Γιάννης Τσακίρης: Η ΕΤΕπ βασικός μοχλός τεχνολογικής ανάπτυξης σε Ευρώπη αλλά και Ελλάδα

Ο Γιάννης Τσακίρης έχει εργαστεί επί 15 έτη στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤαΕ – ΕΙF) προτού γίνει υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων της Ελλάδας το 2019. Υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στο ΕΤαΕ, μεταξύ άλλων, ως προϊστάμενος του τμήματος Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Γειτονικών Χωρών της Ε.Ε., και εργάστηκε σε τομείς που καλύπτουν ευρύ φάσμα, από τις επενδύσεις σε ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια έως τη στρατηγική ανάπτυξη. Ως υφυπουργός της ελληνικής κυβέρνησης από το 2019 έως το 2023 διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας και στην αξιοποίηση των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων της Ε.Ε., καθώς και του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Με αφορμή το μεγάλο αφιέρωμά μας στο ελληνικό οικοσύστημα τεχνολογίας και Startups μιλήσαμε με τον Γ. Τσακίρη, αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ – ΕΙΒ) για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του ελληνικού και ευρωπαϊκού οικοσυστήματος καινοτομίας αλλά και την πολύπλευρη υποστήριξή του από την Ε.Ε.

S.M.: Ως σχεδιαστής των βασικών χρηματοδοτικών εργαλείων ανάπτυξης Startups στη χώρα μας (Jeremie, Equifund) πώς βλέπετε την πορεία και την απόδοσή τους;

Γ. Τσακίρης: Κατ’ αρχάς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά που μου δίνετε την ευκαιρία να συζητήσουμε για τη διεύρυνση αλλά και την αναγκαιότητα της χρηματοδότησης των κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capital) και των ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων (private equity) και το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν στην ελληνική οικονομία. Η ανάπτυξη και η εξέλιξη του οικοσυστήματος των νεοφυών επιχειρήσεων στην Ελλάδα τα τελευταία 15 χρόνια, καθώς και ο ρόλος των πρωτοβουλιών του Ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ – EIB), που διαχειρίστηκε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (EIF), δηλαδή του Jeremie και του EquiFund, έχουν συζητηθεί πολλές φορές.

Τα μεγάλα βήματα ως προς τη χρηματοδότηση νεοφυών καινοτόμων επιχειρήσεων στη χώρα μας, όμως, ξεκίνησαν από το πρόγραμμα Jeremie το 2009 και εν συνεχεία με το Equifund που ανέστησε ουσιαστικά το οικοσύστημα έξυπνης χρηματοδότησης προς τις νεοφυείς επιχειρήσεις. Ως πιλοτική, η πρωτοβουλία του ευρωπαϊκού προγράμματος Jeremie είχε πολλά εμπόδια να υπερκεράσει στην Ελλάδα του 2009/2010, εκτός από έλλειψη Startups, η εύρεση ικανών ομάδων διαχείρισης των ταμείων επιχειρηματικών συμμετοχών, των γνωστών μας fund managers, ήταν μια πρόκληση από μόνη της. Επιπλέον, να θυμηθούμε ότι εκείνα τα χρόνια η Ελλάδα μόλις έμπαινε στην πιο σοβαρή φάση της οικονομικής κρίσης – η εμπιστοσύνη των ιδιωτών επενδυτών σε επενδύσεις τόσο υψηλού ρίσκου δεν ήταν ούτε δεδομένη ούτε αποτελούσε κοινή πρακτική εκείνα τα χρόνια. Και επειδή μιλήσατε για τυχόν παθογένειες του προγράμματος, θέλω να σας τονίσω πως το Jeremie την περίοδο 2010-2016 εγκαθίδρυσε ουσιαστικά το venture capital στην Ελλάδα αλλά και όλο το οικοσύστημα που αναπτύσσεται γύρω από τις επενδύσεις επιχειρηματικού ρίσκου, δηλαδή στο μετοχικό κεφάλαιο μιας επιχείρησης. Με όλες αυτές, λοιπόν, τις δυσκολίες, η πρωτοβουλία του Jeremie αποδείχτηκε ιδιαίτερα επιτυχής, αφού υποστήριξε συνολικά 4 καινούργιες ομάδες που κατάφεραν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών και να χρηματοδοτήσουν καινοτόμες επιχειρήσεις με αξιόλογα αποτελέσματα.

Επιτρέψτε μου να σας δώσω ένα παράδειγμα: H Workable, η ελληνική Startup που ίδρυσε μια ομάδα ταλαντούχων νέων, έλαβε επένδυση από fund που είχε χρηματοδοτηθεί από το Jeremie το 2013. Δύο χρόνια αργότερα η Workable έλαβε πρόσθετη επένδυση 34 εκατ. δολαρίων από αμερικανικά venture capital funds, και έφτασε να απασχολεί μέσα στην κρίση περισσότερους από 140 εργαζόμενους. Ως πιλοτικό πρόγραμμα, το Jeremie μας άφησε και πολλά μαθήματα που αξιοποιήσαμε θετικά στην επόμενη προγραμματική περίοδο, στην πρωτοβουλία EquiFund. Το EquiFund χρησιμοποίησε μια δική του, ανεξάρτητη ταυτότητα για τη χρηματοδότηση επιχειρηματικών κεφαλαίων και κάλυψε όλα τα επενδυτικά στάδια της αγοράς, από το preseed/seed stage μέχρι και το growth, και κατάφερε να στηρίξει στοχευμένα και μακροπρόθεσμα την ελληνική οικονομία. Εστίασε στην καινοτομία, την εξωστρέφεια και τις συνέργειες κάθε είδους που μπορούσαν να συμβάλουν στην αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, στη μετάβαση στην ποιοτική επιχειρηματικότητα, με αιχμή την καινοτομία και την αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας και τέλος στόχευσε στη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και ανάσχεσης της φυγής νέων επιστημόνων από τη χώρα. Η καλή και απρόσκοπτη συνεργασία με τις ελληνικές αρχές καθώς και κάποιες διορθωτικές κινήσεις στο governance της πρωτοβουλίας συνέβαλαν επίσης στην επιτυχία του EquiFund.

Θεωρώ, πάντως, ότι μία από τις μεγαλύτερες παρακαταθήκες που μας άφησε αρχικά το Jeremie αλλά και αργότερα το Equifund είναι ότι μέσα από αυτές τις πρωτοβουλίες τους συνέχισαν την πορεία τους ή και γεννήθηκαν νέες ομάδες fund managers που υποστηρίχθηκαν και συνεχίζουν να υποστηρίζονται τόσο από το EIF όσο και από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων A.E., ενώ εταιρείες που υποστηρίχθηκαν στα πρώτα τους βήματα από ομάδες, όπως λ.χ. η Augmenta Agriculture Technologies κατάφεραν να γίνουν από τις σημαντικότερες ιστορίες επιτυχίας της ελληνικής καινοτόμου επιχειρηματικότητας, προωθώντας την ελληνική καινοτομία παγκοσμίως. Είμαι συνεπώς ιδιαίτερα υπερήφανος που έχω συμβάλλει από την αρχή, με διάφορους ρόλους, στο σχεδιασμό και την ανάπτυξη αυτών αλλά και άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων και φυσικά προσβλέπω στην περαιτέρω ανάπτυξη του οικοσυστήματος των ελληνικών Startups.

S.M.: Πώς κρίνετε την πορεία του ελληνικού οικοσυστήματος τεχνολογίας και καινοτομίας σε βάθος χρόνου; Προχωράμε όσο γρήγορα πρέπει; Πώς συγκρινόμαστε με άλλες χώρες;

Γ. Τσακίρης: Η Ελλάδα βρίσκεται σε πορεία συνεχούς ανάκαμψης από το 2019, μετά από την εξαιρετικά επιζήμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008. Γι’ αυτό, άλλωστε, τιμήθηκε με το βραβείο «Χώρα της Χρονιάς» του Economist για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και την πολιτική της σταθερότητα. Ένα σύστημα τεχνολογίας και καινοτομίας, όμως, δεν μπορεί και δεν πρέπει να επαναπαύεται. Έχουμε κάνει σημαντικότατα βήματα. Διαθέτουμε ένα οικοσύστημα σε μικρό χρονικό διάστημα, οι Έλληνες fund managers πλέον είναι δικτυωμένοι με μεγάλα funds του εξωτερικού και ελληνικές επιχειρήσεις γίνονται στόχοι εξαγοράς παγκόσμια γνωστών εταιρειών και προσελκύουν μεγάλες επενδύσεις, έχουμε πολλές ιστορίες επιτυχίας (Viva Wallet – PeopleCert) που εμπνέουν δηλαδή τους επιχειρηματίες και ενισχύουν τα κίνητρα σε όλα τα οικοσυστήματα– αλλά η προσπάθεια θα πρέπει να είναι συνεχής.

Αυτό που εξακολουθεί να είναι πρωταρχικής σημασίας για εμάς, είναι η διασφάλιση συνεχούς ροής νέων επιχειρηματικών ιδεών και καινοτόμων εργαλείων που θα τροφοδοτούν τα funds και εκείνα με τη σειρά τους καινοτόμες εταιρείες. Η μετεξέλιξη βέβαια ερευνητικών ιδεών, πατεντών και καινοτόμων τεχνολογιών σε πραγματικές επιχειρηματικές ιδέες που λύνουν πραγματικά προβλήματα της οικονομίας και της αγοράς εξακολουθεί να υστερεί. Και φυσικά η διατήρηση των ταλέντων στην Ελλάδα γίνεται όλο και πιο δύσκολη, καθώς εντείνεται ο διεθνής ανταγωνισμός. Τα εκκολαπτόμενα οικοσυστήματα Startup έχουν να αντιμετωπίσουν ακόμα, μεταξύ άλλων, το πώς θα υπάρξει προώθηση της επιχειρηματικότητας μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης αλλά και το κατακερματισμένο δίκτυο φορέων του οικοσυστήματος. Αναγνωρίζοντας αυτές τις προκλήσεις, ο δημόσιος τομέας μέσω μεταρρυθμίσεων και δράσεων έχει στοχεύσει στον εξορθολογισμό και την ενίσχυση του περιβάλλοντος των νεοφυών επιχειρήσεων, ιδίως στην ανάπτυξη ενός δικτύου για την προώθηση και την καθοδήγηση δυνητικών επιχειρηματιών και την κατεύθυνση του ενδιαφέροντος των επενδυτών για νεοφυείς επιχειρήσεις αρχικών σταδίων. Θα πρέπει, λοιπόν, να εστιάσουμε περισσότερο και να εντοπίσουμε τυχόν εμπόδια και αναστολείς που καθυστερούν την αλλαγή η οποία απαιτείται, μεταξύ άλλων, και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Παρά βέβαια την εξαιρετική πορεία της Ελλάδας, είναι επίσης σημαντικό να παρακολουθούμε τις εξελίξεις και το τι κάνουν καλά και άλλες χώρες της Ευρώπης.

Η Πορτογαλία λ.χ. έχει κάνει άλματα στην ανάπτυξη του τεχνολογικού της οικοσυστήματος, με την προσέλκυση διεθνών εταιρειών τεχνολογίας – η Λισαβόνα θεωρείται πλέον σημαντικός τεχνολογικός κόμβος της Ευρώπης. Η Ισπανία από την άλλη έχει επενδύσει σημαντικά στην καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες, ενώ η ύπαρξη τεχνολογικών εκθέσεων όπως το Mobile World Congress βοηθά στην προσέλκυση διεθνούς προσοχής και επενδύσεων. Πιο κοντά μας, η Βουλγαρία έχει καταφέρει να αναπτυχθεί σημαντικά στον τομέα της τεχνολογίας και της καινοτομίας τα τελευταία χρόνια, με τη Σόφια να εξελίσσεται σε ένα σημαντικό σημείο συγκέντρωσης για Startups και τεχνολογικές εταιρείες, εν μέρει και λόγω του χαμηλότερου κόστους λειτουργίας που προσφέρει.

S.M.:Ποια τα χρηματοδοτικά εργαλεία της EΤΕπ προς το ευρωπαϊκό και ελληνικό οικοσύστημα; Τι αναμένουμε από το Equifund ΙΙ;

Γ. Τσακίρης: Θα ήθελα να υπογραμμίσω πως κινούμαστε πάντα με πυξίδα τους στόχους της Ε.Ε., στοχεύοντας σε ένα ευρωπαϊκό, σταθερά αναπτυσσόμενο οικοσύστημα, όπου αναπόσπαστο μέρος του είναι η Ελλάδα. Και φυσικά υπάρχει πληθώρα χρηματοδοτικών εργαλείων που παρέχεται από τον όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΙΒ/EIF) σε ευρωπαϊκό και ελληνικό επίπεδο τόσο για τους fund managers όσο και για τις Startups. Πολύ συνοπτικά θα ήθελα να αναφέρω:

Το πανευρωπαϊκό πρόγραμμα InvestEU που υποστηρίζει τις βιώσιμες επενδύσεις, την καινοτομία και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ευρώπη, μέσω του οποίου, μεταξύ πολλών άλλων χρηματοδοτικών προϊόντων, το EIF έχει ανοιχτή πρόσκληση για την υποστήριξη πανευρωπαϊκά fund managers σε διάφορα επενδυτικά στάδια και διάφορους τομείς της οικονομίας.

Το πρόγραμμα Venture Debt της ΕΙΒ που παρέχει απευθείας χρηματοδότηση σε ταχέως αναπτυσσόμενες καινοτόμες εταιρείες συμπληρωματικά προς τυχόν υφιστάμενη χρηματοδότηση επιχειρηματικού κεφαλαίου.

To πρόγραμμα EIC Fund που είναι το venture arm του European Innovation Council (EIC) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο οποίο η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων δρα ως επενδυτικός σύμβουλος. Μέσω του EIC Fund, η EIB λαμβάνει επενδυτικές αποφάσεις για το ποιες επιχειρήσεις που έχουν λάβει επιδότηση από το EIC Accelerator, μπορούν να λάβουν χρηματοδότηση επιχειρηματικού κεφαλαίου.

Σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, η πρόσφατη πρωτοβουλία EquiFund ΙΙ που υπογράψαμε με την ελληνική κυβέρνηση θα λειτουργήσει συμπληρωματικά προς τις υφιστάμενες πρωτοβουλίες της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας Επενδύσεων. Τo EquiFund ΙΙ θα εστιάσει τη χρηματοδότησή του στην υποστήριξη επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε Life Sciences & Healthcare και Sustainability & Social Impact. Ευελπιστούμε μέσω του EquiFund II να καλύψουμε επιχειρηματικές ιδέες και εταιρείες που αναπτύσσουν τεχνολογίες σε δυναμικούς τομείς της αγοράς στους οποίους διαβλέπουμε δυνατότητα ανάπτυξης. Παρ’ όλα αυτά, η πρόσκληση που αναμένεται να βγει σύντομα θα είναι ιδιαιτέρως ευέλικτη, καθώς περιμένουμε να δούμε πώς θα ανταποκριθεί η αγορά, ορίζοντας τις πραγματικές ανάγκες χρηματοδότησης, τόσο σε όρους επενδυτικού σταδίου όσο και μεταξύ των τομέων που στοχεύουμε. Και για το τέλος θα ήθελα να σας υπενθυμίσω τη νέα σύμβαση χρηματοδότησης ύψους 180 εκατ., από την EIB προς το ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ., η οποία στηρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι ελληνικές αρχές για τη συνέχιση του σπουδαίου έργου που επιτελείται για τη στήριξη της ελληνικής καινοτομίας. Πρόκειται για μια σημαντική συμφωνία, η οποία έχει καίρια σημασία για την Ελλάδα, καθώς μπορεί να αποδώσει ουσιαστικά αποτελέσματα για την ελληνική καινοτομία, συνδράμοντας σε ένα καλύτερο μέλλον για τους νέους και ταλαντούχους ερευνητές

S.M.: Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε την εξαιρετική πρωτοβουλία δημιουργίας ενός Business Angel fund στη χώρα μας από το ΕΤαΕ. Αναμένεται να δούμε και άλλες ανάλογες πρωτοβουλίες για Pre-seed και Seed χρηματοδότηση;

Γ. Τσακίρης: Η δημιουργία του Business Angel fund από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων στην Ελλάδα υπήρξε πράγματι μια εξαιρετική πρωτοβουλία που ήρθε να συμπληρώσει το οικοσύστημα των Startups στην Ελλάδα, προσφέροντας πολύτιμη στήριξη σε νεοφυείς επιχειρήσεις στα πολύ πρώιμα στάδια ανάπτυξης, τα οποία είναι κρίσιμα για την επιβίωση και την ανάπτυξή τους. Εξίσου σημαντικό ήταν ότι η εν λόγω πρωτοβουλία χρηματοδοτήθηκε από πόρους που επέστρεψαν στο δημόσιο ταμείο από το αρχικό πρόγραμμα Jeremie, δημιουργώντας έτσι ένα θετικό κύκλο χρηματοδότησης και ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας υψηλού ρίσκου, χωρίς να επιβαρύνονται περαιτέρω οι δημόσιοι πόροι. To Business Angels fund, πέραν της πρόσβασης σε κεφάλαια σε αυτή την κρίσιμη για την επιβίωσή τους φάση, της υποστήριξής τους στη δικτύωση και την καθοδήγησή τους, συνέβαλε σημαντικά και στη δημιουργία ενός ενεργού δικτύου angel investors που υποστηρίζουν τις εν λόγω επιχειρήσεις ανάλογα με τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους. Η επιτυχία του Business Angel fund αναμένεται να ανοίξει τον δρόμο για επιπλέον σχετικές πρωτοβουλίες που θα συμβάλλουν στην ενίσχυση του οικοσυστήματος των Startups στην Ελλάδα, πάντα σε συνεργασία και συντονισμό με τις ελληνικές αρχές και την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων.

S.M.: Σε ποιους τομείς εστιάζει η ΕΤΕπ ευρωπαϊκά αλλά στη χώρα μας; Ειδικά σε deep tech, defense tech αλλά και στον τομέα των ημιαγωγών τι ευκαιρίες μπορεί να προκύψουν για την Ελλάδα και το οικοσύστημα καινοτομίας;

Γ. Τσακίρης: Ο Όμιλος της ΕΤΕπ εστιάζει σε καίριους τομείς ανάπτυξης που ακολουθούν τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες και πολιτικές. Μολονότι η δράση για το κλίμα και το περιβάλλον διαπερνά όλες μας τις δραστηριότητες, άλλοι κύριοι τομείς προτεραιότητας στους οποίους εστιάζουμε περιλαμβάνουν τη συνοχή, την τεχνολογία και καινοτομία, τη βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά και όλες τις περιοχές που μπορούν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα και την οικονομική ανάπτυξη. Βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή σε ό,τι αφορά την υποστήριξη projects και καινοτόμων επιχειρήσεων σε νέες τεχνολογίες deep tech, τεχνητής νοημοσύνης, ρομποτικής, κ.ά. Τομείς όπως οι αμυντικές τεχνολογίες και τεχνολογίες διπλής χρήσης, συμπεριλαμβανομένων συστημάτων ασφαλείας, είναι ένας κλάδος με αυξανόμενο ενδιαφέρον δεδομένων των ευρύτερων γεωπολιτικών εξελίξεων. Και φυσικά εστιάζουμε στο πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε και να διατηρήσουμε τη «βαθιά τεχνολογία» στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό εγκαινιάσαμε πέρσι την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία European Tech Champions Initiative (ETCI). Το ETCI αποτελεί το πρώτο και το μεγαλύτερο ταμείο κεφαλαίων του είδους του και απευθύνεται αποκλειστικά στη χρηματοδότηση μεγάλης κλίμακας σε ταμεία επιχειρηματικών κεφαλαίων, τα οποία με τη σειρά τους θα επενδύσουν σε ευρωπαϊκούς πρωταθλητές τεχνολογίας που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης. Ο στόχος μας είναι οι πρωταθλητές τεχνολογίας που δημιουργήθηκαν και γιγαντώθηκαν στην Ευρώπη να παραμείνουν στην ήπειρο. Με αυτό το ταμείο δημιουργήσαμε μια ειδική πανευρωπαϊκή χρηματοδότηση για τη διοχέτευση κεφαλαίων στην υποστήριξη της ευρωπαϊκής τεχνολογίας.

Το ETCI έχει ήδη χρηματοδοτήσει τέσσερα ταμεία επιχειρηματικών συμμετοχών, και στόχος μας είναι να κινητοποιηθούν τελικά επενδύσεις άνω των 10 δισ. ευρώ σε καινοτόμες τεχνολογικές εταιρείες. Από την άλλη, η παγκόσμια έλλειψη ημιαγωγών κάνει την επένδυση σε τέτοιου είδους τεχνολογίες σημαντικότερη από ποτέ. Βρισκόμαστε στο κέντρο των συζητήσεων για τη διαμόρφωση ευρωπαϊκών πολιτικών και εργαλείων αλλά και των τεχνολογικών εξελίξεων, πρωτοστατώντας στη χρηματοδότηση καινοτόμων λύσεων, προϊόντων και επιχειρήσεων που μπορούν σίγουρα να δημιουργήσουν περαιτέρω ευκαιρίες για καινοτομία και οικονομική ανάπτυξη σε εξειδικευμένους τομείς και στο οικοσύστημα της Ελλάδας, ενισχύοντας τελικά τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της χώρας.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Startupper MAG #50