Δρ. Αλέξανδρος Παπαδερός: «ανάβοντας τη φωτιά της οικονομίας με τη σπίθα της επιστήμης!»
Επικεφαλής του Γραφείου Έρευνας και Καινοτομίας του Πολυτεχνείου του Μονάχου και ο Υπεύθυνος Καινοτομίας ενός από τα κορυφαία παγκοσμίως πανεπιστήμια στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, ο Δρ. Αλέξανδρος Παπαδερός υποστηρίζει πως τα πανεπιστήμια πρέπει να αφουγκράζονται τις ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας και πως τα αποτελέσματα της έρευνας πρέπει να βρίσκουν εύκολα τον δρόμο προς την οικονομική και εμπορική τους αξιοποίηση
Έχει μιλήσει για την «τρίτη αποστολή» (third mission) της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που είναι η εμπλοκή της με την κοινωνία και την οικονομία πέρα από την έρευνα και την εκπαίδευση. Και σύμφωνα με τον ίδιο, ένας τρόπος να εμπλακούν και να προσφέρουν ουσιαστικά τα πανεπιστήμια είναι αφενός να αφουγκράζονται τις ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας και αφετέρου να προσαρμόζουν τη λειτουργία τους φροντίζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας να βρίσκουν εύκολα τον δρόμο προς την οικονομική και εμπορική τους αξιοποίηση. Για αυτόν τον λόγο τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα χρειάζεται να είναι «ανοικτά» ευέλικτα και καινοτόμα ως προς το πώς λειτουργούν ως κομμάτι της κοινωνίας και της οικονομίας.
Και όταν αυτά τα λέει ο Δρ. Αλέξανδρος Παπαδερός, που είναι επικεφαλής του Γραφείου Έρευνας και Καινοτομίας του Πολυτεχνείου του Μονάχου (TUM Office for Research and Innovation, TUM ForTe) και ο Υπεύθυνος Καινοτομίας ενός από τα κορυφαία παγκοσμίως πανεπιστήμια στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα δεν το αμφισβητεί κάποιος εύκολα. Η λειτουργική μονάδα – TUM ForTe, δηλαδή το Γραφείο Έρευνας και Καινοτομίας το οποίο διευθύνει ο Έλληνας επιστήμονας είναι το πρώτο σημείο επαφής και ο κεντρικός φορέας συντονισμού για οποιαδήποτε μορφή συνεργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων και του ερευνητικού τομέα, η οποία παρέχει στους επιστήμονες και τους ερευνητές επαγγελματικές και ολοκληρωμένες συμβουλές σχετικά με τη χρηματοδότηση της έρευνας και τη μεταφορά τεχνολογίας.
Το ιστορικό του Δρα. Παπαδερού περιλαμβάνει πολυάριθμες περιπτώσεις οικονομικής αξιοποίησης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, διαπραγμάτευση και σύναψη συμβάσεων ερευνητικής συνεργασίας με ακαδημαϊκούς και βιομηχανικούς εταίρους, καθώς και την υποστήριξη της δημιουργίας νεοφυών επιχειρήσεων. Ο ίδιος, μεταξύ άλλων, είναι μέλος της Επιτροπής Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας της Βαυαρικής Ένωσης Βιομηχανίας (Bavarian Industry Association, vbw), ενώ από το 2019 διατελεί Αντιπρόεδρος του ΤΕΣ Μεταφοράς Τεχνολογίας & Διανοητικής Ιδιοκτησίας του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ).
Σήμερα μιλάει στο starupper.gr για το επιτυχημένο λειτουργικό μοντέλο του τμήματος στο οποίο ηγείται και προτείνει την εφαρμογή του και στη χώρα μας.
Startupper: Πώς κατάφερε το TUM να εξελιχθεί σε ένα από τα κορυφαία στον κόσμο πανεπιστήμια στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα;
Α. Παπαδερός: Η σύνδεση του TUM με την οικονομία γενικότερα ξεκίνησε από την ίδρυση του το 1868. Διαχρονικά το μοτο που ακολουθεί το TUM είναι ότι «ανάβει τη φωτιά της οικονομίας με τη σπίθα της επιστήμης». Από το 1995 περίπου άρχισαν οι πρώτες συζητήσεις για το αν το δημόσιο πανεπιστήμιο θα έπρεπε να είναι και επιχειρηματικό με την έννοια, αν μέσα στην αποστολή του θα έπρεπε να περιλαμβάνεται και η Μεταφορά Τεχνολογίας, ειδικότερα μέσω της δημιουργίας και υποστήριξης τεχνοβλαστών. Το 2001 το TUM προσέλαβε, για πρώτη φορά στην ιστορία του, δυο συμβούλους, έναν για τους τεχνοβλαστούς και έναν για τη διανοητική ιδιοκτησία, οι οποίοι βρίσκονταν σε στενή συνεργασία. Αυτή ήταν και η πρώτη επένδυση του TUM που συνοδεύτηκε από μια μεσοπρόθεσμη στρατηγική στο πεδίο της καινοτομίας και της οικονομικής αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Ακολούθησαν περαιτέρω βήματα, όπως η ίδρυση Σχολής Οικονομικών Επιστημών και του UnternehmerTUM Center for Innovation & Business Creation ως συνδεδεμένου ινστιτούτου με τη μορφή ΕΠΕ το 2002, η ίδρυση της πρώτης Έδρας Επιχειρηματικότητας το 2008, η ίδρυση του Ινστιτούτου Έρευνας Επιχειρηματικότητας το 2012 που διαθέτει σήμερα 6 έδρες σχετικές με την επιχειρηματικότητα και πρόσφατα, το 2020, η ίδρυση 8 θεματικών θερμοκοιτίδων, των TUM Venture Labs.
Startupper: Υποστηρίζετε τη συνδημιουργία μεταξύ πανεπιστημίων, επιχειρήσεων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών ως σημαντική για την καινοτομία. Πώς οργανώνεται αυτό και πώς συμβιβάζονται οι λογικές των διάφορων παραγόντων;
Α. Παπαδερός: Η συνδημιουργία (co-creation) χρειάζεται καταρχήν γνώση και σεβασμό για τη φύση και τον τρόπο λειτουργίας των ενδιαφερομένων μερών. Ένα δημόσιο πανεπιστήμιο δε θα λειτουργήσει ποτέ ως μια εταιρεία και μια εταιρεία θα αποφασίζει με βάση άλλα κριτήρια από ότι αποφασίζει ένα πανεπιστήμιο. Αλλά ακόμα και έτσι το παράδειγμα του ΤUΜ με περίπου 1.200 συνεργασίες ετησίως με τη βιομηχανία και με άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα δείχνει ότι η συνδημιουργία είναι ένα επιτυχημένο μοντέλο και είναι εφικτή. Νομίζω ότι υπάρχουν επιτυχημένα παραδείγματα co-creation και co-design πλέον και στη χώρα μας.
Startupper: Πώς βλέπετε τον χώρο των spin-offs στην Ελλάδα; Συμμετείχατε και στην επιτροπή που συζήτησε τη σχετική νομοθεσία η οποία θεσπίστηκε ήδη. Νομίζετε ότι αυτή η νομοθεσία αρκεί;
Α. Παπαδερός: Σίγουρα δε φτάνει μόνο ο νέος νόμος για τους τεχνοβλαστους, αν και είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό βήμα για να βελτιωθεί το γενικότερο πλαίσιο. Με τις προσκλήσεις για τη δημιουργία και υποστήριξη Γραφείων Μεταφοράς Τεχνολογίας ανοίγει επίσης ο δρόμος για να δημιουργηθεί ή να ωριμάσει η απαραίτητη υποδομή και χρηματοδότηση. Εδώ χρειάζεται βέβαια η κινητοποίηση και η συστράτευση των διοικήσεων των πανεπιστημίων. Βραχυπρόθεσμα θα πρέπει να γίνουν βελτιώσεις στους νόμους και στο πλαίσιο της διαχείρισης και της προστασίας της Διανοητικής Ιδιοκτησίας, ιδιαίτερα των εφευρέσεων που οδηγούν σε πατέντες.
Startupper: Πόσο δύσκολη είναι η μετάβαση από την έρευνα στην πατέντα και στην εφαρμογή της; Και τι γίνεται στην Ελλάδα με τις πατέντες;
Αλ. Παπαδερός: Η πρώτη πρόκληση για τα πανεπιστήμια είναι η επιλογή μέσα από μια πληθώρα εφευρέσεων (π.χ. περίπου 130-140 κάθε χρόνο στο TUM) αυτών που πληρούν τα κριτήρια για να οδηγήσουν σε πατέντες, δηλαδή να είναι νέα επινοήματα, να εμπεριέχουν εφευρετική δραστηριότητα, το επονομαζόμενο “inventive step”(«εφευρετικό βήμα»), και να επιδέχονται εμπορική ή βιομηχανική εφαρμογή. Στη συνέχεια ακολουθεί η χρονοβόρος διαδικασία κατάθεσης της αίτησης στον αρμόδιο οργανισμό, η οποία θα πρέπει να συνοδεύεται από Πιστοποιημένους Συμβούλους Ευρεσιτεχνίας (patent attorneys). Παράλληλα με τη διαδικασία χορήγησης της πατέντας προκύπτει και η δεύτερη πρόκληση, που είναι η αναζήτηση ενός ενδιαφερόμενου μέρους για την «μετάφραση» (translation) της περιγραφόμενης μέσα στο κείμενο τεχνολογίας της πατέντας σε προϊόντα, μεθόδους, υπηρεσίες, βιομηχανικές εφαρμογές κλπ. Αυτό το κομμάτι της Μεταφοράς Τεχνολογίας το αναλαμβάνουν μετά από τη σύναψη των ανάλογων συμφωνιών με τα πανεπιστήμια, είτε τεχνοβλαστοί του πανεπιστημίου, είτε καθιερωμένες εταιρείες, ιδανικά με τη συνδρομή του εργαστηρίου ή και του εφευρέτη. Στον ελληνικό πανεπιστημιακό χώρο, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως το ΑΠΘ και το ΕΜΠ, η πλειοψηφία των πανεπιστημίων είναι ακόμα σε ανώριμο στάδιο, γι αυτό είναι πολύ σημαντικές οι προσκλήσεις για τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας, που ανέφερα παραπάνω. Γενικότερα, στο άμεσο μέλλον θα πρέπει το υπάρχον νομικό πλαίσιο για τις εφευρέσεις να συζητηθεί και να προσαρμοστεί στις βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται στα πετυχημένα οικοσυστήματα μεταφοράς τεχνολογίας.
Startupper: Είναι η καινοτομία ο βασικός στόχος της επιχειρηματικότητας σήμερα;
Αλ. Παπαδερός: Όχι απαραίτητα, γιατί κάθε ιδέα που οδηγεί στη δημιουργία μιας νέας επιχείρησης δεν βασίζεται πάντα σε μια καινοτομία. Ο βασικός στόχος της επιχειρηματικότητας είναι να παράγονται οικονομικά εκμεταλλεύσιμες ιδέες, μοντέλα, προϊόντα, υπηρεσίες, κλπ. και να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις, ώστε να εισέρχονται στο δρόμο της οικονομικής αξιοποίησης, μαζί με την καλύτερη δυνατή ομάδα ανθρώπων που πιστεύουν στην επιτυχία της επιχείρησης, είτε αυτοί είναι οι ιδρυτές, είτε οι επενδυτές. Η επιχειρηματικότητα μέσα στα πανεπιστήμια έχει βέβαια πολύ συχνά καινοτόμα ερευνητικά αποτελέσματα ως αρχικό σημείο αναφοράς
Startupper: Τι χρειάζεται να γνωρίζουν οι ιδρυτές startup και οι νέοι επιχειρηματίες για να ξεκινήσουν το ταξίδι τους; Μπορεί ο καθένας να γίνει επιχειρηματίας σήμερα; Τι προσόντα-στρατηγικά στοιχεία πρέπει να έχει ένας επιχειρηματίας για να γίνει και για να πετύχει;
Αλ. Παπαδερός: Η επιτυχία μιας startup με μια πρώτη ματιά μπορεί να φαίνεται ότι βασίζεται στη καινοτόμα ιδέα ή σε έναν χαρισματικό ιδρυτή. Υπάρχουν όμως πολλοί παράγοντες που είναι κρίσιμοι για την επιτυχία και τους οποίους μπορούν να επηρεάσουν οι νέοι επιχειρηματίες, όπως είναι η τεχνολογική πραγματογνωμοσύνη των μελών της ομάδας της startup και η ικανότητά τους να βλέπουν τους εαυτούς τους ως μέλη μιας ομάδας με κοινό όραμα, κοινή στρατηγική και κοινούς στόχους. Το ερώτημα είναι λοιπόν αν το κάθε μέλος της ομάδας μιας startup μπορεί να οραματιστεί τον εαυτό του σαν ένα κομμάτι με ένα ειδικό ρόλο μέσα στα πλαίσια ενός κοινού τολμήματος.