Νεκτάριος Ταβερναράκης: Το ΙΤΕ θερμοκοιτίδα έρευνας και καινοτομίας υψηλής αξίας για την κοινωνία και την Ελλάδα
Το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) ιδρύθηκε το 1983 στην Κρήτη και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα της χώρας. Διαθέτει οκτώ ερευνητικά ινστιτούτα, 1.400 μέλη, υπερσύγχρονες υποδομές, προσωπικό υψηλών δεξιοτήτων και εξειδίκευσης και πολυάριθμες διεθνείς διακρίσεις, μεταξύ των οποίων 33 εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτή- σεις από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας – ERC (τα περισσότερα στην Ελλάδα) και 162 Βραβεία Αριστείας Marie-Curie.
Με το σύνολο των δραστηριοτήτων του, το ΙΤΕ έχει καταγράψει σημαντικές, ιδιαίτερα ανταγωνιστικές ερευνητικές, παραγωγικές και χρηματοδοτικές επιτυχίες, και κατατάσσεται πρώτο μεταξύ των ερευνητικών κέντρων της Ελλάδας σε ό,τι αφορά την ερευνητική παραγωγή, την επιστημονική αριστεία αλλά και τη διεκδίκηση ανταγωνιστικών χρηματοδοτήσεων από διεθνείς και εθνικές πηγές. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε λιγότερες από τέσσερις δεκαετίες, από την ίδρυσή του έως σήμερα, οι άνθρωποι του ιδρύματος και το πολύτιμο ερευνητικό δυναμικό που διαθέτει έχουν καταφέρει να κάνουν γνωστή τη χώρα μας στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και να το αναδείξουν σε κορυφαίο ερευνητικό
ίδρυμα στην Ελλάδα και ένα από τα καλύτερα στην Ευρώπη.
Παράλληλα, το ΙΤΕ έχει να επιδείξει αρκετές επιτυχημένες hightech επιχειρηματικές προσπάθειες – τεχνοβλαστούς που προήλθαν από τα εργαστήριά του, μια κατηγορία Startups όπου πρωτοστατούν θα λέγαμε τα ερευνητικά ιδρύματα της Ελλάδας τις οποίες χρειαζόμαστε «κατεπειγόντως».
Το Startupper Mag με αφορμή το μεγάλο αφιέρωμα στο οικοσύστημα της Κρήτης μίλησε με τον Νεκτάριο Ταβερναράκη, πρόεδρο στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), καθηγητή στην Ιατρική Σχολή στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, αντιπρόεδρο στο European Research Council (ERC) και μέλος ΔΣ στο European Institute of Innovation and Technology (EIT).
S.Μ. Τα ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας κινούνται δυναμικά θα λέγαμε στη «μεταφορά τεχνολογίας» και την εμπορική της εκμετάλλευση. Μπορείτε να μας πείτε μερικά δεδομένα και τη στρατηγική καθώς και τα πεπραγμένα του ΙΤΕ σε αυτόν τον τομέα;
Ν. Ταβερναράκης: Διαχρονικά, προτεραιότητα του ιδρύματος αποτελεί η αξιοποίηση της έρευνας προς όφελος της κοινωνίας, μέσω της ανάπτυξης καινοτόμων υπηρεσιών και προϊόντων. Προς την κατεύθυνση αυτήν, το ΙΤΕ έχει δημιουργήσει ειδικές δομές, όπως
το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης και το Δίκτυο μεταφοράς τεχνολογίας ΠΡΑΞΗ, προκειμένου να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και τα κατάλληλα εργαλεία που οδηγούν στην αξιοποίηση της έρευνας προς όφελος της κοινωνίας.
Η πρωτοποριακή έρευνα και η τεχνογνωσία που παράγονται στο ΙΤΕ έχουν οδηγήσει στη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων που αναπτύσσουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της FORTHNET, της εταιρείας που κυριολεκτικά έφερε το Internet στην Ελλάδα, η οποία πριν ανεξαρτητοποιηθεί ξεκίνησε ως τεχνοβλαστός του ΙΤΕ. Ενδεικτικά παραδείγματα εταιρειών spin-off που το ίδρυμα ίδρυσε πρόσφατα αποτελούν:
> Η BIOPIX-T, που διαθέτει το σύστημα «IRIS», μια φορητή συσκευή
μοριακής διάγνωσης του κορωνοϊού, με δυνατότητα ανάλυσης
εντός 30 λεπτών.
> Η EnzyQuest, που έχει αναπτύξει δύο τεστ διάγνωσης του κορωνοϊού.
> Η PCNanoMaterials, που δημιουργεί μάσκες προσώπου με αντιβακτηριδιακή επίστρωση για την πρόληψη του κορωνοϊού, και
> Η Biomimetic, που παράγει αντι-ανακλαστικές γυάλινες επιφάνειες.
> Επίσης, η εταιρεία Advent Technologies, που δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη τεχνολογίας κυψελών καυσίμου και υδρογόνου, εισήχθη φέτος στο Χρηματιστήριο NASDAQ της Νέας Υόρκης. Η Advent ιδρύθηκε το 2005 ως τεχνοβλαστός από τεχνογνωσία που αναπτύχθηκε στα εργαστήρια του Ινστιτούτου Επιστημών Χημικής Μηχανικής του ΙΤΕ.
Παράλληλα, και με την προστασία του περιβάλλοντος να αποτελεί μία από τις βασικές προτεραιότητες του ΙΤΕ, η έρευνα που διεξάγεται επικεντρώνεται στην αξιοποίηση της τεχνολογίας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Προς αυτήν την κατεύθυνση, η έρευνα που διεξάγεται στα εργαστήρια του ιδρύματος, μεταξύ άλλων, συνεισφέρει
στους εξής κύριους «πράσινους» άξονες:
1. Στη συμβουλευτική υποστήριξη αναφορικά με την ανάπτυξη τεχνολογιών και υποδομών για την αναβάθμιση της ηλεκτροκίνησης, αλλά και τη διαμόρφωση πολιτικών για την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων.
2. Στην αυτονομία των ηλεκτρικών οχημάτων μέσω της ανάπτυξης
υβριδικών τεχνολογιών ηλεκτροκίνησης με συνδυασμό τεχνολογιών υδρογόνου και συσσωρευτών.
3. Στην ανάπτυξη υποδομών παραγωγής υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την τροφοδοσία οχημάτων κυψελών
καυσίμου με υδρογόνο.
4. Στη δημιουργία νέων τεχνολογιών στην αλυσίδα τροφοδοσίας σταθμών, δικτύων και οχημάτων.
Ν. Ταβερναράκης: Σημαντική είναι η συμβολή του ΙΤΕ στην ενίσχυση της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας και στη διασύνδεση της ερευνητικής κοινότητας με τον επιχειρηματικό κόσμο. Η έμφαση που δίνει το ίδρυμα στον τομέα αυτό έχει ήδη οδηγήσει σε σημαντικές επιτυχίες που αφορούν παροχή καινοτόμων υπηρεσιών και εξειδικευμένων προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.
Ειδικά σε ό,τι αφορά τη νεανική επιχειρηματικότητα και τη διευκόλυνση νέων ερευνητών στην αξιοποίηση των ερευνητικών τους προσπαθειών, το ΙΤΕ, μέσω του Επιστημονικού και Τεχνολογικού Πάρκου Κρήτης (STEP-C) αλλά και του Δικτύου ΠΡΑΞΗ, παρέχει μια σειρά από εργαλεία με στόχο την απλοποίηση των σχετικών διαδικασιών αλλά και την ουσιαστική ενίσχυση των ερευνητών. Φιλοξενώντας στο Τεχνολογικό Πάρκο καινοτόμες εταιρείες και τεχνοβλαστούς δημιουργεί ευκαιρίες αλληλεπίδρασης και ώσμωσης μεταξύ των ερευνητικών εργαστηρίων και του επιχειρηματικού κόσμου. Ως ίδρυμα συνεχίζουμε να στηρίζουμε το επιχειρηματικό οικοσύστημα της Κρήτης, κάτι που αποδεικνύεται έμπρακτα, καθώς η Κρήτη ανήκει στην ομάδα των ισχυρών της καινοτομίας στην Ευρώπη «strong innovators» και στους περιφερειακούς «θύλακες αριστείας».
S.M. Τι πρέπει να γίνει, κατά τη γνώμη σας, για να δούμε περισσότερες Startups και Spinoffs στην Κρήτη αλλά και σε εθνικό επίπεδο; Εξελίσσεται η χώρα μας όσο γρήγορα θα έπρεπε;
Ν. Ταβερναράκης: Είναι πολύ σημαντικό η Ελλάδα, ειδικά την εποχή των οικονομικών προκλήσεων που διανύουμε, να αξιοποιήσει τις δομές και τις ευκαιρίες που διαμορφώνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μέσω μηχανισμών στήριξης της τεχνολογικής καινοτομίας που έχει δημιουργήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (European Institute of Innovation and Technology, EIT), αλλά και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας (European Innovation Council, EIC), ως ένα από τα όργανα χρηματοδότησης του επόμενου προγράμματος Πλαισίου «Ορίζοντας Ευρώπη» (Horizon Europe). Είναι σημαντικό η πολιτεία να στραφεί στρατηγικά προς την κατεύθυνση αυτή, δίνοντας έμφαση στην επιστήμη και την καινοτομία, που αποτελούν προϋπόθεση και ουσιαστικό μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας.
Συνεπώς, βασική προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η συνέπεια και η συνέχεια σταθερών πολιτικών στήριξης της αξιοποίησης της έρευνας που γίνεται στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα της χώρας, με τη μετατροπή των ερευνητικών αποτελεσμάτων σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, ωφελώντας έτσι άμεσα την οικονομία και την κοινωνία.
Με τον τρόπο αυτό, διασφαλίζεται η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προβλεψιμότητα και ο ασφαλής ερευνητικός σχεδιασμός, στα πρότυπα των χωρών που πρωτοπορούν στον τομέα αυτό.
S.M. Τα ερευνητικά κέντρα είναι συνήθως ο συνδετικός κρίκος της βιομηχανίας αλλά και των τεχνολογικών εταιρειών σε ό,τι αφορά την παραγωγή καινοτομίας και τις επενδύσεις. Το ίδρυμα έχει ενεργές συνεργασίες με μεγάλες ελληνικές (και ειδικά κρητικές) και ξένες εταιρείες;
Ν. Ταβερναράκης: Διαχρονικά, το ΙΤΕ προσανατολίζεται δυναμικά στην ενίσχυση των διαύλων συνεργασίας μεταξύ της έρευνας και της βιομηχανίας. Προς την κατεύθυνση αυτήν, έχει συνάψει στρατηγικές συνεργασίες με ακαδημαϊκούς, ερευνητικούς, επιχειρηματικούς και επενδυτικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού. Οι συνεργασίες αυτές καλλιεργούν την υλοποίηση κοινών δράσεων και παρέχουν άφθονες ευκαιρίες για επιστημονική αλληλεπίδραση και καρποφόρες πρωτοβουλίες.
Μέσω των συνεργειών αυτών, φιλοδοξούμε να κινητοποιήσουμε τους κατάλληλους μηχανισμούς και τους εμπλεκομένους (stakeholders), ώστε να ενισχυθεί η δυναμικότητα της
παρουσίας των ελληνικών επιχειρήσεων σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, να ενδυναμωθεί η καινοτόμος επιχειρηματικότητα και να ανασχεθεί η διαρροή επιστημονικά εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού από την Ελλάδα. Η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας αποτελεί άλλωστε βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη μιας χώρας.
Ν. Ταβερναράκης: Είναι ιδιαίτερα σημαντικό η επένδυση στην έρευνα και η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των ακαδημαϊκών, των ερευνητικών και των επιχειρηματικών φορέων της Ελλάδας να ενισχυθεί και να συνεχίσει να αποτελεί στρατηγικό στόχο στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας. Θεωρώ ότι ο συνδυασμός αυτός αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για το μέλλον, επένδυση και οδηγό προς την ουσιαστική και βιώσιμη ανάπτυξη.
Προς την κατεύθυνση αυτή στρέφεται η σημαντική πρωτοβουλία της πολιτείας «Elevate Greece», η οποία έχει στόχο τη χαρτογράφηση και την υποστήριξη νεοφυών επιχειρήσεων, και αποσκοπεί στην ενίσχυση, την ανάπτυξη και την εξωστρέφεια του ελληνικού οικοσυστήματος καινοτομίας. Είμαι αισιόδοξος ότι μέσα από την αρραγή συνοχή και συνεργασία της πολιτείας με τους εμπλεκόμενους φορείς, η προσπάθεια
αυτή θα ευοδωθεί, καθώς θεωρώ ότι η Ελλάδα διαθέτει όλα τα εχέγγυα για να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στο διεθνές επιστημονικό και τεχνολογικό γίγνεσθαι.
S.M. Τι πρέπει να γίνει για να αναπτύξουμε τον τομέα της ερευνητικής καινοτομίας στη χώρα μας αλλά και της εμπορευματοποίησής της; Και ειδικά για να προσελκύσουμε Έλληνες ερευνητές από το εξωτερικό; Είναι «λυμένα τα χέρια» των ερευνητικών ιδρυμάτων;
Ν. Ταβερναράκης: Υπάρχουν κρίσιμα σημεία στα οποία η Ελλάδα μπορεί να εστιάσει, ώστε να διασφαλίσει ένα σταθερό αναπτυξιακό σχεδιασμό στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Ένα από αυτά είναι η συντονισμένη προσπάθεια για την ανάσχεση του brain drain και του brain waste, το οποίο θεωρώ ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα. Η στρατηγική αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς θεωρώ ότι η επένδυση στο υψηλής στάθμης και εκπαίδευσης ανθρώπινο δυναμικό της Ελλάδας αποτελεί μοχλό και κινητήριο δύναμη για την ανάπτυξη της χώρας.
Τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες από τους ερευνητικούς φορείς και την πολιτεία για τη στήριξη των νέων επιστημόνων, μέσω ερευνητικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων. Παράλληλα, επιχειρείται η δημιουργία ενός ευνοϊκού θεσμικού πλαισίου που να απλοποιεί και να διευκολύνει την ερευνητική δραστηριότητα και την αξιοποίηση αυτής, μέσω της προώθησης της νεοφυούς επιχειρηματικότητας σε ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια. Στόχος των δράσεων αυτών είναι να ενθαρρύνουν τους νέους επιστήμονες να παραμείνουν και να πραγματοποιήσουν την έρευνά τους στην Ελλάδα, συμβάλλοντας έτσι στον περιορισμό της φυγής τους στο εξωτερικό.
S.M. Σε ποιους τομείς θα εστιάσει το ΙΤΕ τα επόμενα χρόνια και πώς θα μπορέσει να «ανταγωνιστεί» σε παγκόσμιο επίπεδο;
Ν. Ταβερναράκης: Το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που ευνοεί την έρευνα και την καινοτομία. Η στρατηγική μας για την επίτευξη του στόχου αυτού περιλαμβάνει τρεις κύριους πυλώνες.
Ο πρώτος αφορά τη στοχευμένη επιστημονική έρευνα σε επιλεγμένους τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας για την Ελλάδα, ο δεύτερος σχετίζεται με την εκπαίδευση και την προετοιμασία της επόμενης γενιάς των επιστημόνων σε στενή συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας και ο τρίτος με την αξιοποίηση του προϊόντος της έρευνας μέσα από την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών, προς όφελος της κοινωνίας και της οικονομικής ανάπτυξης του τόπου.
Ειδικά για ένα ερευνητικό κέντρο στην περιφέρεια της Ευρώπης, η διασφάλιση του περιβάλλοντος αυτού είναι θέμα επιβίωσης. Ουσιαστικά, όραμα του ιδρύματος αποτελεί η καλλιέργεια ενός περιβάλλοντος που εμπνέει και ευνοεί τη μάθηση, την έρευνα και την καινοτομία ως πυλώνες βιώσιμης Περιφερειακής, Εθνικής και Ευρωπαϊκής Κοινωνικο – Οικονομικής Ανάπτυξης.
