Χρίστος Δήμας: Επιδιώκουμε να αυξήσουμε τους τεχνοβλαστούς και την επίδραση τους στην ελληνική οικονομία

Με αφορμή το αφιέρωμα του StartupperMAG στα ελληνικά ερευνητικά κέντρα, συνομιλήσαμε με τον υφυπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων Χρίστο Δήμα.

S.M.: Έχει ξεκινήσει η μεγαλύτερη ενίσχυση των ερευνητικών κέντρων της χώρας της τελευταίας 15ετίας. Ποιος είναι ο λόγος γι’ αυτό, σε τι επενδύετε ως υφυπουργός και ως κυβέρνηση φυσικά και τι προσδοκάτε;

Χ. Δήμας: Η αξιοποίηση των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης, που αποτελεί αναμφίβολα μια μεγάλη ευκαιρία την οποία οφείλουμε να εκμεταλλευτούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, σε συνδυασμό με το νέο ΕΣΠΑ και τη μεταρρυθμιστική μας ατζέντα αναμένεται να αυξήσουν σημαντικά τη δυναμική των ερευνητικών κέντρων.

Η χρηματοδότηση από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο για την ενίσχυση των εγχώριων ερευνητικών προγραμμάτων αλλά και για την αναβάθμιση και την επέκταση των υποδομών των ερευνητικών κέντρων. Ταυτόχρονα, έχουν υπογραφεί και συμβάσεις με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για υποδομές Έρευνας και Καινοτομίας στα Ερευνητικά Κέντρα (ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών και Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών).

Επίσης, ήδη έχουν δρομολογηθεί σημαντικές δράσεις, μέσω ΕΣΠΑ, όπως οι Συνεργατικοί Σχηματισμοί Καινοτομίας (Innovation Clusters) και τα Κέντρα Ικανοτήτων (Competence Centers), που βοηθούν σημαντικά τη σύνδεση της έρευνας με την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Παράλληλα, πραγματοποιείται μια ολοκληρωμένη παρέμβαση στα θέματα των Γραφείων Μεταφοράς Τεχνολογίας.

Τέλος, όσον αφορά το πρόγραμμα Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ, εντός του 2022 θα ανακοινωθούν και οι επόμενοι κύκλοι, με προϋπολογισμό άνω των 300 εκατ. ευρώ για τον επόμενο κύκλο.

S.M.: Οι περισσότεροι ερευνητές επικεντρώνονται σε μια αναλυτική ερευνητική τροχιά προσανατολισμένη στην ανακάλυψη (discovery), ενώ λίγες προσπάθειες έχουν στραφεί στην επίλυση προβλημάτων (problem solving), ειδικά στον τομέα της ιατρικής, όπου παραμένουν άλυτα πολλά προβλήματα. Θεωρείτε ότι η ενδυνάμωση των ερευνητικών κέντρων μπορεί να το αλλάξει αυτό και αν ναι, με ποιον τρόπο;

Χ. Δήμας: Η Ελλάδα δεν υστερεί στη δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας, όπου βρισκόμαστε στο μέσο όρο των κρατών – μελών του ΟΟΣΑ. Εκεί όπου υστερούμε, έναντι των χωρών της ΕΕ, είναι στην ιδιωτική δαπάνη έρευνας & ανάπτυξης (R&D). Άρα, ένας από τους κεντρικούς μας στόχους, προκειμένου να ενδυναμώσουμε τα ερευνητικά κέντρα και να γίνουν πιο ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο είναι να έχουν μεγαλύτερη ευελιξία, ώστε να προσελκύσουν ιδιωτικά κονδύλια.

Το νέο θεσμικό πλαίσιο για τους τεχνοβλαστούς (spin-off), που επιδιώκει να αυξήσει σημαντικά τον αριθμό τους και την επίδρασή τους στην ελληνική οικονομία και στην έρευνα γενικότερα, είναι μια σημαντική αλλαγή προς αυτήν την κατεύθυνση. Επίσης, το προηγούμενο διάστημα ανακοινώθηκε η εκκίνηση της διαδικασίας προκήρυξης 152 νέων θέσεων εργασίας, μέσω ΑΣΕΠ, για τους ερευνητικούς και τεχνολογικούς φορείς της χώρας που εποπτεύονται από τη ΓΓΕΚ, που είναι η μεγαλύτερη στελέχωση της τελευταίας δεκαπενταετίας και αφορά σε ειδικό-επιστημονικό & τεχνικό και διοικητικό προσωπικό.

Με μια σειρά από ουσιαστικές διατάξεις στοχεύουμε να περιορίσουμε ακόμα περισσότερο τη γραφειοκρατία, ένα πρόβλημα που χρονίζει και απασχολεί πολύ τους ερευνητές. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, έχουμε ακόμα όμως αρκετό δρόμο να διανύσουμε για να φτάσουμε στο επιθυμητό επίπεδο. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα παρέχεται η δυνατότητα εξαίρεσης από το ενιαίο μισθολόγιο των ερευνητών που συμμετέχουν σε προγράμματα μη χρηματοδοτούμενα από τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά αποκλειστικά από ευρωπαϊκούς/διεθνείς ή ιδιωτικούς πόρους.

Παράλληλα, δίνουμε λύση σε ένα πρόβλημα που χρόνιζε και αφορούσε στις αξιολογήσεις των ερευνητικών προτάσεων και την υποχρεωτική υποβολή δήλωσης περιουσιακής κατάστασης (Πόθεν Έσχες) από τους επιστήμονες-αξιολογητές. Πλέον, οι αξιολογητές των ερευνητικών έργων εξαιρούνται από την υποχρεωτική δήλωση Πόθεν Έσχες για την αξιολόγηση δράσεων της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ), της ΕΥΔΕ-ΕΤΑΚ, του ΕΛΙΔΕΚ και των Ερευνητικών Κέντρων.

S.M.: Με την ενίσχυση των εταιρειών-τεχνοβλαστών κάποιοι μίλησαν για έλλειψη κριτηρίων κοινωνικού οφέλους και για επιχειρηματική λειτουργία και εμπορευματοποίηση της ακαδημαϊκής έρευνας. Τι απαντάτε;

Χ. Δήμας: Το νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων που αφορά και στην αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου των τεχνοβλαστών (spin-off) κατατέθηκε τις προηγούμενες ημέρες στη Βουλή. Το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ) με την υποστήριξη του Τομεακού Επιστημονικού Συμβουλίου (ΤΕΣ) Μεταφοράς Τεχνολογίας και Διανοητικής Ιδιοκτησίας εισηγήθηκε τις συγκεκριμένες διατάξεις, τις οποίες επεξεργαστήκαμε σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας. Θεσμοθετούμε ένα ξεκάθαρο και λειτουργικό πλαίσιο για τους τεχνοβλαστούς, στοχεύοντας στη δημιουργία ακόμα περισσότερων εταιρειών από τους ερευνητικούς και επιστημονικούς φορείς (spin-off). Επιχειρείται, για πρώτη φορά, ο εκσυγχρονισμός του πλαισίου λειτουργίας των εταιρειών-τεχνοβλαστών που μέχρι σήμερα ήταν κατακερματισμένο, ελλιπές και αναχρονιστικό.

Ουσιαστικά δίνονται απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα, για τα οποία μέχρι σήμερα υπήρχε νομική ασάφεια, όπως:

> Τι είναι ο τεχνοβλαστός (spin-off).

> Διαδικασία ίδρυσης.

> Προθεσμία ίδρυσης της εταιρείας.

> Πρόβλεψη για τη σύσταση τεχνοβλαστών που προέρχονται από διαφορετικούς ερευνητικούς οργανισμούς.

> Έδρα της εταιρείας (Ελλάδα ή εξωτερικό).

> Διευκρινίσεις ως προς τη συμμετοχή, το ρόλο και το χρόνο που αφιερώνουν οι ερευνητές σε έναν τεχνοβλαστό.