πρόβλημα. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ καλύτερη λύση από την επιλογή της Νέας Υόρκης να απαγορέψει εντελώς τις βραχυχρόνιες μισθώσεις – μια επιλογή που σίγουρα θα ανατραπεί σε λίγα χρόνια για να υιοθετηθεί μια πιο μετριοπαθής λύση.
Η άποψή μας είναι πως για να υπάρξει σημαντική βελτίωση και να κρατήσουμε τα περισσότερα θετικά των βραχυχρόνιων μισθώσεων και να αποτρέψουμε όσο το δυνατόν περισσότερα από τα αρνητικά γίνεται, χρειάζεται συνδυαστική προσπάθεια από όλες τις πλευρές και μια πληθώρα κανόνων και δράσεων, όπως οι παρακάτω (πολύ επιγραμματικά, καθώς η ανάλυσή τους θα χρειαζόταν τουλάχιστον 2-3 άρθρα ακόμα):
– Δημιουργία scoring system για κάθε ακίνητο με πολλαπλά κριτήρια, και περιορισμός ετήσιων ημερών ενοικίασης με βάση αυτό το σκορ (δεν έχει νόημα να περιορίζεις την βραχυχρόνια μίσθωση σε ένα ακίνητο που φτιάχτηκε ειδικά για αυτόν τον σκοπό και θα έβγαινε πολύ ακριβό για μακροχρόνια. Από την άλλη, σπίτια που δεν καταφέρνουν να νοικιάζονται βραχυχρόνια γιατί δεν είναι ελκυστικά είναι χαζομάρα να μένουν άδεια αντί να νοικιάζονται μακροχρόνια από κάποιον που θα έχει τον χρόνο και την όρεξη να τα σουλουπώσει για να μείνει).
– Χτίσιμο φθηνών μεν αλλά αξιοπρεπών καταλυμάτων ειδικά και μόνο για εποχικούς εργαζόμενους στα πολύ τουριστικά νησιά – τα καταλύματα αυτά θα μπορούσαν να βρίσκονται σε μη τουριστικά σημεία, και να μεταφέρονται οι εργαζόμενοι στο κέντρο με λεωφορεία. Όλο αυτό θα μπορούσε να είναι είτε state owned είτε βασισμένο σε ιδιωτική πρωτοβουλία αν τα unit economics βγάζουν νόημα.
– Κρατικά κίνητρα για ενίσχυση της μακροχρόνιας μίσθωσης(είτε με φορολογικές ελαφρύνσεις, είτε με μείωση δημοτικών τελών). Το ανάποδο (αύξηση φορολογίας και αντικίνητρα για βραχυχρόνια) θα μπορούσε να λειτουργήσει μόνο σε περιοχές/χώρες με ήδη χαμηλή φορολογία ενοικίων.
Σε κάθε περίπτωση οι παραπάνω είναι απλές σκέψεις που χρειάζονται μελέτη και ανάλυση από ομάδες εργασίας που θα κρίνουν την βιωσιμότητά τους και θα προτείνουν και άλλες δράσεις που θα βελτιώσουν το πρόβλημα. Παρότι είμαι υπέρμαχος της αυτορύθμισης, σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζονται κανόνες που δεν θα έχουν σαν μοναδικό κριτήριο την αύξηση του τζίρου μιας αγοράς, αλλά την δημιουργία των συνθηκών που θα επιτρέψουν την επιβίωσή της.
