Σήμερα, η τεχνητή νοημοσύνη (Τ.Ν.), αθόρυβα και διακριτικά, μας υποβοηθά σε κάθε βήμα της καθημερινότητάς μας. Έξυπνες συσκευές μάς κατευθύνουν στον προορισμό μας, ενώ διαδικτυακές υπηρεσίες προσαρμόζουν το περιεχόμενό τους έτσι ώστε να βρίσκεται εντός των ενδιαφερόντων μας.
Οι τηλεοπτικές πλατφόρμες επιλέγουν για εμάς την επόμενη ταινία που θα δούμε, ενώ ευφυείς «βοηθοί» επιτρέπουν τη βελτίωση της εμπειρίας αλληλεπίδρασης με το ίδιο μας το σπίτι.
Σύντομα, εφαρμογές της Τ.Ν. θα επιτρέπουν να βελτιώσουμε τη ζωή, την υγεία και τη μελλοντική μας διαβίωση.
Είναι σημαντικό, όμως, να τονιστεί ότι η Τ.Ν. στηρίζεται απόλυτα στα δεδομένα από τα οποία εκπαιδεύτηκε. Αν τα δεδομένα εκπαίδευσης είναι ενάντια στην έννοια της «ηθικής», τότε και ο τρόπος λειτουργίας της θα είναι «ανήθικος».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ρομπότ «Tay» της Microsoft το 2016.
Η «Tay» ήταν ένας ευφυής αλγόριθμος συνομιλίας στο Twitter, που μπορούσε να αλληλεπιδρά με χρήστες, να συνομιλεί και να μαθαίνει από αυτήν την επικοινωνία. Η γνώση της προερχόταν αποκλειστικά από τη γνώση των συνομιλητών της. Ως αποτέλεσμα, κάποιοι χρήστες, σε μόλις 17 ώρες, τη «δίδαξαν» να συμπεριφέρεται με ρατσιστικό τρόπο. Σύντομα, η «Tay» εξελίχθηκε σε υμνήτρια του Χίτλερ και συνωμοσιολόγος.
Η ηθική της Τ.Ν. πρέπει να είναι συμβατή με την ηθική και τους νόμους της κοινωνίας στην οποία εφαρμόζεται. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της αυτόνομης οδήγησης, παράλληλα με την «ηθική» η οποία σχετίζεται με τη συμπεριφορά του οχήματος σε περιπτώσεις πιθανών ατυχημάτων, εγείρεται και το θέμα της ανάληψης της νομικής ευθύνης. Η μετάβαση των καθηκόντων οδήγησης από τον άνθρωπο στη μηχανή, είναι ταυτόχρονα μετάβαση της ευθύνης σε περίπτωση ατυχήματος; Ποιος θεωρείται υπαίτιος; Η μηχανή, ο ιδιοκτήτης, ο κατασκευαστής ή ο προγραμματιστής του οχήματος;
Φόβοι σχετικά με την ηθική της Τ.Ν. απορρέουν φυσικά και από τον τρόπο με τον οποίο αυτή χρησιμοποιείται. Πρόκειται για ένα υπερεργαλείο, το οποίο όμως μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αλλάξει πεποιθήσεις και αποφάσεις.
Είναι γνωστή η περίπτωση του σκανδάλου της CambridgeAnalytica, όπου η Τ.Ν. κατηγορείται για επηρεασμό της συνείδησης ψηφοφόρων στις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα την αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος.
Τη σημαντικότητα της ηθικής στα συστήματα Τ.Ν. φαίνεται να εντοπίζει και η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία, για τις περιπτώσεις υψηλού κινδύνου, όπως η υγεία και η αστυνόμευση, επιβάλλει διαφάνεια στα δεδομένα εκπαίδευσης. Οι Αρχές θα πρέπει να είναι σε θέση να δοκιμάζουν και να πιστοποιούν αλγορίθμους, ενώ απαιτούνται αντικειμενικά δεδομένα για την εκπαίδευση των συστημάτων, ώστε να διασφαλίζονται ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων και η απαγόρευση των διακρίσεων.
* Ο δρ Σάββας Χατζηχριστοφής είναι αντιπρύτανης Έρευνας και Καινοτομίας, καθώς και καθηγητής Τεχνητής Νοημοσύνης στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου της Κύπρου.
