Για χιλιάδες υποψήφιους ιδρυτές Startup, νέους και «κατά συρροήν επιχειρηματίες», η Εσθονία είναι ένας επιχειρηματικός «ψηφιακός», παράδεισος. Ειδικά για όσους προέρχονται από χώρες με «μεγάλη παράδοση» στη γραφειοκρατία, υψηλούς δείκτες διαφθοράς στο δημόσιο τομέα και περίπλοκο φορολογικό καθεστώς. Ίδρυση νέας εταιρείας σε 3-5 ώρες online, υποβολή αιτήσεων και δηλώσεων με χρήση ηλεκτρονικής υπογραφής από τον υπολογιστή τους σε 2-10 λεπτά και συναλλαγές με τις δημόσιες υπηρεσίες μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας με κρυπτογράφηση.
Αν προσθέσει κανείς το σταθερό φορολογικό πλαίσιο για τις επιχειρήσεις (με εταιρικό φόρο 20% επί των κερδών μόνο με τη διανομή μερισμάτων στους μετόχους, ο οποίος μπορεί να μειωθεί στο 14%, και τη δυνατότητα για συντελεστή 0%, εφόσον προορίζονται για επανεπένδυση ή τη δημιουργία αποθεματικού), το σταθερό πολιτικό σύστημα και τη σύγχρονη και προοδευτική κοινωνία, με τους χαμηλούς δείκτες εγκληματικότητας, η Εσθονία δικαιολογημένα αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς για νέα επιχειρηματικά εγχειρήματα την τελευταία πενταετία.
Οι Έλληνες founders… της Εσθονίας
Αν και ο πρώτος που έγινε «ψηφιακός πολίτης» (e-resident) της Εσθονίας την 1η Δεκεμβρίου του 2014 ήταν ο Βρετανός δημοσιογράφος –τότε αρθρογράφος και αναλυτής του Economist– Έντουαρντ Λούκας, εκατοντάδες Έλληνες ήταν ανάμεσα στους πρώτους αιτούντες για την απόκτηση της «ψηφιακής υπηκοότητας» του προγράμματος «e-residency», αναζητώντας μια διέξοδο σωτηρίας την εποχή της άκρατης λιτότητας, των μνημονίων και των σαρωτικών –για την επιχειρηματικότητα– μέτρων που είχαν επιβληθεί στη χώρα.
Στη φετινή επίσημη λίστα των ξένων πολιτών με «ψηφιακή υπηκοότητα» της Εσθονίας συμπεριλαμβάνονται και 675 ονόματα από την Ελλάδα, σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία της Βαλτικής χώρας. Μάλιστα, οι Έλληνες έχουν πολύ δυναμική παρουσία σε σχέση με τους χιλιάδες Ρώσους, Ινδούς και Κινέζους, αφού οι 162 προχώρησαν στην ίδρυση των δικών τους Startup και οι υπόλοιποι είτε μετέχουν σε πολυμετοχικά σχήματα εταιρειών είτε έχουν αναλάβει θέσεις σε άλλες Startups, τις οποίες ίδρυσαν υπήκοοι χωρών εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στην Εσθονία λόγω capital controls
Το Telliskivi Creative City είναι ένα παλιό εργοστάσιο του Ταλίν, το οποίο μεταμορφώθηκε σε χώρο δημιουργικότητας και καινοτομίας, με καταστήματα, καφέ, εστιατόρια και συνέδρια, όπου συχνάζουν καθημερινά δεκάδες founders, hipsters startuppers και παθιασμένοι developers και designers από όλο τον κόσμο. Το «Reval Café» του Telliskivi είναι και το μόνιμο στέκι του Βαγγέλη Ρ. από την Αθήνα, ο οποίος ήταν από τους πρώτους που επεδίωξε να δημιουργήσει τη δική του εταιρεία στην Εσθονία.
Ο Βαγγέλης είχε εταιρεία για παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε επιχειρηματίες στην Αθήνα και ήταν μέτοχος σε δύο ακόμα εταιρείες στο χώρο της εστίασης και του τουρισμού. Μετά την επιβολή των capital controls το 2015, προχώρησε τις διαδικασίες για την απόκτηση της «ψηφιακής υπηκοότητας» και οργάνωσε τη νέα του εταιρεία στο Ταλίν, με τη βοήθεια εγχώριας νομικής και λογιστικής εταιρείας.
«Η γραφειοκρατία ήταν για μένα πάντα ένα πρόβλημα. Έχοντας ταξιδέψει πολύ στο εξωτερικό για θέματα δουλειάς, ήξερα τη διαφορά που υπάρχει με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μετά το 2010 τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο δύσκολα και έπρεπε να αφιερώνω χρόνο σε πολλά άλλα θέματα εκτός από την πραγματική δουλειά. Πήρε και η τοπική οικονομία την κατηφόρα και κατάλαβα ότι στην Ελλάδα οι επιχειρηματίες θα έχουν πάντοτε από πάνω τους το κράτος», δηλώνει ο Βαγγέλης εξηγώντας την απόφασή του να μεταφέρει την εταιρεία του από την Αθήνα στο Ταλίν: «Το καλοκαίρι του 2015 όμως νομίζω ότι εξαντλήθηκε η υπομονή μου και οι ελπίδες μου για βελτίωση της κατάστασης. Με τα capital controls η αγορά “πάγωσε” και ουδείς ήξερε τι θα γίνει τον επόμενο μήνα. Επιχείρηση όμως έτσι δεν γίνεται. Δεν το κρύβω… το εξωτερικό ήταν η πρώτη μου σκέψη καθημερινά για μήνες. Δεν έβλεπα κάποια άλλη λύση».
Σχεδόν τέσσερα χρόνια αργότερα όχι μόνο δεν έχει αλλάξει γνώμη για την απόφασή του, αλλά αισθάνεται τυχερός που έκανε τη συγκεκριμένη επιλογή: «Λυπάμαι που έκλεισα την εταιρεία στην Αθήνα για συναισθηματικούς κυρίως λόγους, αλλά δεν μετανιώνω που άνοιξα μια νέα σε μια άλλη χώρα. Ήθελα έναν απλό, ασφαλή, οικονομικό και σύγχρονο τρόπο να ιδρύσω, να λειτουργήσω και να διαχειρίζομαι την εταιρεία μου. Να μπορώ να επικεντρωθώ στην επιχείρησή μου και να έχω χρόνο για την οικογένειά μου. Να μη χρειάζομαι κάθε εβδομάδα δίπλα μου τον λογιστή… Η ζωή μου έγινε πιο απλή, με λιγότερο άγχος και περισσότερο χρόνο. Κάθε χρονιά είναι καλύτερη από την προηγούμενη, βλέπω πως αυξάνονται τα κέρδη της εταιρείας. Και δεν ντρέπομαι να πω ότι πληρώνω λιγότερα σε φόρους. Δεν έχω άγχος ότι θα μάθω ότι αλλάζει η νομοθεσία με αναδρομική ισχύ ούτε θα νιώθω ότι έχω συνέταιρο το κράτος. Έφυγα από τη χώρα μου, αλλά ταυτόχρονα άνοιξα για την επιχείρησή μου την πόρτα της Ευρώπης και απέκτησα επιτέλους ανθρώπινους ρυθμούς στην καθημερινότητά μου».
Περισσότερα από 56.000 άτομα από 156 χώρες έχουν υποβάλει αιτήσεις στο πρόγραμμα «e-residency» της Εσθονίας τα τελευταία τέσσερα χρόνια για την απόκτηση «ψηφιακής υπηκοότητας» με στόχο την επαγγελματική ή την επιχειρηματική δραστηριοποίηση, ενώ εγκρίθηκαν συνολικά 54.555, μετά τον ειδικό έλεγχο από τις Αρχές ασφαλείας.
Σχεδόν 6.365 έχουν κάνει αίτηση από τις αρχές της φετινής χρονιάς και με βάση τους ετήσιους ρυθμούς αύξησης, οι Αρχές εκτιμούν ότι έως το 2025 είναι εφικτό ο ξένοι με «ψηφιακή υπηκοότητα» να αποτελούν το 25% των πολιτών της Εσθονίας.
Στο Ταλίν… λόγω της Εθνικής ποδοσφαίρου!
Δίπλα ακριβώς στο HammerHub, ένα από τα πιο σύγχρονα και επιτυχημένα co-working spaces του Ταλίν, είναι το καφέ-εστιατόριο Jah Kallis!, όπου δεκάδες επιχειρηματίες και founders τεχνολογικών Startup απολαμβάνουν καθημερινά το φαγητό τους, ανάμεσα σε διαλείμματα από συσκέψεις και συναντήσεις.
Ο Κίμωνας Α.Τρ. είναι ένας από τους μόνιμους θαμώνες του Jah Kallis! Και βρίσκεται πάντοτε συντροφιά με άλλους νέους επιχειρηματίες από την Ελλάδα και άλλες βαλκανικές χώρες. Μέχρι το 2015 είχε δύο εταιρείες στην Αθήνα με υπηρεσίες μάρκετινγκ και διαφημιστικής προβολής, οι οποίες ανθούσαν και αναπτύσσονταν με ραγδαίους ρυθμούς από την εποχή των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας μέχρι το 2010.
«Η ίδρυση εταιρείας Startup στην Εσθονία για εμένα ήταν λίγο… περιπέτεια. Μετά το πρώτο μνημόνιο, οι εταιρείες μου πέρασαν μια τεράστια κρίση και κατάλαβα γρήγορα ότι έπρεπε να κινηθώ προς το εξωτερικό. Έτσι μετέφερα αρχικά τη μία εταιρεία στη Βουλγαρία, όπως χιλιάδες άλλοι Έλληνες, και στη συνέχεια ίδρυσα μια δεύτερη, με σκοπό να αναλάβει κυρίως τους πελάτες εκτός Ελλάδας. Σαφώς οι συνθήκες και το επιχειρηματικό περιβάλλον ήταν καλύτερα: λιγότερη γραφειοκρατία, πολύ λιγότερη φορολογία. Αλλά υπήρχε το πρόβλημα της γλώσσας. Και δεν μου πήγαινε και η νοοτροπία, για να είμαι ειλικρινής», παραδέχεται ο 49χρονος επιχειρηματίας. Γι’ αυτό μετέφερε την έδρα των εταιρειών του στην Κύπρο, όπου είχε ήδη μετακομίσει η οικογένειά του με το ξέσπασμα της κρίσης, αλλά το 2013 βρήκε μπροστά του την οικονομική κρίση της Μεγαλονήσου και μια νέα πραγματικότητα με capital controls, μνημόνια και επιχειρηματικούς περιορισμούς. Δηλαδή ό,τι ακριβώς ήθελε να αποφύγει στην Ελλάδα!
«Πέρασα ένα πολύ δύσκολο χρονικό διάστημα, προσωπικά και επαγγελματικά. Υπήρχε μεγάλη αβεβαιότητα. Έψαχνα λύσεις σε όλο τον κόσμο και ταυτόχρονα προσπαθούσα να διασώσω τις συνεργασίες μου με πελάτες. Έμεινα στην Κύπρο, αλλά αναγκάστηκα να κλείσω τη μια εταιρεία, να μειώσω το ανθρώπινο δυναμικό και να αλλάξω πολλά πράγματα, τα οποία είχαν και οικονομικό, και προσωπικό κόστος». Και πώς προέκυψε τελικά η Εσθονία ως τελική επιλογή; Μάλλον από ένα περίεργο παιχνίδι της μοίρας.
«Τον Οκτώβριο του 2016 η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Ελλάδας αντιμετώπιζε εκτός έδρας για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου την Εσθονία. Είχα να πάω στο Ταλίν σχεδόν 10 χρόνια. Είναι μια υπέροχη πόλη. Είπα να συνδυάσω τον αγώνα της Εθνικής με το ταξίδι και να δω και κάποιους φίλους».
Κάπως έτσι κατά τη διάρκεια της παραμονής του τουριστικού γκρουπ στο Ταλίν ο Κίμωνας βρέθηκε να συζητάει για επιχειρήσεις, φορολογία και γραφειοκρατία με άλλους Έλληνες που είχαν μετακομίσει στην Εσθονία λίγα χρόνια νωρίτερα. Και το πρωί του αγώνα επισκέφθηκε γνωστό νομικό γραφείο για να συλλέξει πληροφορίες για την ίδρυση εταιρείας στην πόλη. Ως ξένος υπήκοος με τα δικαιώματα του πολίτη της ΕΕ αρχικά και στη συνέχεια υποβάλλοντας αίτηση για το πρόγραμμα χορήγησης «ψηφιακής υπηκοότητας». Κι όλα ήταν απλά, ξεκάθαρα και συγκεκριμένα – σχεδόν τυποποιημένα.
«Το πρωί συζητούσα με νομικούς και λογιστές και το βράδυ πανηγύριζα τα δύο γκολ της Ελλάδας στις κερκίδες. Δεν μπορούσα να πιστέψω πώς τα φέρνει καμιά φορά η τύχη. Αυτό το ταξίδι άλλαξε τελείως τη ροή της ζωής και της καριέρας μου».
Και οι δύο παραδέχονται ότι η διαδικασία ίδρυσης μιας νέας εταιρείας (Startup) διαρκεί λίγες ώρες (2-3 στα αγγλικά), γίνεται ηλεκτρονικά και οι δηλώσεις στην τοπική φορολογική αρχή γίνονται μέσα σε λίγα λεπτά(!) της ώρας. Το κόστος για να αποκτήσει κάποιος τη δική του εταιρεία δεν ξεπερνά τα 300-400 ευρώ, στα οποία συμπεριλαμβάνονται το ηλεκτρονικό παράβολο των 100 ευρώ για την αίτηση ένταξης στο πρόγραμμα «e-residency» και τα 190 ευρώ για τα τέλη ίδρυσης εταιρείας. Δεν απαιτείται συμβολαιογράφος, δικηγόρος ή λογιστής και όλα γίνονται απευθείας με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες στα αγγλικά (και όχι στα εσθονικά, όπως πολλοί πιστεύουν).
…και πρόγραμμα προσαρμογής
Στα διπλανά τραπέζια βρίσκονται παρέες από διάφορες χώρες, απολαμβάνοντας τα πιάτα της ημέρας, ανταλλάσσοντας απόψεις και ιδέες για νέες τεχνολογίες και εξελίξεις. Από μια παρέα μάς προσεγγίζει ένας μελαχρινός 30άρης, ο οποίος έχει ακούσει ότι μιλάμε στα ελληνικά και, αφού συστήνεται πρώτα με ένα τεράστιο χαμόγελο, κάθεται μαζί μας για να μας αφηγηθεί την εμπειρία του από την Εσθονία. Όπως μας εξηγεί, προέρχεται από το τελευταίο… κύμα Ελλήνων που είχε το πλεονέκτημα να περάσει και από το λεγόμενο «Πρόγραμμα Καλωσορίσματος» (“Welcoming Programme”) της κυβέρνησης, το οποίο ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2018!
«Πραγματικά μια άλλη φιλοσοφία. Συνολικά, το Πρόγραμμα Καλωσορίσματος ήταν ωφέλιμο. Περιείχε πολλά χρήσιμα πράγματα. Και ευχαριστήθηκα κάθε μάθημα και κάθε διάλεξη. Οι μέθοδοι της εκπαίδευσης ήταν οι κατάλληλοι για κάθε ηλικία και επίπεδο. Ελπίζω να έχω περισσότερες ευκαιρίες για μεγαλύτερη ενσωμάτωση στην εσθονική κοινωνία», τονίζει ο Γιώργος Π., συμπληρώνοντας ότι το πρόγραμμα είναι εντελώς δωρεάν για κάθε ξένο πολίτη που εγκαθίσταται στη χώρα και προσφέρει τις βασικές γνώσεις για την ιστορία, την κουλτούρα, τα ήθη και τα έθιμα της Εσθονίας, αλλά και τις απαραίτητες γνώσεις για την καθημερινότητα, από τη αγορά ενός εισιτηρίου και την πληρωμή ενός λογαριασμού μέχρι τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ και την έκδοση ενός δημοσίου εγγράφου. Μέρος του προγράμματος είναι και τα μαθήματα εσθονικής γλώσσας και γραμματικής για αλλοδαπούς σε επίπεδο αρχαρίων, τα οποία μπορεί να παρακολουθήσει κανείς μέχρι την απόκτηση επάρκειας στη γλώσσα για την εγγραφή του στο πανεπιστήμιο!
Ο Γιώργος, ο Κίμωνας, ο Βαγγέλης είναι κάποια μόνο από τα 6.000 άτομα –από το σύνολο των περίπου 56.000 εγκεκριμένων πολιτών του προγράμματος «e-residency»– που έγιναν ιδρυτές εταιρειών Startup με έδρα την Εσθονία. Ο καθένας με τη δική του ιστορία, τα δικά του όνειρα για το μέλλον και κυρίως τις ελπίδες για το προσωπικό του «success story» που θα αλλάξει τη ζωή του…
Αναδημοσίευση από το Startupper Mag #2
