Ιωάννα Κούκλη: “Στόχος του HBio Cluster είναι η ανάπτυξη του τομέα των βιοεπιστημών και της συναφούς επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα”
Η Πρόεδρος του Hellenic BioCluster και Διευθύνουσα Σύμβουλος της Pharmassist Ltd μιλά στο Startupper Mag για την ανάπτυξη των βιοεπιστημών στην Ελλάδα, το ρόλο του cluster στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων και των Startups του χώρου, και παράλληλα προβλέπει το μέλλον του τομέα, ιδιαίτερα σε επίπεδο καινοτομίας.
S.M. Το Hellenic BioCluster (HBio) αποτελεί το πρώτο cluster βιοεπιστημών στην Ελλάδα που συγκεντρώνει τους ηγέτες καινοτομίας στους τομείς της φαρμακευτικής, της βιοτεχνολογίας και όχι μόνο. Πώς προέκυψε η δημιουργία του και ποια είναι η αποστολή του;
Ι. Κούκλη: Το HellenicBioCluster (HBio) είναι ο πρώτος και μεγαλύτερος Συνεργατικός Σχηματισμός Καινοτομίας στην Ελλάδα στον τομέα της υγείας και της βιοτεχνολογίας. Δημιουργήθηκε το 2006 με πρωτοβουλία του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) και του δικτύου διάχυσης τεχνολογίας ΠΡΑΞΗ και αποτελεί πλέον το μεγαλύτερο cluster επιστημών και τεχνολογιών υγείας στην Ελλάδα. Το HBio ήρθε να καλύψει ένα σημαντικό κενό που υπήρχε στην ελληνική βιο- φαρμακευτική επιχειρηματικότητα και εδώ και 15 χρόνια συνδέει βιομηχανικούς και ακαδημαϊκούς εταίρους με στόχο τη στήριξη και την προώθηση της καινοτομίας αλλά και την έμπρακτη συνδρομή της επιστήμης στην κοινωνία και την οικονομία. Συμμετέχει ενεργά σε δημόσιες διαβουλεύσεις και στη χάραξη πολιτικής για φλέγοντα θέματα, όπως η διαχείριση της πανδημίας τόσο στη χώρα μας όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Προκειμένου να ανταποκριθούμε στις δύσκολες απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής, έχουμε δημιουργήσει ένα ισχυρό οικοσύστημα, το οποίο περιλαμβάνει τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα στην Ελλάδα (Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης, Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών, Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμιγκ», Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος»), κορυφαία πανεπιστήμια, εταίρους από τη φαρμακευτική και βιοτεχνολογική βιομηχανία με σημαντική πολυετή παρουσία στην αγορά αλλά και καινοτόμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις συμπεριλαμβανομένων πολλών τεχνοβλαστών και νεοφυών επιχειρήσεων.
S.M. Με ποιον τρόπο το cluster προωθεί την καινοτομία στους τομείς ενδιαφέροντός του; Πιο απλά, ποιες είναι οι δραστηριότητές του και πού εστιάζει;
Ι. Κούκλη: Το HBio ενισχύει το οικοσύστημα διευκολύνοντας τη δικτύωση και τις συνέργειες μεταξύ των μελών του και στηρίζει ουσιαστικά τις μικρές και μεσαίες καινοτόμες επιχειρήσεις και τους ερευνητικούς οργανισμούς από το στάδιο εύρεσης χρηματοδότησης έως το στάδιο διάχυσης της τεχνολογίας. Επίσης, ενισχύει την εξωστρέφεια και την επιχειρηματικότητα συμμετέχοντας σε εθνικές και διεθνείς δράσεις και συνεισφέρει στην
επαγγελματική ανάπτυξη των μελών του μέσα από ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και προγραμμάτων (όπως σεμινάρια, μαθήματα επιμόρφωσης, προγράμματα mentoring και
coaching) προωθώντας έτσι την ανταλλαγή και την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών στους τομείς της υγείας, της βιοτεχνολογίας αλλά και της επιχειρηματικότητας.
Το 2020, εγκρίθηκε από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας πρόταση του HBio για χρηματοδότηση με σκοπό την επιτάχυνση της ανάπτυξης μέσω της διασύνδεσης της καινοτομίας στον τομέα της υγείας με την αγορά, γεγονός που καταδεικνύει την αναγνώριση του σημαντικού έργου που προσφέρεται από το cluster μας δίνοντας ταυτόχρονα μεγάλη ώθηση στις ενέργειές μας.
S.M. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το HBio συγκεντρώνει συνολικά 65 μέλη. Μπορείτε να μας αναφέρετε κάποια «δημογραφικά» στοιχεία; Από ποιους τομείς προέρχονται τα υπάρχοντα μέλη σε γενικές γραμμές, αλλά και ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να γίνει κάποιο μέλος;
Ι. Κούκλη: Τα μέλη μας προέρχονται από τους τομείς της υγείας, της βιοτεχνολογίας και των βιοεπιστημών γενικότερα, τόσο από το βιομηχανικό, επιχειρηματικό όσο και από τον ακαδημαϊκό χώρο. Όπως προανέφερα, το οικοσύστημα που έχουμε δημιουργήσει περιλαμβάνει τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια στην Ελλάδα, μεγάλους εταίρους από τη φαρμακευτική και βιοτεχνολογική βιομηχανία, αλλά και καινοτόμες μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Προϋπόθεση για να συμμετάσχει κάποιος στο cluster μας είναι να έχει έντονη ερευνητική και αναπτυξιακή δραστηριότητα και ενδιαφέρον για την καινοτομία. Η πλειονότητα των μελών μας απασχολούν πάνω από 10 άτομα, με σημαντικό ρόλο να παίζουν πλέον και οι πολυεθνικές με δράση στην Ελλάδα, αλλά και οι νεοφυείς (startup) επιχειρήσεις και οι τεχνοβλαστοί (spinoff). Αξίζει να σημειωθεί ότι το 50% των μελών του cluster προέρχονται από την περιφέρεια.
Στόχος μας είναι να αναπτύξουμε το μεγαλύτερο δίκτυο εταίρων του τομέα της βιοεπιστήμης στην Ελλάδα στοχεύοντας στην περαιτέρω ανάπτυξή τους, στην ενίσχυση των δυνατοτήτων τους στην καινοτομία και στην εξωστρέφειά τους.
Ι.Κούκλη: Το HBio εξασφαλίζει στα μέλη του την απαραίτητη δικτύωση καθώς και τη συμμετοχή σε σημαντικές δράσεις εξωστρέφειας, ούτως ώστε να αποκτήσουν την προβολή και τις διασυνδέσεις που χρειάζονται για να αναπτύξουν και να προωθήσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους.
Επιπλέον, τα μέλη μας έχουν πρόσβαση σε μια σειρά από συμβουλευτικές υπηρεσίες, αλλά και πολυάριθμα χρήσιμα εργαλεία (π.χ. Innovation assessmenttools), με στόχο την ενδυνάμωσή τους με νέες ικανότητες και δυνατότητες, προκειμένου να γίνουν ανταγωνιστικοί, να συμμετάσχουν σε συνεργατικά έργα και να βρουν νέες ευκαιρίες για χρηματοδότηση ή εμπορικές και ερευνητικές συνεργασίες. Υπάρχει έντονη αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών μας αλλά και μεταξύ των μελών μας και των εξωτερικών φορέων διεθνών προδιαγραφών, με τους οποίους συνεργαζόμαστε με στόχο τη δημιουργία προϊόντων και υπηρεσιών υψηλού επιπέδου και την προαγωγή της αριστείας.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το HBio είναι ο πρώτος ελληνικός φορέας που έγινε μέλος του EuropaBio. Το EuropaBio περιλαμβάνει πάνω από 2.600 εταιρείες βιοτεχνολογίας και έχει έντονη δράση στη χάραξη πολιτικής στην Ευρώπη. Έτσι τα μέλη μας έχουν άμεση πρόσβαση σε εκατοντάδες πιθανούς συνεργάτες πανευρωπαϊκά και συμμετέχουν μέσω ημών σε διαβουλεύσεις για βασικά ζητήματα που αφορούν τη βιοτεχνολογία στην Ευρώπη.
S.M. Εσείς είστε πρόεδρος του HBio από το 2019, έχοντας πίσω σας ωστόσο τεράστια εμπειρία στον τομέα της φαρμακευτικής και τη δική σας εταιρεία, τη Pharmassist Ltd. Πείτε μας δυο λόγια για την πορεία σας μέχρι σήμερα και πώς φτάσατε στην προεδρία του cluster. Πώς σας βοήθησε η εμπειρία σας στο χώρο να ηγηθείτε μιας τέτοιας προσπάθειας;
Ι. Κούκλη: Η επιχειρηματικότητα προέκυψε σταδιακά. Η πρωταρχική μου ιδιότητα είναι αυτή του επιστήμονα. Έπειτα από 11 επιτυχημένα χρόνια στη Φαρμακοβιομηχανία ως Regulatory Affairs Director και R&D Manager, αποφάσισα το 1999 να ιδρύσω τη Pharmassist, την πρώτη εταιρεία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στον τομέα των Κανονιστικών Υποθέσεων, μια καινοτόμο ιδέα τότε για την Ελλάδα. Έπειτα από 20 χρόνια επιτυχημένης πορείας ως διευθύνουσα σύμβουλος της Pharmassist, με σημαντικές συνεργασίες σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, αισθάνθηκα πως ήταν η κατάλληλη στιγμή για ένα νέο εγχείρημα στον τομέα της υγείας.
Πιστεύω πολύ στο όραμα του HBio και στις δυνατότητες που δίνει τόσο στα μέλη του όσο και στη χώρα μας. Από το 2013 ήμουν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του HBio και συνέβαλα σημαντικά ώστε να αποκτήσει τη δυναμική που έχει στη στήριξη και την ενίσχυση της καινοτομίας, βασικού πυλώνα της επιχειρηματικής μου νοοτροπίας. Αδιαμφισβήτητα, η πολυετής επαγγελματική μου εμπειρία, η συνεργασία μου με εταιρείες από όλο το φάσμα του τομέα της υγείας, αλλά και με κρατικούς φορείς και ακαδημαϊκά ιδρύματα, συνέβαλαν σημαντικά στην επιχειρηματική μου ωριμότητα και με οδήγησαν σταδιακά να αναλάβω την προεδρία του HBio.
S.M. Στη διάρκεια της θητείας σας μέχρι σήμερα αλλά και μελλοντικά, ποιοι είναι οι προσωπικοί σας στόχοι; Τι θέλετε να πετύχετε και σε τι χρονοδιάγραμμα;
Ι. Κούκλη: Αναλαμβάνοντας το νέο μου ρόλο, στα τέλη του 2019, τόνισα σε όλα τα μέλη του cluster πως τόσο εγώ προσωπικά όσο και το Διοικητικό Συμβούλιο και σύσσωμη η ομάδα του HBio, είμαστε εδώ για να καλύψουμε τις δικές τους ανάγκες, να ακούσουμε τις ιδέες τους και να μεταφέρουμε την τεχνογνωσία τους με μοναδικό κοινό στόχο: την ανάπτυξη του τομέα των βιοεπιστημών και της συναφούς επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα μέσω του cluster μας.
Προσωπικό μου στόχο, έως τη λήξη της θητείας μου, αποτελεί η αύξηση της εξωστρέφειας –με μετρήσιμα μεγέθη– των καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων μελών του cluster μας. Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να αξιοποιήσει κατάλληλα την εξαιρετική ερευνητική κοινότητα και το μοναδικό ανθρώπινο δυναμικό, με την υψηλού επιπέδου επιστημονική εξειδίκευση που διαθέτει. Αξίζει να σημειωθεί πως η εικόνα του επιχειρηματικού τοπίου σήμερα οφείλεται ως επί το πλείστον στα επιστημονικά επιτεύγματα των τελευταίων δύο δεκαετιών.
S.M. Τέλος, πείτε μας πώς βλέπετε σήμερα τον τομέα των βιοεπιστημών στη χώρα μας. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν μια τεράστια ανάπτυξη, ειδικά σε επίπεδο νεοφυών επιχειρήσεων. Εσείς επιβεβαιώνετε αυτήν την ανοδική πορεία και πού εντοπίζετε τη μεγαλύτερη πρόοδο;
Ι. Κούκλη: Όλα τα στοιχεία που διαθέτουμε επιβεβαιώνουν την ανοδική πορεία του τομέα των βιοεπιστημών και την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα, αντιστοίχως. Στο cluster μας υπάρχουν εξαιρετικά παραδείγματα νεοφυών επιχειρήσεων που, ξεκινώντας από την Ελλάδα, αναπτύχθηκαν σημαντικά τα τελευταία χρόνια και πλέον δραστηριοποιούνται και στο εξωτερικό.
Οι πρόσφατες πρωτοβουλίες της πολιτείας, όπως το Elevate Greece και το νέο θεσμικό πλαίσιο για τους τεχνοβλαστούς, σε συνδυασμό με τις αυξημένες ευκαιρίες χρηματοδότησης από ελληνικά κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capital), αλλά και τη δημιουργία περισσότερων κέντρων μεταφοράς τεχνολογίας στα ελληνικά πανεπιστήμια, έχουν συμβάλει σημαντικά σε αυτήν την άνοδο και στη δημιουργία ενός αξιόλογου οικοσυστήματος καινοτομίας.
Όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη έχουν πλέον αντιληφθεί πως οι συμπράξεις και οι συνεργασίες είναι υψίστης σημασίας και ότι ο ρόλος των clusters είναι καταλυτικός για την επιθυμητή πρόοδο και ανάπτυξη.
Ι. Κούκλη: Είμαι αισιόδοξη και πιστεύω ότι ο τομέας της βιοεπιστήμης θα ενισχυθεί και θα αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο τα επόμενα χρόνια. Η σημασία της υποστήριξης και της προώθησης της καινοτομίας στον τομέα της υγείας και των βιοεπιστημών αναδείχθηκε και με αφορμή την πανδημία που βιώνουμε.
Η ανάγκη για καλύτερη πρόληψη, διαχείριση και θεραπεία χρόνιων παθήσεων (όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η άνοια, τα αυτοάνοσα νοσήματα και ο καρκίνος) είναι ήδη
μεγάλη και αναμένεται να γίνει ακόμα μεγαλύτερη όσο αυξάνει το προσδόκιμο ζωής. Τα βλέμματα είναι στραμμένα στην εξατομικευμένη ιατρική, όπου οι τεχνικές της βιοτεχνολογίας θα παίξουν καίριο ρόλο.
Τέλος, αναμένεται ο τομέας της ψηφιακής υγείας (digital health) να μεταμορφωθεί άμεσα, καθώς και άλλοι αναδυόμενοι τομείς στην Ελλάδα, όπως η πράσινη βιοτεχνολογία, αφήνοντας το αποτύπωμά τους στην οικονομία.
