Tο StartupperMAG επιχειρεί να καταγράψει το χάρτη των σημαντικότερων ερευνητικών κέντρων της χώρας που λειτουργούν ως ανεξάρτητα ιδρύματα, αλλά υπό την εποπτεία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας, μέσα στα οποία οι Έλληνες ερευνητές επιδίδονται στην παραγωγή νέας γνώσης με τη χρήση υπερσύγχρονων επιστημονικών και τεχνικών μεθόδων, αλλά και στην εφαρμογή αυτής της γνώσης σε πρακτικές χρήσεις προς όφελος της κοινωνίας.
ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»
Η Silicon Valley της Ελλάδας
Για τους κατοίκους της Αγίας Παρασκευής η καταπράσινη έκταση 600 στρεμμάτων του «Δημοκρίτου» αποτελεί σημείο αναφοράς για 60 χρόνια. Το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών ιδρύθηκε το 1961 ως Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» και από το 1963 οργάνωσε τις πρώτες μεταπτυχιακές σπουδές στις Φυσικές Επιστήμες στην Ελλάδα. Σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο διεπιστημονικό ερευνητικό κέντρο της χώρας με πέντε ανεξάρτητα ινστιτούτα και περίπου 700 άτομα ερευνητικό προσωπικό και έχει εξελιχθεί σε ένα δυναμικό και παραγωγικό οικοσύστημα καινοτομίας.
Οι δραστηριότητες των ερευνητικών του ομάδων έχουν διεθνή απήχηση και μεγάλα επιτεύγματα καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων με ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης, τηλεπικοινωνιών 5G, νανοτεχνολογίας, αισθητήρων και τεχνολογιών Internet of Things, καθώς και σε θέματα που αφορούν την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, την ενέργεια, την κλιματική αλλαγή, τη βιοτεχνολογία και την ασφάλεια.
Το κέντρο υιοθέτησε πολιτικές για τη μεταφορά τεχνολογίας επιτυγχάνοντας την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων στην έρευνα από διεθνείς εταιρείες με στόχο τη συν-ανάπτυξη πατεντών και έχει με επιτυχία εφαρμόσει πρωτοποριακά προγράμματα βιομηχανικών υποτροφιών. Η στρατηγική του «Δημοκρίτου» προάγει την επιχειρηματικότητα δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα αρχικά, επισφαλή στάδια δημιουργίας μιας Startup εταιρείας, ενώ το ερευνητικό προσωπικό, στο σύνολό του, ενθαρρύνεται για τη συμμετοχή του σε εταιρείες spin-off.
Στο Τεχνολογικό Πάρκο «Λεύκιππος» του «Δημοκρίτου» φιλοξενούνται σήμερα περίπου 40 νεοφυείς εταιρείες (όπως π.χ. η Nanoplasmas, η Cyrus για το υδρογόνο, η Linked Business που κέρδισε το βραβείο του διαγωνισμού Καινοτομίας & Τεχνολογίας NBG Business Seeds της Εθνικής Τράπεζας για το 2019 κ.ά.) καθώς και ερευνητικά κέντρα μεγάλων διεθνών εταιρειών όπως η Tesla. Παράλληλα με τον «Λεύκιππο» λειτουργεί και ο κόμβος ψηφιακής καινοτομίας ΑΗΕDD (Attica Hub for the Economy of Data and Devices) που στηρίζει τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ελληνικών επιχειρήσεων.
Το campus του «Δημοκρίτου» ανοικοδομείται με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του ΠΔΕ και σύντομα θα αποτελεί μια «έξυπνη», «πράσινη» πόλη. Σήμερα, διευθυντής και πρόεδρος του ΔΣ του κέντρου είναι ο Δρ Γεώργιος Νούνεσης, με σπουδές στη Φυσική στο ΕΚΠΑ και το University of Minnesota, και σταδιοδρομία, πέραν του «Δημοκρίτου», στο MIT και το CNRS.
Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμινγκ»
Ιχνηλατώντας τις ασθένειες
Το Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών (ΕΚΕΒΕ) «Αλέξανδρος Φλέμινγκ» αναγνωρίζεται διεθνώς για τις πρωτοποριακές του έρευνες στην κατανόηση της μοριακής και κυτταρικής βάσης ασθενειών (π.χ. αυτοάνοσα νοσήματα, καρκίνος, νευροεκφυλιστικές νόσοι κ.ά.), αλλά και για τις νέες προσεγγίσεις στην αντιμετώπισή τους. Περιλαμβάνει δύο ινστιτούτα (Βασικής Βιολογικής Έρευνας και Βιοκαινοτομίας) και στοχεύει στη μετάφραση της βασικής έρευνας σε καινοτόμες εφαρμογές στον τομέα των βιοτεχνολογιών και στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων.
Το κέντρο συντονίζει δύο Εθνικές Ερευνητικές Υποδομές: InfrafrontierGR/Phenotypos και ELIXIR-GR, που δραστηριοποιούνται στη δημιουργία, την αρχειοθέτηση και το φαινοτυπικό χαρακτηρισμό ζωικών προτύπων ανθρώπινων ασθενειών και στους βιοπληροφορικούς/βιο-υπολογιστικούς πόρους αντίστοιχα, είναι εθνικός κόμβος στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Αρχειοθέτησης Μεταλλαγμένων Ποντικών (European Mouse Mutant Archive – EMMA), ενώ συμμετέχει και σε άλλες εθνικές υποδομές, όπως το BioImaging-GR, που στοχεύει στην παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών απεικόνισης, και η Ερευνητική υποδομή για την εξατομικευμένη ιατρική (pMedGR).
Το 2006, το «Φλέμιγκ» ίδρυσε την πρώτη εξαγωγική εταιρεία-τεχνοβλαστό Biomedcode Hellas ΑΕ, η οποία παρέχει υπηρεσίες προκλινικής αξιολόγησης φαρμάκων σε διεθνείς φαρμακευτικές και βιοτεχνολογικές εταιρείες, ενώ αναπτύσσει επίσης νέες εναλλακτικές μεθόδους in vitro πειραματισμού, όπως τα «organ-on-a-chip», τα οποία προσομοιάζουν τη λειτουργία των ανθρώπινων οργάνων. Η εξωτερική, ανταγωνιστική χρηματοδότηση του κέντρου ανέρχεται ετησίως στο 75-85% του συνολικού προϋπολογισμού του και προέρχεται από ιδιαίτερα ανταγωνιστικές πηγές, όπως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (4 grants για την περίοδο 2013-2021), Marie Skłodowska-Curie, Horizon 2020 και ΕΣΠΑ. Το «Φλέμινγκ» απασχολεί σήμερα 160 εργαζομένους, εκ των οποίων 24 ερευνητές όλων των βαθμίδων. Πρόεδρος ΔΣ και διευθυντής είναι ο Δρ Γεώργιος Παναγιώτου.
Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών
Πρωτοπορία στην μεταφραστική έρευνα
Το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) ξεκίνησε τις ερευνητικές του δραστηριότητες το 2004 σε ένα μοντέρνο οικοδομικό σύμπλεγμα κτιρίων 32.000 τετραγωνικών μέτρων, 3 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας, αποτελώντας το μοναδικό κέντρο στην Ελλάδα και ένα από πρώτα κέντρα Μεταφραστικής Έρευνας στην Ευρώπη. Η θεμελιώδης αρχή πάνω στην οποία δημιουργήθηκε είναι ο συνδυασμός της βασικής με την κλινική έρευνα, γι’ αυτό και θεωρείται το μεγαλύτερο «Σχολείο Βιοϊατρικής Έρευνας» στην Ελλάδα, όπου υποστηρίζονται περισσότεροι από 450 ερευνητές όλων των βαθμίδων.
Διαθέτει την πλέον σύγχρονη μονάδα πρωτεομικής και γονιδιωματικής ανάλυσης, μια εξαιρετικά οργανωμένη μονάδα πειραματόζωων και μια ημερήσια κλινική έξι κρεβατιών εξειδικευμένη σε καρδιαγγειακές, μεταβολικές, αιματολογικές και καρκινικές παθήσεις. Υπό την αιγίδα του λειτουργεί η Δημόσια Τράπεζα Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Υγείας. Το ΙΙΒΕΑΑ έχει 12 διπλώματα ευρεσιτεχνίας στους τομείς των προγεννητικών διαγνώσεων, νευροεκφυλιστικών νόσων, καρκίνου, νεφροπαθειών κ.λπ., ενώ από την ίδρυσή του έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 300 ερευνητικά προγράμματα, εκ των οποίων τα 85 της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ).
Εκτός από τις εθνικές και ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, η έρευνα στο ΙΙΒΕΑΑ χρηματοδοτείται επίσης από άλλες διεθνείς πηγές, όπως το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ (ΝΙΗ), το Μarch of Dimes, το Human Frontier Science Foundation κ.ά., καθώς και από φαρμακευτικές και βιοτεχνολογικές εταιρείες. Πρόεδρος ΔΣ του ιδρύματος είναι ο ακαδημαϊκός Λουκάς Παπαδήμος.
Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ
Διπλή προσφορά στην έρευνα και στη δημόσια υγεία
Το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (ΕΙΠ) είναι το πρώτο Ινστιτούτο Βιοϊατρικής Έρευνας και Δημόσιας Υγείας που ιδρύθηκε στην Ελλάδα και από το 1920 μέχρι σήμερα παραμένει πιστό στην αποστολή του και στις αρχές της επιστημονικής κληρονομιάς του Louis Pasteur, δηλαδή στην πρόληψη και τη θεραπεία των μολυσματικών νόσων μέσω της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας, της εκπαίδευσης και της προσφοράς υπηρεσιών στη δημόσια υγεία. Πρόκειται για ένα ερευνητικό μη κερδοσκοπικό ίδρυμα, το μοναδικό με διφυή χαρακτήρα ερευνητικού κέντρου και φορέα που υπηρετεί τη δημόσια υγεία, που εποπτεύεται από το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων και από το υπουργείο Υγείας. Είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Ινστιτούτων Παστέρ και διατηρεί ισχυρούς δεσμούς συνεργασίας με το Παστέρ στο Παρίσι και με άλλα ινστιτούτα του δικτύου, καλύπτοντας σχεδόν όλη την υφήλιο όπως τη Βόρεια και Κεντρική Αφρική, τη ΝΑ Ασία, την Ευρώπη και τον Καναδά.
Στο πλαίσιο της συνεισφοράς στη δημόσια υγεία στο ΕΙΠ λειτουργεί διαγνωστικό τμήμα για την άμεση διάγνωση διάφορων παθογόνων παραγόντων για ανθρώπους και ζώα, το οποίο εξυπηρετεί το υπουργείο Υγείας, κρατικά νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές. Στις δραστηριότητες του ινστιτούτου εντάσσεται επίσης η λειτουργία μονάδας παραγωγής εμβολίων. Πρόεδρος του ΔΣ είναι η ομότιμη καθηγήτρια Βιολογίας ΕΚΠΑ κα. Φωτεινή Στυλιανοπούλου.
Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών
Περιφρουρώντας την υγεία του υδάτινου περιβάλλοντος
Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) είναι δημόσιος ερευνητικός οργανισμός, λειτουργεί ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, ιδρύθηκε το 2003 με την ενοποίηση του Εθνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΚΘΕ) και του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης (ΙΘΑΒΙΚ) και έχει την έδρα του στην Ανάβυσσο Αττικής, ενώ διαθέτει σύγχρονες εγκαταστάσεις στην Κρήτη (συγκρότημα «Θαλασσόκοσμος» στις Γούρνες Ηρακλείου) και στη Ρόδο. Το κέντρο διαθέτει τρία ινστιτούτα, τρία ερευνητικά σκάφη διαφορετικού μεγέθους, που είναι αντίστοιχα κατάλληλα για αποστολές διαφορετικού τύπου (τα «ΑΙΓΑΙΟ», «ΦΙΛΙΑ» και «ΑΛΚΥΩΝ»), ένα επανδρωμένο βαθυσκάφος (το «ΘΕΤΙΣ») και δύο τηλεκατευθυνόμενα υποβρύχια οχήματα (ROV SUPER ACHILLE, MAX ROVER) για τη διεξαγωγή της θαλάσσιας έρευνας. Αποτελεί δε, το μεγαλύτερο οργανισμό θαλάσσιας έρευνας στην ανατολική Μεσόγειο και απασχολεί συνολικά περίπου 700 άτομα, περίπου το 40% των οποίων είναι μόνιμο προσωπικό. Το κέντρο συμμετέχει σε πέντε πανευρωπαϊκές ερευνητικές υποδομές (ESFRI): EMSO-ERIC, EuroArgo-ERIC, EMBRC-ERIC, LifeWatch-ERIC), ενώ έχει σταθερά σημαντική συμμετοχή στα ευρωπαϊκά προγράμματα-πλαίσιο για την έρευνα (FP5, FP6, FP7, Horizon 2020 κλπ.).
Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών
Κατανόηση της φύσης και του ανθρώπου
Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (EAA) αποτελεί το πρώτο ερευνητικό ίδρυμα του νεότερου ελληνικού κράτους (1842). Το αρχικό κτίριο του Αστεροσκοπείου σχεδιάστηκε από τον διάσημο Δανό αρχιτέκτονα και εξαιρετικό εκπρόσωπο του νεοκλασικισμού Θεόφιλο Χάνσεν και κατασκευάστηκε στο λόφο των Νυμφών, δίπλα στο λόφο της Πνύκας, όπου βρισκόταν ένα από τα παλαιότερα αστεροσκοπεία του 5ου αιώνα και όπου ήταν τοποθετημένο το Ηλιοτρόπιο του Μέτωνα.
Εκτός από τον ιστορικό χώρο του ΕΑΑ στο Θησείο, όπου στεγάζονται η διοίκηση και το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο (ΓΙ) καθώς και ρολόγια, τηλεσκόπια, διάφορα όργανα του 19ου αιώνα και η ιστορική του βιβλιοθήκη, το ΕΑΑ έχει μεγάλες ερευνητικές υποδομές στην Πεντέλη, όπου φιλοξενούνται τα Ινστιτούτα Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) και Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) και το ιστορικό Τηλεσκόπιο Newall, στο Κρυονέρι Κορινθίας, όπου φιλοξενείται ερευνητικό τηλεσκόπιο 1,2 μ., στο Χελμό (Καλάβρυτα), όπου φιλοξενείται το τηλεσκόπιο Αρίσταρχος 2,3 μ., το δεύτερο μεγαλύτερο της ηπειρωτικής Ευρώπης, και στα Αντικύθηρα (ΠΑΓΓΑΙΑ), όπου η ερευνητική υποδομή είναι αφιερωμένη στις μελέτες της κλιματικής αλλαγής.
Σημαντική πρωτοβουλία του ΕΑΑ είναι η ίδρυση του «Centre for Security, Safety and Hazards Risk Resilience – NOA-AEGIS», ενός ολοκληρωμένου επιστημονικού κόμβου που στοχεύει στη διεξαγωγή πρωτοποριακής έρευνας και στην προσφορά, σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα, καινοτόμων επιστημονικών υπηρεσιών και εργαλείων πρόβλεψης, εντοπισμού, παρακολούθησης και διαχείρισης φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών, αξιοποιώντας τις εκτεταμένες διαστημικές και επίγειες υποδομές του ΕΑΑ καθώς και τις συνέργειες με εθνικούς και διεθνείς φορείς και οργανισμούς (Copernicus, ESA, NASA, WMO, UNESCO κ.λπ.). Διευθυντής και Πρόεδρος ΔΣ του κέντρου είναι ο καθηγητής Φυσικής του ΑΠΘ Εμμανουήλ Πλειώνης.