Οι εφευρέσεις και η καινοτομία στον 3ο αι. π.Χ. στο Μουσείο Κοτσανά!

Επισκεφτήκαμε το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, Κώστα Κοτσανά στο Κολωνάκι (Πινδάρου, 6).

Προς έκπληξή μας είδαμε τις εφευρέσεις των Αρχαίων Ελλήνων να ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια μας.

Όλα τα εκθέματα είναι πλήρως λειτουργικά και η ξενάγηση ήταν διαδραστική– σίγουρα δεν ήταν μια κλασσική επίσκεψη σε ένα μουσείο.  Όταν μιλάμε για Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό, έρχεται στο μυαλό μας η φιλοσοφία ή η πολιτική, όμως υπάρχει μια πτυχή που αγνοούμε.

Η τεχνολογία των Αρχαίων Ελλήνων ήταν συγκλονιστικά όμοια με τις απαρχές της σύγχρονης τεχνολογίας. 

Αυτό θα μπορούσε να το διαπιστώσει κάποιος αν άνοιγε απλώς το καπό ενός αυτοκινήτου: γρανάζια και τροχαλίες, οδοντωτοί τροχοί και κανόνες, υδραυλικές βαλβίδες, ιμάντες και αυτόματοι ελεγκτές.

Όλα αυτά αποτελούν εφευρήματα των Αρχαίων Ελλήνων και αποτέλεσαν θεμέλιους λίθους στην εξέλιξη της πολύπλοκης τεχνολογίας τους.

Ο Exhibition Director και Co- Owner του ΑΕΤ, Παναγιώτης Κοτσανάς μας ταξίδεψε νοερά στον υπερσύγχρονο 3ο αι. π.Χ.

Όχι μόνο η τεχνολογία αλλά και η ζωή τους μοιάζει πάρα πολύ με την δικιά μας.

Στην αρχή παρακολουθήσαμε μια ταινία στον κινηματογράφο της εποχής.

Αυτόματον Θέατρο του Φίλωνος

Το «Αυτόματον Θέατρο του Φίλωνος» πρόκειται για ένα πλήρως αυτόματο θέατρο που απλώς με το τράβηγμα ενός σκοινιού, παρουσίαζε μια ολόκληρη παράσταση χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση, με εικόνα, ήχο και φωτορεαλισμό.

Εσωτερικά της βάσης του θεάτρου υπάρχει μια κλεψύδρα με άμμο και ένα μολύβδινο βαρίδι, με το αρχικό τράβηγμα του σκοινιού η άμμος αρχίζει να αδειάζει. Τότε, δεκάδες μέτρα νήματος ξετυλίγονται και κινούν 32 μικρομηχανισμούς. Μάλιστα, τα θέατρα ήταν τόσο πρωτοφανή για την εποχή και απαιτούσαν τέτοια εξελιγμένη τεχνογνωσία,  που όσους τα κατασκεύαζαν τους θεωρούσαν θαυματοποιούς.

Ύστερα επισκεφθήκαμε ένα μπαρ του 3ου αι. π.Χ.

Αυτόματη Θεραπενίς του Φίλωνος

Μετά την παράσταση, σερβιριστήκακαμε από το πρώτο ανθρωπόμορφο ρομπότ της ιστορίας, η «Αυτόματη Θεραπενίς του Φίλωνος» εξυπηρετεί τον κόσμο χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Το ρομπότ κινείται στον χώρο σερβίροντας αυτόματα κρασί και νερό, απλώς αφήνοντας το ποτήρι σου πάνω στο χέρι της αυτό άρχιζε να γεμίζει. Στο στήθος του ανθρωπόμορφου ρομπότ υπάρχουν δύο δοχεία, με το βάρος του ποτηριού το χέρι του αρχίζει να κινείται– η κίνηση αυτή ελέγχεται από ένα ελατήριο. Αρχικά, αρχίζει να ρέει κρασί καθώς ανοίγει η βαλβίδα αερισμού που συνδέει το δοχείο με την κανάτα.  Όταν το κρασί φτάσει στην μέση του δοχείου, τότε αρχίζει να τρέχει το νερό. Ανάλογα την προτίμηση του καθενός, ελέγχει τις ποσότητες απλώς αποσύροντας το σκεύος από το χέρι του ρομπότ. Μάλιστα, το ποτήρι δεν υπερχειλίζει ποτέ, όσο και αν μείνει στο χέρι της Θεραπενίδος- απλώς γεμίζει με μισή ποσότητα οίνου και μισή ποσότητα νερού. 

Οι Αρχαίοι Έλληνες βέβαια καινοτόμησαν και στον τομέα των αυτόματων πωλητών

μέχρι τώρα είχαμε την πεποίθηση πως τα vending machines αποτελούσαν δημιούργημα κάποιας γνωστής πολυεθνικής, όμως η αρχαίοι Έλληνες πρωτοστάτησαν και σε αυτό.

Ο πρώτος αυτόματος πωλητής της ιστορίας

Υπήρχε έξω από ναούς, οι πιστοί έριχναν ένα κέρμα και έπαιρναν αυτόματα νερό από τους θεούς. Καθώς έπεφτε το κέρμα μέσα στο μηχάνημα, το βάρος του προκαλούσε την εκτροπή ενός ζυγού με αποτέλεσμα να απελευθερώνεται μια βαλβίδα που βρισκόταν εντός του δοχείου. Οι επισκέπτες μπορούσαν να εξυπηρετηθούν χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση.

Εννοείται πως συνοδεύσαμε την εμπειρία αυτή με την ανάλογη μουσική

Η «Ύδραυλις του Κτησιβίου» πρόκειται για το πρώτο πληκτροφόρο μουσικό όργανο της ιστορίας. Ακούσαμε το τραγούδι του Σείκιλου, το αρχαιότερο τραγούδι με στίχους, νότες και αξίες που σώζεται μέχρι σήμερα.

Ιδιαίτερη εντύπωση μας προκάλεσε το «Υδραυλικό Ωρολόγιο του Κτησιβίου»

Πρόκειται για ένα θαύμα του αυτοματισμού, εάν υπήρχε συνεχής παροχή νερού, το ρολόι είχε την δυνατότητα να δείχνει αυτόματα και τα  365 διαφορετικά ωράρια του έτους. Με τον συνδυασμό υδραυλικών ελεγκτών, κωνικών συμφωνιών, οδοντωτών κανόνων, κοχλίων και γραναζιών, επιτυγχάνεται μεγαλύτερη ακρίβεια ακόμα και από τα πρώτα μηχανικά ρολόγια του 15ου αι. μ.Χ.

Τέλος, ξεκλειδώσαμε τα μυστικά του μηχανισμού των Αντικυθήρων

Θέτοντας σε λειτουργία το μοναδικό αντίγραφου της πρώτης υπολογιστικής μηχανής της ιστορίας, είδαμε την κίνηση του ηλίου και της σελήνης, το ημερολόγιο των Αρχαίων Ελλήνων και υπολογίσαμε μια έκλειψη της σελήνης πριν από 100 χρόνια, στο παρελθόν.

Ολοκληρώνοντας την ξενάγηση, συνειδητοποιούμε πως εξέλιξη της τεχνολογίας δεν έχει μια συνεχώς αύξουσα πορεία, όπως όλοι νομίζουμε. Αντιθέτως, υπήρξε μια κορύφωση τον 3ο αι π.Χ. και έπειτα για διάφορους οικονομικοπολιτικούς λόγους υπήρξε μια απώλεια της τεχνολογίας και χρειάστηκαν πάνω από 1500 χρόνια ωρίμανσης για να επανέλθουμε στο ίδιο επίπεδο τεχνογνωσίας.

Το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας έχει αυτή την στιγμή 5 παραρτήματα σε όλη την Ελλάδα (Αθήνα, Κατάκολο, Αρχαία Ολυμπία, Ρόδο και Ηράκλειο Κρήτης). Μάλιστα, όλο των χρόνο πραγματοποιούνται περιοδεύουσες εκθέσεις στο εξωτερικό. Η έκθεση με τις εφευρέσεις των Αρχαίων Ελλήνων έχει ταξιδέψει στην Κορέα, στην Σιγκαπούρη, στην Αμερική και την Αυστραλία- καθώς και σε όλες τις ηπείρους της Ευρώπης, όπου έχει φιλοξενηθεί από Πανεπιστήμια, αρχαιολογικούς χώρους και τεχνολογικά ιδρύματα.

Ο εμπνευστής και δημιουργός του ΑΕΤ, Κώστας Κοτσανάς, έχει αφιερώσει την ζωή του στην μελέτη και ανακατασκευή των εφευρέσεων των αρχαίων Ελλήνων. Ο Κώστας Κοτσανάς είναι Μηχανολόγος Μηχανικός και δραστηριοποιείται πάνω από 35 έτη στον τομέα. Η μελέτη του βασίζεται στην αρχαία ελληνική, λατινική και αραβική γραμματεία, σε αγγειογραφικές πληροφορίες και ελάχιστα σχετικά αρχαιολογικά ευρήματα. 

Το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά λειτουργεί καθημερινά: 10:00 – 18:00. Με την πρωτοβουλία του ΑΕΤ πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις ηλικίες, όπως το «Summer Camp». To 2019 το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας ήταν υποψήφιο για τον τίτλο του «Ευρωπαϊκού Μουσείου της Χρονιάς».