Η υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών στην αγροτική παραγωγή μπορεί να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός συστήματος τροφίμων περισσότερο βιώσιμου και αποτελεσματικού. Αυτό υποστηρίζει η έκθεση «Μετασχηματίζοντας τη γεωργία μέσω ψηφιακών τεχνολογιών» που συντάσσει και δημοσιεύει η Deloitte, σε συνεργασία με την SCiO, εταιρεία που εξειδικεύεται στην παροχή υπηρεσιών τεχνητής νοημοσύνης στη γεωργία και γενικότερα σε όλο το μήκος της αγροδιατροφικής αλυσίδας.
Οι εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη, το Internet of Things, το blockchain και άλλες ψηφιακές τεχνολογίες αξιοποιούνται πλέον στην αγροτική παραγωγή, αλλά και στο σύνολο της αλυσίδας αξίας, καθώς παρέχουν λύσεις για την αντιμετώπιση σειράς προκλήσεων όπως η έλλειψη εργατικού δυναμικού, η ακρίβεια πρόβλεψης, η μείωση της σπατάλης και η διαχείριση του συνόλου της εφοδιαστικής αλυσίδας. Ενδεικτικά, η χρήση συστημάτων γεωργίας ακριβείας, ρομποτικής και drones αυξάνει την παραγωγή και βελτιστοποιεί τη χρήση των πόρων, ενώ ταυτόχρονα μειώνει τη σπατάλη και εξασφαλίζει την ιχνηλασιμότητα και την ποιότητα των τροφίμων.
Ο Γιάννης Βάλβης, Partner του Strategy, Analytics and M&A Business Group της Deloitte, σημειώνει πως: «Κινούμαστε προς μία συναρπαστική περίοδο για τον αγροτικό κλάδο. Η ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνολογικών λύσεων στη γεωργική παραγωγή καθιστά τον κλάδο ελκυστικό σε νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, χρηματοοικονομικές επενδύσεις και τη δημιουργία επιχειρηματικών clusters. Ειδικά για την Ελλάδα, η εφαρμογή τεχνολογικών εξελίξεων δημιουργεί μεγάλες ευκαιρίες για την κάλυψη του αυξανόμενου χάσματος παραγωγικότητας μεταξύ της χώρας μας και άλλων ανεπτυγμένων κρατών».
Ο Πυθαγόρας Καραμπιπέρης, CEO της SCiO, σημειώνει πως: «Μπορεί η επένδυση σε νέες τεχνολογίες στον αγροτικό τομέα να έχει καθυστερήσει σε σχέση με άλλους τομείς καθώς το γεωργικό περιβάλλον είναι ιδιαίτερα δύσκολο και απαιτητικό, αλλά πλέον με την 4η βιομηχανική επανάσταση κάτι τέτοιο δεν θα αργήσει να συμβεί. Ειδικά για την Ελλάδα, η επένδυση σε νέες τεχνολογίες και κυρίως σε εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης στον αγροτικό τομέα θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για πολλούς επαγγελματίες του χώρου και θα συνεισφέρει στο να εξοικονομηθεί χρόνος και χρήμα (όπως συνέβη και με άλλους τομείς της οικονομίας) από διάφορες δραστηριότητες που καλύπτουν ολόκληρη την αγροδιατροφική αλυσίδα».
Οι παγκόσμιες τάσεις και τα ζητούμενα
Μία σειρά mega-trends δημιουργούν προκλήσεις για το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων και απαιτούν την αναθεώρηση των προτεραιοτήτων και του λειτουργικού μοντέλου του αγροτικού κλάδου. Η συνεχής αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού που αναμένεται να φτάσει τα 2,5 δισ. το 2050, η μείωση των φυσικών πόρων και η κλιματική αλλαγή κάνουν επιτακτική την ανάγκη προσαρμογής του αγροτικού κλάδου στις νέες συνθήκες. Ταυτόχρονα, οι καταναλωτές δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στη βιωσιμότητα, υιοθετούν καταναλωτικές συνήθειες πιο φιλικές προς το περιβάλλον, ενώ ενδιαφέρονται περισσότερο για την προέλευση των προϊόντων.
Σε αυτό το περιβάλλον, οι παραγωγοί, οι εταιρείες και οι φορείς που δραστηριοποιούνται στον αγροτικό τομέα καλούνται να διαμορφώσουν εγκαίρως τις στρατηγικές τους για να ανταποκριθούν στις ραγδαίες αλλαγές και να διατηρήσουν το παγκόσμιο ανταγωνιστικό αποτύπωμά τους.
Οι στρατηγικές αυτές θα πρέπει να διαμορφωθούν με στόχο την επίτευξη ευρέως αποδεκτών ζητουμένων, όπως:
- Η οικονομική και κοινωνική ενσωμάτωση όλων των «παικτών» του συστήματος τροφίμων, ειδικά των μικρών παραγωγών, των γυναικών και των νέων. Σήμερα, 800 εκατ. άνθρωποι στον αγροτικό τομέα ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.
- Η αποτελεσματικότητα, ώστε να διασφαλίζεται η επάρκεια των τροφίμων για τον παγκόσμιο πληθυσμό. Υπολογίζεται ότι θα χρειαστεί αύξηση της παραγωγής κατά 60% για να τραφεί ο παγκόσμιος πληθυσμός έως το 2050.
- Η βιωσιμότητα, ελαχιστοποιώντας τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, διατηρώντας τους φυσικούς πόρους και βελτιώνοντας την ανθεκτικότητα απέναντι σε μελλοντικές προκλήσεις. Σήμερα, 70% της κατανάλωσης νερού και 30% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχονται από τον αγροδιατροφικό τομέα.
- Η προώθηση της κατανάλωσης ποικιλίας υγιεινών, θρεπτικών και ασφαλών τροφίμων, τη στιγμή που 2 δισ. άνθρωποι παγκοσμίως υποσιτίζονται.
Η ευκαιρία χρήσης της τεχνολογίας στη γεωργία
Η καινοτομία και η τεχνολογία έχουν προχωρήσει, με πολλές λύσεις να εφαρμόζονται ήδη στην αγροτική παραγωγή, κυρίως από τις μεγάλες επιχειρήσεις. Οι εφαρμογές αγροτικής τεχνολογίας (Agricultural Technology – AgTech) έχουν ήδη συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικότητας της γεωργίας και στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
Οι βασικές τεχνολογίες που λειτουργούν ως καταλύτης στην επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence – ΑΙ) στη γεωργία είναι:
- Ρομποτική/ drones: Οι εξελίξεις στην πλοήγηση και την αναγνώριση, καθώς και η μείωση του κόστους, επέτρεψαν τη χρήση των ρομπότ για σχετικά πολύπλοκες εργασίες, όπως ο ψεκασμός και το ξεχορτάριασμα, η συγκομιδή φρούτων και καρπών με κέλυφος και η παρακολούθηση των καλλιεργειών. Τα ρομπότ γίνονται φθηνότερα και ευκολότερα στη χρήση, διευκολύνοντας έτσι την εισαγωγή τους σε ένα ευρύ φάσμα γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Η χρήση drones που αξιοποιούν τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη λύση έως το 2023.
- Αισθητήρες: Η κάλυψη και η πολυπλοκότητα των αισθητήρων για γεωργικές εφαρμογές αυξάνονται συνεχώς, με ταυτόχρονη μείωση του κόστους του εξοπλισμού, της εγκατάστασης και της συντήρησης. Παράγοντες όπως τα επίπεδα υγρασίας, το φως του ήλιου, η ταχύτητα του ανέμου και άλλα μετριούνται ήδη συστηματικά.
- Cloud computing: Η μείωση του κόστους πρόσβασης σε ισχυρά data centersεπέτρεψε στους παραγωγούς να συλλέγουν, να αποθηκεύουν και να αναλύουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων χωρίς την ανάγκη κατασκευής και συντήρησης δαπανηρών mainframes. Αυτές οι δυνατότητες ενισχύονται περαιτέρω μέσω της συνδεσιμότητας.
- Blockchain: Η εκτεταμένη χρήση του παγκοσμίου ιστού, σε συνδυασμό με την απαραίτητη υποδομή και τις δυνατότητες κρυπτογράφησης, επιτρέπουν την καταγραφή και την ανταλλαγή πληροφοριών με ασφάλεια και διαφάνεια, με πλεονεκτήματα για την αλυσίδα εφοδιασμού.
Αυτές οι τεχνολογίες επιτρέπουν μια εκτεταμένη συλλογή δεδομένων, τα οποία -μέσω γεωργίας ακριβείας- επιτρέπουν στους αγρότες να μεγιστοποιούν τις αποδόσεις με ελάχιστους πόρους, μειώνοντας ταυτόχρονα τις συνολικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Η ανάγκη συνεργασίας
Οι επενδύσεις στην τεχνολογία επικεντρώνονται αυτή τη στιγμή στο πρώτο στάδιο της αλυσίδας αξίας, δηλαδή στην παραγωγή, με στόχο τη βελτίωση της διαχείρισης και λειτουργίας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων.
Είναι απαραίτητο, ωστόσο, να επεκταθεί η χρήση της τεχνολογίας στη διανομή, το λιανικό εμπόριο και την κατανάλωση. Ήδη αρκετές εταιρείες έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν τεχνολογίες logistics για να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της διανομής τροφίμων. Οι τεχνολογίες αυτές επιτρέπουν την ιχνηλασιμότητα των τροφίμων, παρέχοντας πλήρη εικόνα της αλυσίδας εφοδιασμού. Δίνουν, επίσης, στους γεωργούς τη δυνατότητα ακριβούς πρόβλεψης της ζήτησης, ώστε με τον κατάλληλο προγραμματισμό να εξοικονομούν κόστη.
Ταυτόχρονα, το μέγεθος και η πολυπλοκότητα των προκλήσεων, απαιτούν ισχυρά πλαίσια συνεργασίας μεταξύ των παραγωγών, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των μεγαλύτερων εταιρειών, της ακαδημαϊκής κοινότητας, των ρυθμιστικών οργάνων, καθώς και των εμπόρων λιανικής και των καταναλωτών.
Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να θεσπίσουν πολιτικές που επιτρέπουν τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και προηγμένων τεχνολογιών και να ενθαρρύνουν την καινοτομία για την ανάπτυξη νέων τεχνολογικών λύσεων. Θα πρέπει, επίσης, να υποστηρίξουν τις μικρές επιχειρήσεις που πρωτοπορούν, παρέχοντάς τους ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση.
Από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι ήδη διαθέσιμες στους γεωργούς επιχορηγήσεις με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας και της ποιότητας των γεωργικών προϊόντων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρόκειται, επίσης, να εισαγάγει και νέα προγράμματα χρηματοδότησης για να προωθήσει την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών από τους γεωργούς.
Οι γεωργοί πρέπει να επιδιώξουν την ταχεία υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών, οι οποίες επιτρέπουν τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό με απώτερο στόχο τη βιωσιμότητα.
Η ακαδημαϊκή κοινότητα θα πρέπει να παρέχει πρόσβαση στα ερευνητικά αποτελέσματα, καθώς και να ενημερώνει και να εκπαιδεύει τις νέες γενιές σχετικά με το οικοσύστημα, τον ρόλο των προηγμένων τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης.
Τέλος, οι έμποροι λιανικής πώλησης και οι πάροχοι υπηρεσιών εστίασης θα πρέπει να υιοθετήσουν νέες τεχνολογίες για τη μείωση της σπατάλης κατά 25-50%, τη βελτίωση της διαφάνειας και τη δυνατότητα επαλήθευσης της προέλευσης ενός προϊόντος και των χαρακτηριστικών του, ανταποκρινόμενοι στις τρέχουσες ανάγκες των καταναλωτών.
Η εξέλιξη του συστήματος τροφίμων
Το μέλλον του παγκόσμιου και των επιμέρους συστημάτων τροφίμων θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη της συνδεσιμότητας των αγορών και των καταναλωτικών προτύπων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η υιοθέτηση ψηφιακών τεχνολογιών μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη διαμόρφωση ενός συστήματος περισσότερο βιώσιμου και αποτελεσματικού, επιτρέποντας τη βελτιστοποίηση της κατανάλωσης πόρων και τη διατήρηση της σωστής ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει έτσι στην επίτευξη των παγκόσμιων ζητουμένων που αφορούν την ενσωμάτωση όλων των εμπλεκομένων και την επαρκή κάλυψη των αναγκών σίτισης του παγκόσμιου πληθυσμού με θρεπτικά και υγιεινά τρόφιμα.
Για την ελληνική αγροτική παραγωγή, η δημιουργία της σωστής ισορροπίας μεταξύ των παραδοσιακών πρακτικών και των νέων τεχνολογιών μπορεί να δημιουργήσει μακροπρόθεσμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Οι επενδύσεις στην τεχνολογία μπορούν να αποφέρουν πολλαπλά οφέλη για όσους προχωρήσουν σε αυτές άμεσα.
H ελληνική AgTech σκηνή
Οι τάσεις και οι τεχνολογίες που περιγράφονται παραπάνω έχουν ήδη ενσωματωθεί σε αρκετά μεγάλο βαθμό στην ελληνική αγορά με όλο και περισσότερες εταιρείες να προσφέρουν καινοτόμες λύσεις στον τομέα της “έξυπνης γεωργίας”.
Πρόσφατα, η WATT+VOLT λάνσαρε δυο νέες καθετοποιημένες λύσεις που στοχεύουν στη βελτιστοποίηση της απόδοσης των καλλιεργειών, την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση των εξόδων των παραγωγών. Οι λύσεις, που ονομάζονται smart agriculture και smart vineyard, αξιοποιούν την τεχνολογία του Internet of Things και στατιστικά στοιχεία και αποτελούν μέρος της ολοκληρωμένης end-to-end πλατφόρμας smart everything.
Στον ίδιο χώρο δραστηριοποιείται και η Augmenta, μια ιδιαίτερα επιτυχημένη ελληνική Startup που εξασφάλισε τον Οκτώβριο μια μεγάλη χρηματοδότηση Seed από το αμερικανικό Hardware Club και την Marathon VC, ύψους 2,5 εκατ. δολαρίων. Η Augmenta έχει δημιουργήσει μια plug&play λύση, που προσαρμόζεται σε ήδη υπάρχοντα γεωργικά μηχανήματα και «συλλαμβάνει» υψηλής ευκρίνειας εικόνες. Στη συνέχεια, το σύστημα «καταγράφει» τις διαφορετικές ανάγκες που έχει κάθε εκατοστό του χωραφιού, χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη, και «επικοινωνώντας» με το μηχάνημα, εφαρμόζει αμέσως την ποσότητα εισροών (πχ. λιπάσματος) που χρειάζεται κάθε φορά.
Μια ακόμη ελληνική AgTech είναι η Geabit, η οποία αξιοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη και το IoT προκειμένου να αυξήσει την αποδοτικότητα της γεωργικής παραγωγής. Πιο συγκεκριμένα, η εταιρεία δημιουργεί συστήματα παρακολούθησης (monitoring systems) που βοηθούν τους γεωργούς να μειώσουν την κατανάλωση νερού αλλά και χημικών (παρασιτοκτόνων κλπ), διασφαλίζοντας παράλληλα ότι επιτυγχάνεται η βέλτιστη ανάπτυξη των φυτών, πράγμα που σημαίνει σημαντική αύξηση της απόδοσης και καλλιέργειες υψηλότερης ποιότητας.
Τέλος, με τη «Γεωργία Ακριβείας» ασχολείται και η Gaia Robotics. Μέσω drones (UAVs) και ειδικών πολύφασματικων αισθητήρων, η Gaia Robotics, χαρτογραφεί αγροτικές εκτάσεις χρησιμοποιώντας σύγχρονες μεθόδους ορθοφωτογραφίας και τηλεπισκόπησης και, χρησιμοποιώντας δικούς της αλγορίθμους, έχει τη δυνατότητα να μετρά με υψηλή ακρίβεια τη βιωσιμότητα και τις ανάγκες λίπανσης/φυτοφαρμάκων των καλλιεργειών, να διαπιστώνει πιθανή προσβολή από ασθένειες πριν αυτές ακόμα γίνουν ορατές και να προσφέρει μία πληθώρα στοιχείων στον αγρότη που θα επιτρέψουν τον εξορθολογισμό της καλλιέργειας του, την πρόληψη και την κατάρτιση σχεδίου δράσης από νωρίς.
