Από τις αρχές της εξελικτικής μας πορείας, τότε που τα μάτια των ανθρώπων ήταν ακόμα γεμάτα θαυμασμό για τα μυστήρια του σύμπαντος, το είδος μας αναζητά απαντήσεις για το μέλλον μέσα στις δίνες της φωτιάς, σε κόκκαλα ζώων ή στις οφιοειδείς πορείες των άστρων. Η απρόβλεπτη φύση προσκαλεί και προκαλεί την ανθρώπινη περιέργεια να βουτήξει στα ύδατα της τυχαιότητας, να εντοπίσει μοτίβα κινήσεων στη μυστηριώδη συμπαντική χορογραφία και να τα ερμηνεύσει, μήπως και καταφέρει να δώσει νόημα στην ύπαρξή της.
Η ανθρωπότητα, αφήνοντας ευτυχώς πίσω της τις σαμανικές μακαβριότητες, έχει μεταπηδήσει σε εξευγενισμένους τρόπους να προμαντεύει τι μέλλει γενέσθαι για την κοινωνία. Παρ’ όλ’ αυτά, κινητήρια δύναμη που καίει στον πυρήνα μας, παραμένει η ίδια:
Η άσβεστη ανάγκη να προβλέψουμε το μέλλον.
Αντί για δαφνόφυλλα, οι σύγχρονοι μάντεις αναμασούν πολύπλοκους αλγόριθμους, ενώ στέκονται οκλαδόν πάνω σε αχανείς βάσεις δεδομένων, ώστε να μας προετοιμάσουν για επικείμενες φυσικές καταστροφές ή ακόμα, για το next big thing. Στο απαύγασμα του εικοστού αιώνα, φουτουριστές συγγραφείς πλέκουν διηγήματα γεμάτα με προβλέψεις για εκλεπτυσμένα μηχανήματα που θα επέτρεπαν τη μετάδοση εικόνας ή ιστορίες τεχνητής γονιμοποίησης. Σήμερα -με ό,τι κάποτε φάνταζε σενάριο επιστημονικής φαντασίας να αποτελεί αναπόσταστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας-, οι προγνώσεις έχουν αναχθεί σε επιστήμη. Η φερόμενη κι ως μελλοντική σκέψη (future thinking) ισορροπεί στην κόψη μεταξύ της μεθοδολογικής επιστήμης, της φιλοσοφίας, της επιστημονικής φαντασίας και της καινοτομίας. Υπάρχει τελικά τρόπος να προβλέψουμε τι έπεται, ώστε να φτιάξουμε ένα αειφόρο μέλλον (futureproof);
Σήμερα ζούμε στην πιο ενδιαφέρουσα στιγμή της ιστορίας. Έχουμε στη διάθεσή μας τεχνολογία και γνώση όπως ποτέ άλλοτε. Στον 21ου αιώνα, με τεχνολογικές συγκλίσεις που προσφέρουν εκατομμύρια δυνατότητες, δεν θα βιώσουμε 100 χρόνια προόδου, αλλά κάτι που θυμίζει 20.000 χρόνια συμπιεσμένα.
Ας πάρουμε για παράδειγμα το ρόλο που έπαιξε η τεχνολογία στη ζωή μας μέσα στην πανδημία. Βιώσαμε κάτι πρωτόγνωρο μέσα από την τεχνολογία. Σε μια χρονιά όπου η φυσική παρουσία έπρεπε να πάρει «απόσταση» λόγω πανδημίας, η τεχνολογία γεφύρωσε αυτή την απόσταση και έφερε την συναισθηματική μας σύνδεση στις οθόνες των υπολογιστών και τα κινητά τηλέφωνα. Ζήσαμε γενέθλια, έρωτες, γάμους, γεννήσεις αλλά και απώλειες δικών μας ανθρώπων και όλα μέσα από μια οθόνη.
Έχουμε την ψευδαίσθηση ότι το μέλλον έρχεται σαν κεραυνός, αναπάντεχα.
Στην πραγματικότητα έρχεται σιγά σιγά…όπως μια γάτα που μπαίνει κρυφά στο σαλόνι. Τόσο σιγά που στην πορεία μέχρι να προσεγγίσει διαμορφωνόμαστε και εμείς ως άνθρωποι, καθώς τα δεδομένα, οι επιθυμίες, οι ανάγκες αλλά και οι φόβοι μας δεν προσδιορίζονται πλέον από το τώρα, αλλά μεταβάλλονται καθώς η καθημερινή χρήση της τεχνολογίας μεταβάλλει και εμάς τους ίδιους.
Βρισκόμαστε λοιπόν στο σημείο αυτό στην ανθρώπινη ιστορία, που αν και νιώθουμε στάσιμοι λόγω της πανδημίας, οι συνθήκες αλλά και οι διαθέσιμες τεχνολογίες και κυρίως η σύγκλιση αυτών των τεχνολογιών, σε μια περίοδο συστημικών αλλαγών, μόνο σε συνδυασμό με την μελλοντική σκέψη μπορούν πραγματικά να μας δείξουν το δρόμο προς ένα αειφόρο μέλλον.
Ο Δημήτρης Δημητριάδης θα μιλήσει για το αν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον στο TEDxAUEB που θα διεξαχθεί διαδικτυακά στις 08/05/2021 στο https://tedxaueb.com/
