Ο πλανήτης σε “κρίση”- Τί κάνουν οι παγκόσμιοι ηγέτες;

Τα βλέμματα όλου του πλανήτη αυτόν τον μήνα είναι στραμμένα στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου, όπου λαμβάνει χώρα η φετινή Διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα, γνωστή και ως COP 27. Ηγέτες από όλο τον κόσμο, κλιματικές ομάδες, αλλά και ακτιβιστές συγκεντρώθηκαν για να αποφασίσουν τις επόμενες κινήσεις τους σχετικά με την διασφάλιση της προστασίας του πλανήτη.

Πάνω από 100 ηγέτες κρατών και κυβερνήσεων πήραν τον λόγο για να αρθρώσουν τις ανησυχίες, αλλά και τα σχέδια τους ως προς την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την ώρα που η διεθνής κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλαπλές κρίσεις, όπως η ενεργειακή και η επισιτιστική.

Η ενεργειακή κρίση ανέτρεψε αναγκαστικά τα σχέδια πολλών χωρών ως προς τη «πράσινη» μετάβαση. Συγχρόνως, οι προβλέψεις για το μέλλον είναι αρκετά δυσοίωνες. Για να επιτευχθεί ο φιλόδοξος στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα, για τον περιορισμό της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να μειωθούν κατά 45% ως το 2030. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, όχι μόνο βρισκόμαστε μακριά από αυτόν τον στόχο, αλλά με τις τρέχουσες πολιτικές το πιο πιθανό σενάριο είναι, η θερμοκρασία να αυξηθεί κατά 2,8 βαθμούς
Κελσίου.

Όπως καταλαβαίνουμε, μπορεί η κατάσταση του πλανήτη να χρίζει επείγουσες λύσεις, ωστόσο στη φετινή COP 27 το κλίμα της «υποχώρησης» όπως το έχουν χαρακτηρίσει αρκετοί αξιωματούχοι του ΟΗΕ είναι διάχυτο.

Τί είναι η διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα 

Εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες οι ηγέτες από όλες τις χώρες του κόσμου δίνουν το «παρών» στο καθιερωμένο, σχεδόν ετήσιο ραντεβού τους, προκειμένου να λάβουν κρίσιμες αποφάσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Μέχρι σήμερα, 197 συνολικά έθνη έχουν υπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, η οποία συντάχθηκε για πρώτη φορά το 1992 στο Ρίο ντε Τζανέιρο στη Βραζιλία.

Η πρώτη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα, γνωστή και ως COP, πραγματοποιήθηκε το 1995 στο Βερολίνο και λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο. Το COP σημαίνει διάσκεψη των μερών στο πλαίσιο της UNFCCC. Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι παγκόσμιοι ηγέτες προχώρησαν σε σημαντικές αποφάσεις και διακηρύξεις για την προστασία του πλανήτη, ωστόσο ξεχωριστή θέση στην ιστορία του θεσμού έχει η διάσκεψη του Κιότο το 1997.

Μετά από πολλές ώρες σκληρών διαπραγματεύσεων, οι σύνεδροι κατέληξαν στο περίφημο Πρωτόκολλο του Κιότο, το οποίο και έθετε δεσμευτικούς στόχους για τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου.

Πάνω από 37 βιομηχανικές χώρες υπέγραψαν το σύμφωνο, όμως εν τέλει οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα αρνήθηκαν να επικυρώσουν το έγγραφο.

Μεταξύ 1998 και 2006 πραγματοποιήθηκαν εννέα σύνοδοι, χωρίς ωστόσο να επιτευχθεί η επιθυμητή πρόοδος. Το 2007 οι σύνεδροι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα σημάδια της υπερθέρμανσης του πλανήτη ήταν αδιαμφισβήτητα και έτσι προχώρησαν στην υιοθέτηση του «Σχεδίου Δράσης του Μπαλί».

Δύο χρόνια αργότερα, η COP 15, πραγματοποιήθηκε στην Κοπεγχάγη, ενώ την επόμενη χρονιά στη σύνοδο του Μεξικό, γεννήθηκε το ταμείο για την κλιματική αλλαγή. Το ταμείο καθορίζει το ποσό των
τριάντα δισεκατομμυρίων δολαρίων για την περίοδο 2010-2012, με σκοπό να βοηθήσει τις φτωχές χώρες να ανταποκριθούν στο κόστος της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής.

Το 2015 ήρθε η συμφωνία – ορόσημο του Παρισιού για το Κλίμα, στο πλαίσιο της οποίας οι χώρες δεσμεύτηκαν να συγκρατήσουν την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας αρκετά κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Την ίδια ώρα, θα έπρεπε να συνεχίσουν τις προσπάθειες για να περιορίσουν τη θέρμανση στον 1,5 βαθμό Κελσίου. Οι στόχοι αυτοί είναι νομικά δεσμευτικοί και κατοχυρωμένοι στη συνθήκη. Με σκοπό να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, οι χώρες συμφώνησαν επίσης σε μη δεσμευτικούς εθνικούς στόχους για τη μείωση των εκπομπών τους, με χρονικό
ορίζοντα το 2030 στις περισσότερες περιπτώσεις.

Το 2021 στη COP 26, η οποία έλαβε χώρα στη Γλασκώβη, οι ηγέτες συμφώνησαν να επικεντρωθούν στην επίτευξη του στόχου του 1,5 βαθμού Κελσίου της συμφωνίας του Παρισιού. Οι χώρες έδειξαν να λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη τις έρευνες που έδειχναν ότι μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα θα προκαλούσε αλλαγές στο κλιματικό σύστημα που θα ήταν, σε πολλές περιπτώσεις καταστροφικές και σε αρκετές ακόμα περιπτώσεις μη αναστρέψιμες.

Γιατί έχει τόση μεγάλη σημασία ο 1,5 βαθμός;

Στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, η κορυφαία αρχή της παγκόσμιας κλιματικής επιστήμης – η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), είχε αναλάβει να εξετάσει προσεκτικά τι θα σήμαινε για τον πλανήτη μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου. Η Επιτροπή λοιπόν διαπίστωσε ότι υπήρχε τεράστια διαφορά
μεταξύ των ζημιών που θα μπορούσαν να προκληθούν από την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2 βαθμούς Κελσίου, σε σχέση με την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό. Κατέληξαν έτσι στο συμπέρασμα ότι οι επιπτώσεις από τη χαμηλότερη θερμοκρασία είναι
λιγότερες.

Μια αύξηση κατά 1,5C θα εξακολουθούσε να έχει ως αποτέλεσμα την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, τη λεύκανση των κοραλλιογενών υφάλων και την αύξηση των καυσώνων, των ξηρασιών, των πλημμυρών, των πιο σφοδρών καταιγίδων και άλλων μορφών ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλά αυτά θα ήταν πολύ λιγότερα σε σχέση με τα ακραία φαινόμενα που θα επέφερε μια αύξηση κατά 2C.

Τα διλήμματα της COP27

Μέσα σε μόλις ένα έναν χρόνο η ανθρωπότητα έχει γίνει μάρτυρας γεγονότων, τα οποία μέχρι πριν κάποια χρόνια ίσως έμοιαζαν αδιανόητα. Ίσως, κανείς πέρυσι στη Γλασκώβη δεν μπορούσε να φανταστεί την πραγματικότητα που ζούμε σήμερα. Η εισβολή του Βλαντιμίρ
Πούτιν στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, δεν προκάλεσε μόνο οδυνηρές απώλειες, με αμέτρητους νεκρούς και κατεστραμμένες πόλεις, αλλά αποτελεί και ένα σημείο καμπής στη σύγχρονή ευρωπαϊκή
ιστορία. Η ρωσική εισβολή γκρέμισε με μίας όλες τις αξίες που έχτιζε η Ευρώπη μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Η γεωπολιτική ανατράπηκε, οι συμμαχίες και οι σχέσεις επανασχεδιαστήκαν και ο κόσμος βυθίστηκε
σε μία νέα κρίση, την ενεργειακή.

Στα βασικά ζητήματα που βρέθηκαν στο επίκεντρο της COP27 συγκαταλέγονταν φυσικά η μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, αλλά και το εξαιρετικά φλέγον ζήτημα της καταβολής αποζημιώσεων στις χώρες που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή. Το θέμα τέθηκε για πρώτη φορά στην επίσημη
ατζέντα της Συνόδου, ωστόσο οι συνομιλίες σχετικά με τη δημιουργία ταμείου, το οποίο θα αποζημιώνει τις φτωχότερες χώρες οι οποίες έχουν υποστεί αστρονομικές ζημίες εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, ναυάγησαν.

Ο ηγετικός ρόλος της Ελλάδας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 

Κατά την παρέμβασή του στη φετινή Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, τάχθηκε υπέρ της ενεργειακής μετάβασης, σημειώνοντας πως αποτελεί ευκαιρία, αλλά και συγχρόνως στρατηγική αναγκαιότητά.

Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός, «η ενέργεια χαμηλών εκπομπών άνθρακα σημαίνει ενεργειακή ασφάλεια. Είναι ξεκάθαρο ότι κανείς δεν μπορεί να μας διακόψει την αιολική ή την ηλιακή ενέργεια. Αλλά αυτή η ενεργειακή μετάβαση θα μας επιτρέψει να επαναπροσδιορίσουμε το οικονομικό μοντέλο της Ελλάδας. Επί δεκαετίες ήμασταν μόνον εισαγωγείς ενέργειας. Το εμπορικό μας ισοζύγιο και η ανταγωνιστικότητά μας έπασχαν, αλλά αυτό αλλάζει».

Μάλιστα, ο Κ. Μητσοτάκης δεν παρέλειψε να τονίσει ότι η χώρα μας έχει ήδη ηγετικό ρόλο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς βρισκόμαστε μεταξύ των 10 πρώτων χωρών του κόσμου όσον αφορά στη διείσδυση αιολικής και ηλιακής ενέργειας.