Η διαφορετική λογική που ακολούθησε η Λισαβόνα όσον αφορά την αντιμετώπιση του προγράμματος διάσωσης αλλά και η δέσμευση του πολιτικού συστήματος της Πορτογαλίας στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, βοήθησαν τη χώρα της Ιβηρικής όχι μόνο να βγει πιο γρήγορα από την Ελλάδα από το μνημόνιο αλλά και να ξεπεράσει τη χώρα μας στην “κούρσα” της ανάπτυξης. Αυτό συμπεραίνει ο ΣΕΒ στο Special Report του με τίτλο “Ελλάδα-Πορτογαλία: Σημειώσατε 2 ή Πώς η Πορτογαλία ξεπέρασε κατά €15 δισ. το ΑΕΠ της Ελλάδας; Απλά μαθήματα διαχείρισης οικονομικών κρίσεων”.
Όπως σημειώνει ο ΣΕΒ, η Ελλάδα και η Πορτογαλία υπήρξαν για δεκαετίες οι δύο φτωχότερες χώρες της ΕΕ, με την κρίση να βρίσκει αμφότερες σε ανάγκη προσφυγής σε προγράμματα διάσωσης την ίδια περίοδο. Και τα δύο προγράμματα περιλάμβαναν ένα μείγμα δημοσιονομικής προσαρμογής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την επανάκτηση της ανταγωνιστικότητας και την επιστροφή στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων.
Όμως, όπως προκύπτει από την ανάλυση του ΣΕΒ, η Λισαβόνα έκτοτε τα έχει καταφέρει πολύ καλύτερα από την Αθήνα, καταφέρνοντας μάλιστα να ολοκληρώνει το δικό της πρόγραμμα νωρίτερα από το προβλεπόμενο, σε αντίθεση με την Ελλάδα, και να αντιστρέψει την εικόνα που εμφάνιζε σε σχέση με τη χώρα μας πριν από την κρίση.
Σύμφωνα με τον ΣΕΒ, η διαφορετική λογική και πολιτική δέσμευση στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων είχε ορατά αποτελέσματα στην Πορτογαλία, καθώς η επιτυχημένη “ιδιοκτησία” κατά τη διαχείριση της κρίσης επέτρεπε πολιτική και διαχειριστική συνέχεια, μεταρρυθμιστική συνέπεια, αλλά και σταθερότητα στην καρδιά της κρίσης. Αυτή η σταθερότητα υπήρξε η πηγή για την ταχύτερη ανάκτηση της εμπιστοσύνης των αγορών. Έτσι, ενώ το ΑΕΠ της Ελλάδας συρρικνώθηκε κατά 25% την περίοδο 2008-2017, της Πορτογαλίας συρρικνώθηκε κατά 8% την πενταετία 2008-2013 και μέχρι το 2017 είχε σχεδόν ανακτήσει όλες τις απώλειες.
Η Ελλάδα, λοιπόν, που μέχρι πριν από λίγα χρόνια υπερτερούσε στο κατά κεφαλή ΑΕΠ, έχει πλέον υποσκελιστεί από την Πορτογαλία (στα 18,7 χιλ. ευρώ έναντι 16,6 χιλ. ευρώ στην Ελλάδα). Αντίστοιχη, είναι η εικόνα σε μια σειρά από δείκτες ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας (π.χ. Πορτογαλία στην 34η θέση στο Doing Business έναντι 72ης της Ελλάδας). Σε αντίθεση με την Ελλάδα, στην Πορτογαλία η ανάπτυξη της οικονομίας και των εξαγωγών είναι ταχεία, η απασχόληση αλλά οι επιδόσεις ανταγωνιστικότητας ξεπερνάει πλέον τα επίπεδα της προ κρίσης εποχής. Οι αμοιβές (αν και αρχικά υποχώρησαν) επανέρχονται σε ανοδική πορεία, παρά την αύξηση του δημοσίου χρέους, ενώ η Ελλάδα πλέον υπολείπεται της Πορτογαλίας σε όρους ΑΕΠ για πρώτη φορά από την ένταξη των δυο χωρών στην, τότε, ΕΟΚ. Ενδεικτικά, αναφέρει ότι η Πορτογαλία εμφανίζει μεγαλύτερη απασχόληση (73,5% του πληθυσμού, έναντι 57,8% της Ελλάδας), μεγαλύτερη συνεισφορά της μεταποίησης στην οικονομία (12,5% έναντι 9,4% του ΑΕΠ), μεγαλύτερη μέση προστιθέμενη αξία ανά ΜμΕ (65,5 χιλ. ευρώ έναντι 52,7 χιλ. ευρώ).
Όπως τονίζει ο ΣΕΒ, η Πορτογαλία ξεπέρασε την κρίση πετυχαίνοντας σημαντική πρόοδο με συγκεκριμένο σχέδιο και στόχους:
• Το στοίχημα της ιδιοκτησίας των μεταρρυθμίσεων κερδήθηκε ξεκάθαρα. H ταχύτητα εξόδου από το πρόγραμμα προσαρμογής συνδέθηκε με την μεταρρυθμιστική ταχύτητα. Ως αποτέλεσμα, το πρόγραμμα της Πορτογαλίας ολοκληρώθηκε ένα χρόνο νωρίτερα. Στην Ελλάδα χρειάστηκαν άλλα 2 προγράμματα, αλλά και ο κίνδυνος ενός Grexit. Έτσι, η δημοσιονομική προσπάθεια στην Πορτογαλία ήταν μικρότερη, με εποπτεία από τον ESM ως το 2026, ενώ στην Ελλάδα έως το 2060. Στην Ελλάδα, η μεταρρυθμιστική ανατροπή παραμένει ορατός κίνδυνος.
• Η ενίσχυση της βιομηχανικής βάσης και η εξωστρέφεια έγιναν τα οχήματα ανάπτυξης και δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Η Πορτογαλική οικονομία είναι σημαντικά πιο εξωστρεφής (55 δισ. ευρώ το 2017 με 29 δισ. ευρώ στην Ελλάδα, έναντι 38,8 δισ. ευρώ και 21,3 δισ. ευρώ αντίστοιχα το 2008). Η εξωστρέφεια της Πορτογαλίας συνδέεται άμεσα με καλές και σταθερές θέσεις εργασίας στη μεταποίηση (7,8% του πληθυσμού, με 3,3% στην Ελλάδα και 6,9% στην ΕΕ). Ειδικά η απασχόληση σε μεταποίηση υψηλής έντασης τεχνολογίας (συνδέεται με το brain drain) υπολείπεται μόνο κατά 4% του 2008 έναντι 11,6% στην Ελλάδα. Σε αντίθεση, η Ελλάδα δυστυχώς πορεύεται χωρίς πραγματική βιομηχανική πολιτική, παρότι ευαγγελίζεται την “παραγωγική ανασυγκρότησή” της.
• Αν και η άμεση φορολογική επιβάρυνση είναι παρεμφερής στις δυο χώρες (περίπου 10,3% του ΑΕΠ), οι έμμεσοι φόροι στην Πορτογαλία είναι εμφανώς μικρότεροι (14,9% έναντι 17,3%). Επιπλέον, η Πορτογαλία εμφανίζει καλύτερη εισπραξιμότητα φόρων, ειδικά στο ΦΠΑ. Μετά το 2008, τα έσοδα ΦΠΑ της Ελλάδας έχουν υποχωρήσει 16%, τη στιγμή που η Πορτογαλία καταγράφει άνοδο 9%.
• Το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών είναι σημαντικά χαμηλότερο στην Πορτογαλία (για τον εργαζόμενο 11% έναντι 16% στην Ελλάδα και για τον εργοδότη 23,75% έναντι 26,06%). Παρά τις καλύτερες επιδόσεις της οικονομίας, ο κατώτατος μισθός στην Πορτογαλία παραμένει χαμηλότερος του ελληνικού, στα 580 ευρώ έναντι 586,08 ευρώ.
• Δεν υπήρξαν αιφνίδιες ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις στην Πορτογαλία “μετά το μνημόνιο”. Η κυβέρνηση και η πλειοψηφία των κοινωνικών εταίρων συμφώνησαν να μην εφαρμόσουν για 18 μήνες ρυθμίσεις συλλογικών συμβάσεων, με σκοπό τον καλύτερο κοινωνικό διάλογο, την εδραίωση εμπιστοσύνης στους ισχύοντες κανόνες, αλλά και ευελιξία στις μισθολογικές προσαρμογές ανάλογα με τις οικονομικές εξελίξεις και τη βελτίωση της παραγωγικότητας.
• Οι πολιτικές παραγωγικής μεγέθυνσης των μικρότερων επιχειρήσεων στην Πορτογαλία βελτίωσαν την επιβίωση και τη διεθνή ανταγωνιστικότητα. Έτσι, η παραγωγικότητά τους αυξήθηκε κατά 6%, ενώ στην Ελλάδα με τις συνεχιζόμενες πολιτικές διατήρησης του μικρού μεγέθους (ειδικά μέσω ΕΣΠΑ) μειώθηκε κατά 12% μέσα στην κρίση.
• Η βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος αποδεικνύεται από διεθνώς αποδεκτούς δείκτες, η συγκριτική αξιολόγηση να υποστηρίζει τις μεταρρυθμιστικές επιτυχίες ώστε να προσελκύει περισσότερες επενδύσεις. Επίσης, η φορολογική διοίκηση να είναι αποτελεσματική και να συνεισφέρει στη φορολογική δικαιοσύνη.
Καταλήγοντας ο ΣΕΒ επισημαίνει ότι η εμπειρία της Πορτογαλίας δείχνει πώς μια μικρή και περιφερειακή χώρα μπορεί να βρει βηματισμό, κάτι που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η προ κρίσης εικόνα των δύο χωρών (Πορτογαλίας και Ελλάδας) έχει πλέον διαφοροποιηθεί σημαντικά με τα παραγωγικά μεγέθη τους να έχουν αντιστραφεί σε βάρος της Ελλάδας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στο EmeaGr.
