Αυτή είναι η “τεχνολογική κερκόπορτα” που ανοίγει ο κορωνοϊός
Η αυτόματη ιχνηλάτηση των κρουσμάτων του Covid-19 μπορεί να οδηγήσει σε μαζικές παρακολουθήσεις
Όταν πρόκειται για μια τεχνολογικής φύσεως καινοτομία, υπάρχει πάντα η ανησυχία πως αν αυτή δεν λύνει ένα πραγματικό πρόβλημα, τότε το δημιουργεί. Η μάχη ενάντια στον κορωνοϊό θα μπορούσε να είναι ένα τέλειο παράδειγμα αυτής της ανησυχίας.
Αν υπάρχει ένα πρόβλημα που όλος ο πλανήτης έχει “πέσει με τα μούτρα” για να λύσει, αυτό είναι ο περιορισμός της μετάδοσης του ιού, προκειμένου να δοθεί χρόνος στα συστήματα υγείας να ανταπεξέλθουν στην ανάγκη εξειδικευμένης ιατρικής φροντίδας, κάτι που στο τέλος της ημέρας θα σημαίνει όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες από την πανδημία.
Στη Σιγκαπούρη για παράδειγμα, χρησιμοποιήθηκε η κυβερνητική εφαρμογή Trace Together, η οποία μέσω bluetooth, εντοπίζει την απόσταση ανάμεσα στις συσκευές (άρα και των ανθρώπων που τα κρατάνε) για να ανιχνεύσει με ποιους μπορεί να έχει έρθει σε απόσταση μέχρι 2 μέτρων κάποιος που νοσεί. Τα δεδομένα αποθηκεύονται τοπικά σε κάθε τηλέφωνο με την εφαρμογή και μπορεί να ζητηθούν από το υπουργείο Υγείας εάν και όταν χρειαστεί. Αυτό έχει σχεδιαστεί ώστε να επιτρέπει στις αρχές να εντοπίζουν εκείνους που έχουν εκτεθεί σε άτομα που έχουν μολυνθεί από κορωνοϊό. Η εφαρμογή έχει αναπτυχθεί από την κυβερνητική υπηρεσία τεχνολογίας της Σιγκαπούρης σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας της χώρας.
Άλλες κυβερνήσεις χρησιμοποιούν παρόμοιες τεχνολογίες για την παρακολούθηση της καραντίνας. Στο Χονγκ Κονγκ, οι άνθρωποι που φτάνουν από το εξωτερικό φοράνε ένα απλό λευκό βραχιολάκι και κατεβάζουν μια εφαρμογή που ονομάζεται StayHomeSafe πριν βγουν από το αεροδρόμιο. Η εφαρμογή πρέπει να πιστοποιηθεί μόλις ο χρήστης φτάσει στο σπίτι, ξεκινώντας αυτόματα μια αντίστροφη μέτρηση 14 ημερών. Ο χρήστης πρέπει να περπατήσει και στις τέσσερις γωνίες του διαμερίσματος του, ώστε η εφαρμογή να μπορεί να εντοπίσει τόσο τη θέση του χρήστη, όσο και τα όρια του σπιτιού.
Μόλις πριν από μερικές μέρες, η κυβέρνηση του Ισραήλ ενέκρινε την χρήση τεχνολογίας για την παρακολούθηση κινητών και την παρακολούθηση ύποπτων κρουσμάτων κορωνοϊού. Η συγκεκριμένη τεχνολογία μέχρι τώρα είχε χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά και μόνο για την παρακολούθηση και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Κάτι αντίστοιχο φέρεται να συμβαίνει και στην Ταϊλάνδη, η οποία σύμφωνα με πληροφορίες δίνει σε όσους μπαίνουν στη χώρα μια δωρεάν κάρτα SIM και “προτρέπει” στο κατέβασμα μιας εφαρμογής μέσω της οποίας παρακολουθείται η ακριβής θέση του τηλεφώνου και του χρήστη για 14 ημέρες.
Το σκεπτικό πίσω από αυτές τις αποφάσεις είναι αξιέπαινο. Παρακολουθώντας τις κινήσεις των ανθρώπων, όπου και όταν αλληλεπιδρούν με άλλους, μπορεί να χτιστεί μια εικόνα για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να εξαπλωθεί ο ιός, κάτι που στοχεύει στην απομόνωση και την ιχνηλάτηση του, περιορίζοντας έτσι την εξάπλωση του.
Υπάρχει όμως και μια σκοτεινή πλευρά
Προτού βιαστούμε να επικροτήσουμε και να αποδεχτούμε χωρίς δεύτερη σκέψη τέτοιες λύσεις, θα πρέπει να σκεφτούμε και κάποιες “απρόβλεπτες” συνέπειες της χρήσης τους. Η βασική ιδέα πίσω από αυτόν τον προβληματισμό, όπως έχει διατυπωθεί από διάφορους επιστήμονες, είναι: Ποιο πρόβλημα ακριβώς επιλύεται με αυτό τον τρόπο;
Σύμφωνα με τον καθηγητή Christophe Fraser του Big Data Institute του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, και του Τμήματος Ιατρικής του Nuffield, ο οποίος είναι ένας από αυτούς που πιέζουν για μια νέα εφαρμογή παρακολούθησης κινητών συσκευών στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρώπη, “ο κορωνοϊός είναι διαφορετικός από τις προηγούμενες επιδημίες και απαιτεί πολλαπλές αλληλοεξαρτώμενες στρατηγικές περιορισμού …. σχεδόν οι μισές μεταδόσεις του κορωνοϊού εμφανίζονται στην πολύ πρώιμη φάση της λοίμωξης, πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων, οπότε χρειαζόμαστε μια γρήγορη και αποτελεσματική εφαρμογή για την ειδοποίηση ατόμων που έχουν εκτεθεί”.
Όμως αυτό γεννάει ένα σημαντικό ερώτημα: Πως γνωρίζουμε σε ποιον έχει μεταδοθεί ο ιός, λαμβάνοντας υπόψη τα σημερινά όρια δοκιμών σε όλο τον κόσμο;
Χωρίς την αναγνώριση και επιβεβαίωση των κρουσμάτων, αυτές οι συσκευές δεν είναι τίποτα άλλο από μέσα παρακολούθησης των κινήσεων και των κοινωνικών επαφών των πολιτών. Επίσης, τα δεδομένα που λαμβάνονται από τις κυψέλες δεν έχουν την ακρίβεια που χρειάζεται για να λειτουργήσει αυτό το σχέδιο, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει πολλούς ανθρώπους σε καραντίνα. Ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με το αρχικό κρούσμα και δεν έφτασαν ποτέ τόσο κοντά σε αυτό για να μολυνθούν.
Και ενώ φαίνεται ότι πολλές από τις εφαρμογές που έχουν ήδη αναπτυχθεί είναι εθελοντικές – οι άνθρωποι επιλέγουν τη χρήση τους και είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τα δεδομένα με τις αρχές – τι συμβαίνει όταν γίνονται υποχρεωτικές από το νόμο;
Και τι συμβαίνει όταν οι χώρες που χρησιμοποιούν αυτές κλείνουν τα σύνορα τους; Είναι υπερβολή να υποθέσουμε ότι οποιοσδήποτε με αυτές τις εφαρμογές στο τηλέφωνο του, θα μεταφέρει τώρα έναν κατάσκοπο στις τσέπες και το σπίτι του, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση και την παρακολούθηση των κινήσεων του;
Στο Χονγκ Κονγκ, έχουν ήδη μοιραστεί 60.000 βραχιολάκια εντοπισμού. Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν μια λογική κίνηση με στόχο τη διατήρηση της καραντίνας. Αλλά έρχεται με ένα μεγαλύτερο μαστίγιο από ότι καρότο: όποιος παραβιάζει την καραντίνα ή εν γνώσει του δίνει ψευδείς πληροφορίες στο υπουργείο Υγείας είναι πιθανό να αντιμετωπίσει πρόστιμο ύψους 650 δολαρίων και έξι μήνες στη φυλακή. Και αν κάποιος διαγράψει την εφαρμογή κατά τη διάρκεια της περιόδου καραντίνας, η αστυνομία θα «ειδοποιηθεί για να λάβει μέτρα».
Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι ανοίγει ένα νέο και σημαντικό μέτωπο στο μακροχρόνιο παγκόσμιο διάλογο μεταξύ ιδιωτικότητας και ασφάλειας. Με την πάροδο των ετών, ορισμένες κυβερνήσεις βασίστηκαν σε αμφιλεγόμενες πρακτικές όπως η χρήση αναγνώρισης προσώπου και συλλογής δεδομένων του τηλεφώνου για την προστασία των πολιτών, ενδεχομένως σε βάρος της ιδιωτικής τους ζωής.
Ο κίνδυνος τώρα, είναι ότι ο “πανικός” για την επίλυση της πανδημίας του Covid-19 θα μπορούσε να γύρει αποφασιστικά την πλάστιγγα υπέρ της μεγαλύτερης παρακολούθησης και περικοπής των πολιτικών ελευθεριών.
Στην περίπτωση αυτή, η προστασία των προσωπικών δεδομένων γίνεται όλο και πιο σημαντική. Η ακούσια αποκάλυψη της ταυτότητας ενός μολυσμένου ατόμου ως αποτέλεσμα ενός λεπτομερούς προγράμματος εντοπισμού θέσης, θα μπορούσε να οδηγήσει σε κοινωνικό εκφοβισμό, βία ή και χειρότερα. Η πανδημία που αντιμετωπίζει ο πλανήτης, μπορεί να δώσει περισσότερους λόγους για να μπει την ιδιωτικότητα και τα προσωπικά δεδομένα σε δεύτερη μοίρα.
Εντούτοις, ισχυροί κανόνες και διασφαλίσεις που ρυθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα στην παρούσα κρίση, είναι κρίσιμοι και απαραίτητοι.
Επειδή οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο βρίσκονται σε πανικό, η μεγαλύτερη ακούσια συνέπεια θα μπορούσε να είναι η καταπάτηση των πολιτικών ελευθεριών χωρίς περιορισμό, εντελώς δυσανάλογη προς την απειλή και το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε.
Δεν πρόκειται για στρατιωτικό πόλεμο. Πρόκειται για μια πολιτική κρίση στην υγεία. Πρέπει να προστατεύουμε τα δημοκρατικά μας δικαιώματα τόσο αποφασιστικά όσο θα πρέπει να αναζητούμε τη θεραπεία και τα εμβόλια για την πανδημία και άλλες τεχνολογικές καινοτομίες που μπορούν να λύσουν το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε.
