Αν κάτι κυριαρχεί στην επικαιρότητα, αυτό είναι το δίδυμο ελπίδας και φόβου για την υγεία μας. Από τη μια ο τρόμος του κορωνοϊού, που έχει φέρει στα όριά του κάθε σύστημα περίθαλψης στον πλανήτη, και από την άλλη το αντίβαρο της ελπίδας: τα νέα εμβόλια που θα μας παρέχουν ανοσία και τελικά την επιστροφή στην κανονικότητα.
Αυτό όμως που δεν έχει τύχει της ίδιας δημοσιότητας, αλλά σίγουρα θα το βιώσουμε στις επόμενες δεκαετίες, είναι η μεγάλη στροφή που έχει γίνει στο χώρο της καινοτομίας στην υγεία. Εκεί δηλαδή όπου το 2020, τη «χρονιά του ιού», εκατοντάδες μικρές εταιρείες και Startups έχουν αναλάβει να συνεισφέρουν στην πολυπόθητη επίλυση.
Πρωταγωνιστής εδώ η Moderna, μία από τις κατασκευάστριες εμβολίων με την τεχνολογία του mRNA. Ως Startup, ιδρύθηκε το 2010, από έναν καθηγητή βιολογίας του Harvard, τον DerrickRossi, με χρηματοδότηση της Flagship Ventures. Η βασική ιδέα για την ίδρυσή της ήταν να αναζητήσει εφαρμογές για τη χρήση mRNA (αγγελιαφόρος RNA, ο φορέας της γενετικής πληροφορίας από το DNA του πυρήνα των κυττάρων στα ριβοσώματα, δηλαδή στις «μηχανές» σύνθεσης πρωτεϊνών στο εσωτερικό τους).
Η εταιρεία ως… κλασική Startup κατέγραφε για αρκετά χρόνια ζημιές, αλλά εισέπραττε και νέες χρηματοδοτήσεις, από φαρμακευτικές εταιρείες, φιλανθρωπικά ινστιτούτα και επενδυτικές ομάδες, καθώς έβλεπαν σε αυτή μια πολύ ενδιαφέρουσα τεχνική παραγωγής βιοτεχνολογικών προϊόντων, κυρίως εμβολίων και θεραπευτικών σχημάτων για σοβαρές ασθένειες. Μάλιστα το Δεκέμβριο του 2018 η Moderna μπήκε στο NASDAQ «σηκώνοντας» πάνω από 600 εκατομμύρια δολάρια, παρότι μέχρι τότε δεν είχε καν κυκλοφορήσει ένα ολοκληρωμένο προϊόν!
Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή, καθώς η εταιρεία εκτιμάται ήδη σε δισεκατομμύρια δολάρια σε μια εκρηκτική ανάπτυξη, τόσο λόγω του εμβολίου για τον κορωνοϊό όσο και για την εξέλιξη της τεχνολογίας mRNA. Στο ίδιο «κύμα» συναντάμε πολλές ακόμη ιστορίες προόδου. Και όχι μόνο σε φάρμακα: Από τη γερμανική Ada Health, η οποία προσφέρει μια διαγνωστική εφαρμογή για κινητά, στην αμερικανική Embleema με ένα σύστημα διαχείρισης δεδομένων κλινικών δοκιμών, στη γαλλική Doctorlib που κλείνει ραντεβού με γιατρούς online, στην πολωνική LiveChat, που έχει δημιουργήσει ένα chatbot για επικοινωνία με ασθενείς και αξιολόγηση συμπτωμάτων, στην κινεζική Xtalpi, η οποία αναπτύσσει συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για φαρμακευτική έρευνα, μόνο ο χώρος της ψηφιακής υγείας (χωρίς δηλαδή φάρμακα, θεραπείες και ιατρικά μηχανήματα) κατέγραψε επενδύσεις σχεδόν 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο εννεάμηνο του 2020.
Η ξαφνική άνοδος των Startups στο χώρο της υγείας έχει κυρίως δύο εξηγήσεις: Η μία είναι η προφανής, η πίεση για αναζήτηση λύσης για τον κορωνοϊό είναι τόσο μεγάλη, που μεγάλο κύμα επενδύσεων κατευθύνθηκε προς κάθε ιδέα, πρόταση και εφαρμογή που υπήρχε στον πλανήτη, είτε αυτή αφορούσε απευθείας τη θεραπεία είτε γενικότερα την εξέλιξη των σχετικών υπηρεσιών περίθαλψης, φροντίδας, έρευνας και διάγνωσης. Ο δεύτερος λόγος όμως είναι η «κληρονομιά» της κρίσης.
Δηλαδή η δημόσια παραδοχή (επιτέλους) πως τα παραδοσιακά συστήματα υγείας είναι χρόνια υποβαθμισμένα, γραφειοκρατικά, υπέρμετρα φορτισμένα στο ρυθμιστικό τους πλαίσιο, «κλειστά» και ασύνδετα (π.χ. πολλές χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, ακόμη δεν έχουν ψηφιακό φάκελο ασθενών και μηχανοργανωμένα νοσοκομεία), ενώ δεν μπορούν να ανταποκριθούν γρήγορα σε συνθήκες κρίσης και στις νέες ανάγκες των πολιτών.
Αντίστοιχα, η σχετική ιατρική και φαρμακευτική έρευνα γίνεται πολλές φορές με πεπαλαιωμένες τεχνικές, χωρίς συντονισμό και με σπατάλη πόρων. Διαπιστώσεις που ανοίγουν την πόρτα στην καινοτομία και την τολμηρή έρευνα, στην ταχεία σύνδεση ιδεών με την παραγωγή, στην ψηφιακή διάγνωση, στις τηλε-υπηρεσίες υγείας και ευζωίας. Σε μια τελικά νέα κουλτούρα υγείας, που επιβάλλει πλέον γενναίες επενδύσεις αλλά και επίσης γενναίες αλλαγές διαχείρισης και φιλοσοφίας.
