Η συνεργατικότητα και καινοτομία στις μικρές επιχειρήσεις υπό το πρίσμα του Ινστιτούτου της ΓΣΕΒΕΕ

Η παγκόσμια οικονομία έχει υποστεί δομικές κρίσεις τα τελευταία έτη, οι οποίες έχουν επιφέρει πολυεπίπεδες δυσμενείς επιπτώσεις στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η ενεργειακή κρίση, οι πληθωριστικές πιέσεις, οι αλλαγές στις μακροοικονομικές πολιτικές, οι παγκόσμιοι χρηματοοικονομικοί κίνδυνοι, ο διεθνής εμπορικός ανταγωνισμός, η αναδιάταξη των εφοδιαστικών αλυσίδων, οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού, οι ασταθείς γεωπολιτικές συνθήκες και οι αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις, οι μεταβολές στα καταναλωτικά πρότυπα καθώς και οι δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, δημιουργούν νέα δεδομένα και συνεχείς μετασχηματισμούς.

Συγχρόνως, οι τεχνολογικές εξελίξεις διαμορφώνουν ένα εντελώς διαφορετικό τεχνολογικό και παραγωγικό περιβάλλον. Η ραγδαία ανάπτυξη και αξιοποίηση τεχνολογικών εφαρμογών στα πεδία της Τεχνητής Νοημοσύνης, της Ρομποτικής, του Υπολογιστικού Νέφους, της Επαυξημένης Πραγματικότητας, της Προσθετικής Κατασκευής και των αναδυόμενων πράσινων τεχνολογιών δημιουργούν ένα νέο παραγωγικό περιβάλλον που καλεί τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να προσαρμοστούν άμεσα.

Εντούτοις, εν μέσω ενός ασταθούς διεθνούς περιβάλλοντος, ο ρόλος των μικρών επιχειρήσεων στον τομέα της μεταποίησης, των υπηρεσιών και του εμπορίου εξακολουθεί να είναι καθοριστικός ως προς την επιτάχυνση της ψηφιακής και πράσινης μετάβασης τόσο σε επίπεδο ανάπτυξης νέων τεχνολογιών, όσο και σε επίπεδο υιοθέτησης νέων τεχνολογικών πρακτικών σε παραγωγικές και εμπορικές δραστηριότητες. Είναι, συνεπώς, ευρύτερα αποδεκτό ότι διαπιστώνεται επείγουσα ανάγκη να επιταχυνθεί η προσαρμογή των μικρών επιχειρήσεων στη νέα οικονομική και παραγωγική πραγματικότητα, δεδομένου ότι οι μικρές επιχειρήσεις αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα της ελληνικής οικονομίας.

Στο πλαίσιο αυτό, η ανάπτυξη νέων προτύπων παραγωγής και διάθεσης προϊόντων, νέων τεχνολογικών συστημάτων και νέων υποδειγμάτων κατανάλωσης συνδέεται άμεσα με την τεχνολογία και την καινοτομία. Η ενσωμάτωση νέων ενεργειακών προτύπων, η παραγωγή αειφόρων προϊόντων, η ενσωμάτωση νέων ψηφιακών τεχνολογιών και η προσαρμογή στις επερχόμενες θεσμικές αλλαγές που θα επηρεάσουν άμεσα τις παραγωγικές και εμπορικές δραστηριότητες δημιουργούν νέες προκλήσεις για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Όλα τα διαθέσιμα έγκυρα δεδομένα μάς τροφοδοτούν, ωστόσο, με τη γνώση ότι υπάρχει ακόμα ένα μεγάλο κενό που απαιτείται να καλυφθεί όσον αφορά την τεχνολογική και πράσινη προσαρμογή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ως εκ τούτου, σημείο-κλειδί στη διαμόρφωση ενός ευρύτερου παραγωγικού μετασχηματισμού για τις κοινωνίες και τις οικονομίες αποτελεί η ανάπτυξη δομημένων πολιτικών που θα υποστηρίξουν τη μετάβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Στο ραγδαία μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η καινοτομική ικανότητα των μικρών επιχειρήσεων είναι συνυφασμένη με τη δυνατότητα ανάπτυξης συνεργατικών ενεργειών και δράσεων. Η ενίσχυση, ωρίμανση και υποστήριξη συνεργατικών σχημάτων (π.χ. clusters, δίκτυα καινοτομίας) συνιστά μια βασική προϋπόθεση για τον παραγωγικό μετασχηματισμό των μικρών επιχειρήσεων που θα συμβάλλει στην επίτευξη οικονομιών κλίμακας και στη συνδυαστική αξιοποίηση παραγωγικών πόρων.

Ιδιαίτερα σε ένα επιχειρηματικό και παραγωγικό περιβάλλον που διαμορφώνεται μέσα από παράγοντες έντονου διεθνούς ανταγωνισμού, ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων και σημαντικών οικονομικών και εμπορικών μετασχηματισμών, η θέση των μικρών επιχειρήσεων μπορεί να ενδυναμωθεί μέσα από σύγχρονους μηχανισμούς που θα διασφαλίζουν διευκολυμένη πρόσβαση σε κρίσιμους και αναγκαίους πόρους (π.χ. τεχνολογικές υποδομές και εξοπλισμός, χρηματοδότηση, οργάνωση, γνώσεις και δεξιότητες).

Στο πλαίσιο αυτό, η ΓΣΕΒΕΕ έχει διαμορφώσει και στοχοθετήσει συγκεκριμένα μέτρα ενίσχυσης των συνεργατικών σχημάτων, τα οποία αποσκοπούν στην οργανωμένη υποστήριξη της ανοικτής καινοτομίας, της συνεργατικής επιχειρηματικότητας και των συνεργατικών επιχειρηματικών μοντέλων.

Ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια, το Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) προωθεί ένα πλέγμα προτάσεων που διαμορφώνονται και εξειδικεύονται συστηματικά, σε επίπεδο τεκμηριωμένης συμβολής στο σχεδιασμό πολιτικών, καθώς και σε επίπεδο συστημικών και επιχειρησιακών παρεμβάσεων υποστήριξης συνεργατικών σχημάτων.

Οι προτάσεις συνθέτουν ένα πολυεπίπεδο και ολοκληρωμένο πλαίσιο ενίσχυσης της συνεργατικότητας σε επίπεδο μικρών επιχειρήσεων και επικεντρώνονται, μεταξύ άλλων, σε κατηγορίες όπως:

1. φορολογικά και οικονομικά κίνητρα που να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή σε συνεργατικούς σχηματισμούς καθώς και τη σύσταση νέων συνεργατικών σχημάτων, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα έτη λειτουργίας τους·
2. άμεση και στοχευμένη επίλυση των θεσμικών, ρυθμιστικών και φορολογικών εμποδίων και διευκόλυνση διαδικασιών ανάπτυξης συνεργατικών σχημάτων·
3. στοχευμένες δράσεις διευκόλυνσης της πρόσβασης σε χρηματοδότηση για συνεργατικά σχήματα, με σκοπό τη διευκόλυνση συνεργατικών επενδύσεων σε κεφαλαιουχικό εξοπλισμό, ψηφιακές τεχνολογίες, καθώς και την υιοθέτηση σύγχρονων παραγωγικών διαδικασιών που θα οδηγήσουν σε βελτιωμένα προϊόντα και υπηρεσίες (π.χ. παραγωγή τυποποιημένων, πιστοποιημένων και εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών)·
4. στοχευμένες δράσεις ανάπτυξης αλυσίδων αξίας μεταξύ μικρών επιχειρήσεων, υποστήριξης ως προς την εξειδίκευση σε ειδικές θεματικές κατηγορίες (π.χ. καινοτομία συσκευασίας, κυκλική οικονομία), καθώς και καθοδήγησης ως προς τη διείσδυση σε νέες αγορές και ένταξη σε ευρύτερα δίκτυα διανομής προϊόντων·
5. ειδικό «πακέτο δράσεων ψηφιακής καινοτομίας» (π.χ. Κόμβοι Ψηφιακής Καινοτομίας, συνεργατικοί χώροι καινοτομίας), με σκοπό την ενίσχυση του ψηφιακού μετασχηματισμού και την ενσωμάτωση ψηφιακών τεχνολογιών από τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις σε συνεργατική κλίμακα, ιδιαίτερα στους παραδοσιακούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας (μέσης-χαμηλής και χαμηλής έντασης τεχνολογίας) και με έμφαση στην προώθηση μετασχηματισμού και αναβάθμισης σε διαδικασίες, προϊόντα και υπηρεσίες·
6. ειδικές δράσεις ενίσχυσης των ικανοτήτων και δεξιοτήτων των υφιστάμενων σχημάτων συνεργασίας ως προς την επιχειρηματική τους ανάπτυξη, αλλά και τη σύσταση και ανάπτυξη νεοφυών σχημάτων συνεργασίας με έμφαση στην αναζωογόνηση παραδοσιακών κλάδων που μπορούν να αναπτύξουν προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας (π.χ. αγροδιατροφή και νέα προϊόντα, σχέδιο και δημιουργική βιομηχανία, χειροτεχνία).

Στα προτεινόμενα μέτρα συνοψίζονται συγκεκριμένες συνδυαστικές και στοχευμένες προτάσεις ως προς την ανάπτυξη σύγχρονων συνθετικών εργαλείων υποστήριξης της συνεργατικότητας σε επίπεδο μικρών επιχειρήσεων, τα οποία αναμένεται να συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός πρόσφορου περιβάλλοντος για την αναπτυξιακή μετάβαση της ελληνικής οικονομίας εν γένει.

Η μετάβαση σε μια οικονομία ανεπτυγμένων παραγωγικών εξειδικεύσεων προϋποθέτει τη διαμόρφωση ενός επιχειρηματικού περιβάλλοντος που θα αντιμετωπίσει τα δομικά προβλήματα που λειτουργούν ανασχετικά στην επιχειρηματική δραστηριότητα δυσανάλογα ως προς τις μικρές επιχειρήσεις, θα διαμορφώσει σύγχρονα συνθετικά εργαλεία κινήτρων και υποστήριξης της επιχειρηματικότητας και συνεργατικότητας σε επίπεδο μικρομεσαίων επιχειρήσεων και θα ευνοήσει τη βιώσιμη αναπτυξιακή μετάβαση.