Jaron Lanier: Ο tech γκουρού που πολεμάει την τεχνολογία
Ο άνθρωπος πίσω από την εικονική πραγματικότητα αν και ανδρώθηκε στη Μέκκα της τεχνολογίας αποτελεί σήμερα το νούμερο ένα εχθρό της
Εκκεντρικός, ανατρεπτικός, καινοτόμος, ιδεαλιστής είναι μόνο λίγα από τα επίθετα που μπορούν να χαρακτηρίσουν τον Jaron Lanier. Πολλοί ίσως να μην γνωρίζουν τον εμβληματικό Αμερικανό προγραμματιστή αλλά όλοι ξέρουν το πνευματικό του τέκνο. Την εικονική πραγματικότητα. Εκτός από το VR, έννοιες όπως το Web 2.0, ο φουτουρισμός και ο ψηφιακός ουτοπισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τον Jaron Lanier.
Ο γκουρού της Silicon Valley παρά το γιγαντιαίο αποτύπωμά του σε αναρίθμητες εφαρμογές της τεχνολογίας, τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει μια φρενήρη εκστρατεία ενημέρωσης για τους κινδύνους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την ανεξέλεγκτη ισχύ που διαθέτουν οι κολοσσοί του tech, και τον καταστροφικό αντίκτυπο του διαδικτύου στον πολιτικό διάλογο, την οικονομική σταθερότητα του πλανήτη και την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη.
O Jaron Lanier, ο οποίος σπούδασε μαθηματικά σε ηλικία μόλις 14 ετών στο Πανεπιστήμιο του New Mexico, ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της εικονικής πραγματικότητας τη δεκαετία του 1980. Η πολυσύνθετη σκέψη του, το αντικομφορμιστικό παρουσιαστικό του και το όραμά του για έναν πραγματικά απελευθερωμένο κόσμο, κατέστησαν τον Jaron Lanier πόλο έλξης για όλους τους θιασώτες της τεχνολογίας, στη Silicon Valley.
Η ριζοσπαστική περσόνα του Jaron Lanier διαμορφώθηκε ανάμεσα σε ένα κλειστό κύκλο ανθρώπων στη Μέκκα της τεχνολογίας, ο οποίος αποτελείτο από θιασώτες του τρανσουμανισμού και οραματιστές της τεχνητής νοημοσύνης. Από κοινού αυτή η ομάδα των ψηφιακών φουτουριστών ανέπτυξαν τα βασικά πλαίσια τα οποία αποτελούν τη βάση αυτού που αποκαλούμε σήμερα Web 2.0.
Όταν το όραμα του Jaron Lanier για την νέα εποχή του διαδικτύου άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά στις αρχές της νέας χιλιετίας, εκείνος απογοητευμένος και οργισμένος γύρισε την πλάτη του στο έργο που ο ίδιος εν πολλοίς δημιούργησε.
«Νομίζω ότι αλλάξαμε τον κόσμο. Αλλά αυτή η άποψη που επικρατεί στους χώρους της τεχνολογίας ότι δεν θα έπρεπε να κάνουμε αυτοκριτική και να μην είμαστε σκληροί με τον εαυτό μας είναι ανεύθυνη. Ήμουν από την πρώτη στιγμή ένθερμος υποστηρικτής της δωρεάν πληροφορίας και της ελεύθερης ανταλλαγής ιδεών. Τότε κατάλαβα ότι αυτή η μορφή (σ.σ. του διαδίκτυου) ήταν μια ανόητη προσπάθεια αποτύπωσης της κοινωνίας, καταδικασμένη να αποτύχει» δήλωνε ο Jaron Lanier σε μία από τις εκατοντάδες συνεντεύξεις του.
«Τα προσωπικά δικαιώματα και ο δημόσιος πολιτικός διάλογος βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο. Η νέα κουλτούρα του διαδικτύου όπου όλοι μπορούν να γράφουν και να σχολιάζουν ανώνυμα απειλεί την ελευθερία και δείχνει το πραγματικό άσχημο πρόσωπο της ανθρωπότητας. Αντί να ενισχύσει τη δημοκρατία προάγει την κυριαρχία του όχλου στηρίζοντας τον φυλετισμό. Αισθάνομαι και εγώ μερίδιο ευθύνης. Αυτό το πράγμα δεν λειτουργεί. Ένα παρόμοιο πράγμα συνέβη και με τον κομμουνισμό. Κάποια στιγμή πρέπει να πεις πως αυτά τα πειράματα είναι καταστροφικά και πρέπει να σταματήσουν».
Την τελευταία δεκαετία, στο στόχαστρο του Jaron Lanier έχουν βρεθεί επανειλημμένως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης , τα οποία σύμφωνα με τον ίδιο έχουν ολέθριες συνέπειες στον ανθρώπινο ψυχισμό και σκέψη. Με το βιβλίο του “Ten Arguments for Deleting Your Social Media”, το οποίο έγινε γρήγορα best seller, ο Jaron Lanier καλεί τους χρήστες του διαδικτύου να εγκαταλείψουν μαζικά τις μεγάλες πλατφόρμες με στόχο μια πιο υγιή και ήρεμη ζωή. Επιπλέον ο Lanier, στο πλαίσιο της εκστρατείας του κατά των big tech εταιρειών, εισήγαγε το χιουμοριστικό ακρωνύμιο B.U.M.M.E.R. (Behaviours of Users Modified and Made into Empires for Rent. Ο Lanier κατηγορεί τις μεγάλες πλατφόρμες για εκμετάλλευση του θυμικού των χρηστών, για τον εγκλωβισμό τους σε μια μονίμως αρνητική λούπα περιεχομένου ώστε να μπορούν κερδοφορούν πουλώντας τα δεδομένα αυτών που τις χρησιμοποιούν.
Στο βιβλίο του ο Jaron Lanier τάσσεται ανοικτά υπέρ της ρήσης «αν δεν πληρώνεις για ένα προιόν τότε εσύ είσαι το προιόν». Σύμφωνα με τον διορατικό tech φιλόσοφο, το πρόβλημα αυτό μεγεθύνεται σημαντικά όταν τα παραπάνω αποτελούν το επίσημο επιχειρηματικό μοντέλο μιας εταιρείας, το οποίο προβλέπει την εύρεση πελατών οι οποίοι πληρώνουν για να αλλάξουν τη συμπεριφορά κάποιου άλλου.
Παρά την πολεμική ρητορική του ο Jaron Lanier δεν εξαφανίστηκε ποτέ από την tech επικαιρότητα. Πολλοί φίλοι της τεχνολογίας θέλουν να ακούσουν προσεκτικά τις ανατρεπτικές του απόψεις ακόμα και όταν ο ίδιος τους κατακρίνει. Κάθε χρόνο δίνει σειρά ομιλιών στα μεγαλύτερα παγκόσμια φόρουμ όπως στο Νταβός, στο Ντουμπάι αλλά και σε πολλά Ted Talks. Παράλληλα, είναι ειδικός ερευνητής στη Microsoft, ενώ στο παρελθόν διατηρούσε προσωπικές σχέσεις με μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της τεχνολογίας παγκοσμίως, όπως ο Sergey Brin της Google και ο εκλιπών Steve Jobs της Apple. O Jaron Lanier είναι ακόμα μέσα στο «παιχνίδι» γιατί, όπως δηλώνει και ο ίδιος, η εικονική πραγματικότητα έχει μετατραπεί επί της ουσίας πραγματικότητα χωρίς τον προσδιορισμό «εικονική».
O Lanier εδώ και μια εικοσαετία αποτελεί τον μεγαλύτερο και σκληρότερο επικριτή της νέας ψηφιακής εποχής, ακριβώς επειδή γνωρίζει τα πράγματα εκ των έσω. Είτε συμφωνεί είτε διαφωνεί κανείς με τις απόψεις του ιδιόρρυθμου προγραμματιστή δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει πως ο πατέρας της εικονικής πραγματικότητας εκτός από αιρετικός, και αποστάτης είναι ένας αληθινός επαναστάτης, ο οποίος σαν ένας μεταμοντέρνος Βίκτωρ Φρανκενστάιν κυνηγάει το τέρας που ο ίδιος κυοφόρησε και έφερε στη ζωή.
