Ο Στράτος Στυλιανίδης είναι Αντιπρύτανης Έρευνας και Διά Βίου Εκπαίδευσης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης, της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, όπου διευθύνει το Εργαστήριο Γεωπληροφορικής (LabGEO). Επίσης, είναι το πρόσωπο πίσω από την έντονη και επιτυχημένη δραστηριότητα του ΑΠΘ στο χώρο της καινοτομίας και των Startups.
S.M. Το ΑΠΘ έχει παράδοση στην ερευνητική καινοτομία αλλά και τη μεταφορά αυτής στην επιχειρηματικότητα. Μπορείτε να μας πείτε πώς προσεγγίζει το θέμα το ΑΠΘ και με ποιους μηχανισμούς;
Σ. Στυλιανίδης: Η επιτυχία αυτή αποδίδεται καταρχάς στους ανθρώπους του πανεπιστημίου μας. Είναι η υψηλή επιστημονικότητα που χαρακτηρίζει τις ερευνητικές μας ομάδες και σε συνδυασμό με την εξωστρέφεια που χτίζουμε όλοι μαζί οδηγεί στην αναβάθμιση του ΑΠΘ στο εθνικό οικοσύστημα καινοτομίας.
Oι μηχανισμοί και το υποστηρικτικό περιβάλλον του πανεπιστημίου επιταχύνουν αυτήν την ανάπτυξη και ωθούν την ακαδημαϊκή κοινότητα στη δημιουργία, τη συνεργασία, την υλοποίηση και την αξιοποίηση της έρευνας.
Χαρακτηριστική προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η συνεισφορά του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας ΑΠΘ σε τρεις (3) καίριους άξονες:
α) σε επίπεδο εύρεσης χρηματοδοτικών ευκαιριών και υποστήριξης στην υποβολή προτάσεων σε εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα, β) σε επίπεδο διαχείρισης των χρηματοδοτούμενων έργων με την πλήρη ψηφιοποίηση όλων των διοικητικών υπηρεσιών και την παροχή γρήγορων και απλοποιημένων υπηρεσιών, αλλά και γ) σε επίπεδο υποστήριξης αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων και διασύνδεσης με τη βιομηχανία μέσω του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας, της πιο ώριμης δομής μεταφοράς τεχνολογίας στα πανεπιστημιακά δεδομένα της χώρας.
Ο συνδυασμός όλων όσων ανέφερα μαζί με την προώθηση των διεπιστημονικών συνεργασιών και την ανάπτυξη υποδομών που στεγάζουν «την αριστεία» του πανεπιστημίου, έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτής της «παράδοσης» του ΑΠΘ στην ερευνητική καινοτομία.
S.M. Το ΑΠΘ είναι εξαιρετικά «παραγωγικό» στη δημιουργία spin-offs, μπορείτε να μας πείτε ποιες εταιρείες έχουν δημιουργηθεί και σε ποιους τομείς;
Σ. Στυλιανίδης: Η επιχειρηματική ανάπτυξη της έρευνας που πραγματοποιείται στο ΑΠΘ βρίσκεται σε ανοδική πορεία. Η ίδρυση έως σήμερα έντεκα (11) spin-offs είναι ενδεικτική της δραστηριότητας αυτής, ενώ άλλες πέντε (5) βρίσκονται σε στάδιο ωρίμανσης του επιχειρηματικού τους σχεδίου και αναμένεται να ιδρυθούν το προσεχές διάστημα με την υποστήριξη του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας.
Η αρχή έγινε το 2007 από το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ, με την Exothermia και την Emisia, δύο εταιρείες που θεωρούνται πλέον εδραιωμένες επιχειρήσεις στο χώρο των εφαρμογών μηχανολογικού λογισμικού. Αλλά και αργότερα με την PLiN Nanotechnology που ειδικεύεται στην παραγωγή νανοσωματιδίων μετάλλων με πλήθος επιτυχημένων εφαρμογών, τη BIO2CHP στο χώρο της αξιοποίησης οργανικών αποβλήτων, αλλά και την Atmosphere που σχεδιάζει και κατασκευάζει συστήματα μη επανδρωμένων αεροχημάτων (UAV).
Η ίδρυση της Cyclopt με ειδίκευση στον τομέα της ποιότητας λογισμικού σφραγίστηκε με την πρόσφατη επένδυση σε αυτήν από την TECS Capital. Στο χώρο του λογισμικού αναπτύχθηκε και η Medoid AI, η οποία αναπτύσσει προϊόντα τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης, αλλά και η Kiklo, με υπηρεσίες και προϊόντα επεξεργασίας / χρήσης δορυφορικών εικόνων/ αεροφωτογραφιών, γεωγραφικής ανάλυσης κ.ά.
Επίσης, η SeamX αναπτύσσει εξειδικευμένα εργαλεία για τους διοργανωτές αθλητικών γεγονότων. Η HEARartTec καινοτομεί με νέες τεχνολογίες ακουστικής υποβοήθησης, ενώ στον τομέα της υποβοήθησης ανθρώπων σε θέματα φροντίδας υγείας και ευεξίας δραστηριοποιείται και η Captain Coach.
Αξίζει βέβαια να αναφέρουμε ότι ένας σημαντικός αριθμός νεοφυών επιχειρήσεων της χώρας γεννήθηκε στους κόλπους του ΑΠΘ από ερευνητές και ερευνήτριες ακολουθώντας πορεία ανεξάρτητη από το πανεπιστήμιο, αλλά οπωσδήποτε αξιόλογη, όπως για παράδειγμα οι FieldScale, Net2Grid, Loceye, Κinvent, Rhoé Urban Technologies, LearnWorlds κ.ά.
S.M. Ποιες προκλήσεις και προβλήματα συναντήσατε κατά τη φάση της δημιουργίας των Spin-offs με το υπάρχoν νομοθετικό πλαίσιο και πώς τις προσπεράσατε; Το νέο νομοθετικό πλαίσιο μεταφοράς τεχνολογίας θα μπει σε φάση διαβούλευσης σύντομα. Θα λύσει τα όποια προβλήματα;
Σ. Στυλιανίδης: Η μεγαλύτερη δυσκολία που έχει αντιμετωπίσει το ελληνικό πανεπιστήμιο όλα αυτά τα χρόνια στο θέμα της ανάπτυξης των spin-offs είναι η κινητοποίηση της ακαδημαϊκής κοινότητας προς την κατεύθυνση αυτή. Το δικαίωμα στην ευκαιρία επιχειρηματικής διεξόδου σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο ανήκει σε όλους.
Έχω την πεποίθηση ότι το νέο νομοσχέδιο για τις spin-offs σε συνδυασμό με τη χρηματοδότηση για την ωρίμανση και την ενίσχυση του οικοσυστήματος μεταφοράς τεχνολογίας στην Ελλάδα πράγματι θα δημιουργήσει ευκαιρίες στους επιστήμονές του. Συγκεκριμένα, τρεις καίριες ταυτόχρονες παρεμβάσεις είναι αυτές που δυνητικά θα «ξεκλειδώσουν» την ανάπτυξη εταιρειών τεχνοβλαστών από την ακαδημαϊκή κοινότητα:
α) κίνητρα συμμετοχής και ανάπτυξης επιχειρηματικής δράσης, β) σαφές και καθορισμένο πλαίσιο ίδρυσης των spin-offs σε αρμονία με τους εσωτερικούς κανονισμούς των ιδρυμάτων και γ) ένας μηχανισμός υποστήριξης της μεταφοράς τεχνολογίας που θα ανταποκριθεί επαρκώς στην αυξημένη ζήτηση που θα διαμορφωθεί εκ των πραγμάτων με την εφαρμογή του νόμου.
S.M. Η μεταφορά τεχνολογίας είναι ένα σημαντικό βήμα για τη δημιουργία μιας νέας εταιρείας, αλλά για να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας χρειάζεται και χρηματοδότηση και ένα τοπικό – διεθνές οικοσύστημα. Πώς εξασφαλίζεται η αρχική χρηματοδότηση και ποια η θέση του ΑΠΘ στο τοπικό και διεθνές οικοσύστημα;
Σ. Στυλιανίδης: Η εύρεση αρχικής χρηματοδότησης είναι το Α και το Ω για να ξεκινήσει ένα επιχειρηματικό εγχείρημα με αξιώσεις και να εισαχθεί στην αγορά. Η αμεσότερη πρόσβαση σε αυτήν τη χρηματοδότηση όμως είναι, αν θέλετε, πλέον και ένα προνόμιο που διαθέτει ένας τεχνοβλαστός του πανεπιστημίου σε σχέση με μία ανεξάρτητη νεοφυή επιχείρηση. Ακόμα και για την εγγραφή στην πλατφόρμα Elevate Greece του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, οι spin-offs του ΑΠΘ εντάχθηκαν άμεσα με τη διαδικασία fast track.
Το Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας του ΑΠΘ μετά από δέκα (10) χρόνια λειτουργίας έχει πλέον στρατηγικές συνεργασίες με σημαντικές ελληνικές τράπεζες, αλλά και με Venture Capital Funds που στηρίζουν την αξιοποίηση της έρευνας με πολλαπλές δράσεις, από την ωρίμανση των ερευνητικών ομάδων μέχρι και την αρχική χρηματοδότηση των spin-offs.
Επίσης πλέον, υπάρχει μία συστηματική υποστήριξη μέσω του γραφείου μας στη διεκδίκηση κονδυλίων μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων που προβλέπουν δαπάνες για επιχειρηματική ανάπτυξη, όπως για παράδειγμα σε προσκλήσεις του European Innovation Council.
Oι spin-offs του ΑΠΘ είναι κομμάτι ενός αξιόπιστου εκπαιδευτικού και ερευνητικού φορέα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται ως προς την αξιοποίηση ενός επί χρόνια εδραιωμένου δικτύου και μιας πολυετούς κεκτημένης εμπειρίας. Αλλάζουμε ταχύτητα. Και με νέες ιδέες, ακόμη πιο εμβληματικές πρωτοβουλίες μετατρέπουμε το πανεπιστήμιό μας σε κόμβο όχι μόνο του τοπικού, αλλά και του διεθνούς οικοσυστήματος καινοτομίας.
S.M. Η επιχειρηματικότητα παραμένει «ταμπού» στα πανεπιστήμια! Έχει βελτιωθεί η κατάσταση; Στο εξωτερικό σχεδόν κάθε πανεπιστήμιο έχει εσωτερικούς incubators και funds για spin-offs καθηγητών και φοιτητών! Πόσο μακριά είμαστε ακόμα από την ευρεία αποδοχή της επιχειρηματικότητας στα πανεπιστήμια στη χώρα μας; Και τι πρέπει να γίνει κατά τη γνώμη σας για να επισπευσθεί;
Σ. Στυλιανίδης: Η ευρεία αποδοχή της επιχειρηματικότητας στα πανεπιστήμια της χώρας δεν κερδίζεται από τη μια μέρα στην άλλη. Οι συνδυασμένες ενέργειες από όλους τους φορείς που εμπλέκονται στο οικοσύστημα λειτουργούν αθροιστικά και το τοπίο αλλάζει. Δεν είναι η πρώτη φορά που η σύνδεση της έρευνας των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων με την επιχειρηματικότητα μπαίνει στην ατζέντα των ΑΕΙ της χώρας, αλλά και της ελληνικής πολιτείας.
Είναι όμως η πρώτη φορά που μπαίνει τόσο συντεταγμένα στα χαρτοφυλάκια των συναρμόδιων υπουργείων και αυτό οφείλουμε να το αναγνωρίσουμε. Ενδεικτικά, εντός του καλοκαιριού ανακοινώθηκαν δύο πολύ σημαντικές προσκλήσεις στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ και αφορούν άμεσα και την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και της μεταφοράς τεχνολογίας στα ΑΕΙ.
Η αναμενόμενη χρηματοδότηση θα λειτουργήσει ως καταλύτης στη δημιουργία κατάλληλων δομών και υποδομών που θα «ξεκλειδώσουν» την αξιοποίηση της έρευνας στο πανεπιστήμιο. Θεωρώ όμως επίσης, πως σε ένα σοβαρό πανεπιστήμιο όλα αυτά οφείλουμε να τα υλοποιούμε και να τα παρακολουθούμε σαφώς υπό το πρίσμα της διασφάλισης της ορθής και ομαλής ακαδημαϊκής λειτουργίας.
Στο χέρι μας είναι να δημιουργήσουμε εκείνα τα σχήματα διεπιστημονικών συνεργασιών εντός των πανεπιστημίων που θα δημιουργήσουν ευκαιρίες διασύνδεσης με τον έξω κόσμο, αλλά όχι εμπόδια στο πολύτιμο εκπαιδευτικό μας έργο.
S.M. Το ελληνικό οικοσύστημα τεχνολογίας, οι μεγάλες επιχειρήσεις αλλά και φυσικά οι Startups αναζητούν συνεχώς νέα ταλέντα στο χώρο της επιστήμης υπολογιστών αλλά και στο business development. Πώς το ΑΠΘ υποστηρίζει αυτόν τον τομέα; Χρειάζεται κεντρική στρατηγική για εσωτερική παραγωγή ταλέντων αλλά και προσέλκυση Ελλήνων αλλά και αλλοδαπών από το εξωτερικό;
Σ. Στυλιανίδης: Γνωρίζουμε πολύ καλά το μέγεθος και την ποιότητα του ερευνητικού δυναμικού του ΑΠΘ. Μόνο την τελευταία πενταετία στις υποδομές του ΑΠΘ απασχολήθηκαν περίπου 3.000 μέλη ΔΕΠ και 7.000 ερευνήτριες και ερευνητές για την υλοποίηση εθνικών και ευρωπαϊκών ερευνητικών έργων. Αυτό το ερευνητικό δυναμικό είναι που προσέλκυσε και το ενδιαφέρον διεθνών επιχειρηματικών κολοσσών να επενδύσουν στην πόλη, όπως η Pfizer, η CISCO και η Deloitte.
Το ΑΠΘ είναι κύριος πυλώνας παραγωγής και υποστήριξης καινοτομίας στο οικοσύστημα της Β. Ελλάδας και αποτελεί το βασικό «τροφοδότη» εξειδικευμένου επιστημονικού ερευνητικού προσωπικού στις επιχειρήσεις αυτές. Ήδη οι Πρυτανικές Αρχές έχουν χτίσει γέφυρες επικοινωνίας με τις δομές αυτές και αναπτύσσουμε συνεργασίες σε πολλαπλά επίπεδα. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι από το 2003 μέχρι σήμερα ο ΕΛΚΕ ΑΠΘ συμμετέχει ενεργά στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Κινητικότητας Ερευνητών (EURAXESS) και λειτουργεί ως Κόμβος Κινητικότητας Ερευνητών.
Μάλιστα πρόσφατα ο Κόμβος συμμετείχε, σε συνεργασία με το Γραφείο Διασύνδεσης, στη διεκδίκηση και υλοποίηση πιλοτικών προγραμμάτων (όπως το HORIZON 2020 ERA-Mobilcar, τα CDCs Career Development Centers κ.ά.) με στόχο τη μείωση της διαφυγής των ερευνητών από την Ελλάδα. Στο ΑΠΘ, η υιοθέτηση εκείνων των στρατηγικών που θα κάνουν το πανεπιστήμιό μας πόλο έλξης ερευνητριών και ερευνητών από όλο τον κόσμο περιλαμβάνεται στους βασικούς μας στόχους.
S.M. Τα πανεπιστήμια στο εξωτερικό είναι πολύ κοντά σε μεγάλες επιχειρήσεις για ευνόητους λόγους. Στη χώρα μας μόλις υλοποιήθηκαν τα Κέντρα Ικανοτήτων με στόχο τη συνεργασία πολλών φορέων και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Το ΑΠΘ είναι υπεύθυνο για ένα από τα 12 που εγκρίθηκαν! Μπορείτε να μας πείτε δυο λόγια και για το ποιες άλλες συνεργασίες με εταιρείες και Startups έχετε υλοποιήσει;
Σ. Στυλιανίδης: Πρόσφατα εγκρίθηκε από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) η ίδρυση ενός νέου Κέντρου Ικανοτήτων με τίτλο «Κέντρο καινοτομίας και ανάπτυξης δεξιοτήτων του κλάδου του αλουμινίου με έμφαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό και τη Βιομηχανία 4.0» και συνολικό προϋπολογισμό ύψους 2.8 εκατ. ευρώ. Στη σύμπραξη μαζί με το ΑΠΘ συμμετέχουν συνολικά άλλοι 8 φορείς με πυρήνα τις βιομηχανίες αλουμινίου Alumil και GLM Hellas.
Σκοπός του νέου Κέντρου Ικανοτήτων θα είναι η προώθηση της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας και της τεχνικής επάρκειας στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των αρχιτεκτονικών συστημάτων αλουμινίου. Η θετική αυτή εξέλιξη οφείλεται στην εξωστρέφεια του ΑΠΘ και τη μακροχρόνια συνεργασία μεταξύ των εταίρων σε αντικείμενα έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, σε ένα ραγδαία αναπτυσσόμενο κλάδο παγκοσμίως, αλλά και με πολύ σημαντικό ρόλο στην εθνική οικονομία.
Το ΑΠΘ έχει αναπτύξει μεγάλο εύρος βιομηχανικών συνεργασιών σε επίπεδο απευθείας αναθέσεων ή/και εκχώρησης δικαιωμάτων χρήσης τεχνογνωσίας με ανταλλάγματα (royalties): την τελευταία πενταετία έχουν υλοποιηθεί περισσότερα από 2.862 έργα, ενώ τα έσοδα από αυτές τις συνεργασίες αγγίζουν τα 46,6 εκατ. ευρώ, δηλαδή το 17,9% του Κύκλου Εργασιών του ΕΛΚΕ ΑΠΘ. Αναπτύσσουμε στρατηγικές συνεργασίες διαρκείας με εξαιρετικά αποτελέσματα και μάλιστα εντείνουμε τις ενέργειές μας προς την κατεύθυνση αυτή.
S.M. Πώς βλέπετε το οικοσύστημα Startups της χώρας μας; Κινούμαστε όσο γρήγορα χρειάζεται; Ή θα πρέπει να υιοθετήσουμε και να αποδεχτούμε τους δικούς μας ρυθμούς; Πώς βλέπετε τη θέση του ΑΠΘ αλλά και τη δική σας σε αυτό στο κοντινό μέλλον;
Σ. Στυλιανίδης: Όλοι βλέπουμε πως υπάρχει μια κινητικότητα επενδύσεων στη χώρα μας. Ακόμη περισσότερο στη Θεσσαλονίκη, που μετατρέπεται σε κόμβο καινοτομίας. Ωστόσο, οι χαμηλές επιδόσεις της χώρας μας σε πολύ σημαντικούς δείκτες καινοτομίας, όπως στις εξαγωγές προϊόντων μέσης και υψηλής τεχνολογίας, στις αιτήσεις βιομηχανικών σχεδίων κ.ά. δείχνουν ότι η πολύτιμη έρευνα που παράγεται στα ελληνικά πανεπιστήμια μένει κατά βάση αναξιοποίητη. Η μεταφορά τεχνολογίας είναι το μέσο που μπορεί να αλλάξει αυτήν την εικόνα και για αυτό επενδύουμε σε αυτήν ως πανεπιστήμιο, θέτοντας την ανάπτυξή της ψηλά στις στρατηγικές μας προτεραιότητές.
Το μεγάλο στοίχημα για εμένα είναι να συμβάλω από τη θεσμική μου θέση στην ανάδειξη αλλά και τη μεγέθυνση του ερευνητικού πλούτου του τόπου μας. Και ξεκάθαρα, η χάραξη της πορείας μου στη θητεία αυτή στηρίζεται στους ανθρώπους του ΑΠΘ. Μόνο μαζί μπορούμε να υλοποιήσουμε το όραμά μου, που αν θέλετε είναι και ένα κοινό όραμα. Να γίνει το πανεπιστήμιό μας φωτεινό παράδειγμα τολμηρών αποφάσεων στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας.
