Τζωρτζακάκης – «Φαιστός»: Η αρχή γίνεται πάντα από λίγους καινοτόμους, που ξεκινούν με όραμα το ταξίδι

Ο Αντώνης Τζωρτζακάκης, διευθύνων σύμβουλος της 5G Συμμετοχές Α.Ε. και του επενδυτικού Ταμείου «Φαιστός», μιλάει αποκλειστικά στο Startupper Mag για τη δημιουργία του επιτυχημένου Fund, τη στρατηγική και τους στόχους του, τα κριτήρια του Ταμείου προκειμένου να πει το «ναι» σε μια επένδυση, την ανάπτυξη του ελληνικού Startup οικοσυστήματος καινοτομίας και τα σχέδιά του για το μέλλον, με το DNA «σφραγισμένο ανεξίτηλα από την τεχνολογία», όπως χαρακτηριστικά δηλώνει.

Startupper Mag: Πείτε μας λίγα λόγια για το Fund. Πότε και πώς οδηγηθήκατε στη δημιουργία του; Τι προϋπολογισμό διαχειρίζεστε; Σε τι είδους εταιρείες επενδύετε συνήθως (το στάδιο στο οποίο βρίσκονται και το επιχειρηματικό τους μοντέλο) και ποιους τομείς επιλέγετε;

Αντώνης Τζωρτζακάκης: Το Phaistos Investment Fund – Ταμείο «Φαιστός» ιδρύθηκε με το ν.4727/2020. Αποτέλεσε έναν από τους τέσσερις βασικούς πυλώνες του εθνικού σχεδίου, που συγκροτήθηκε για τη στρατηγική ανάπτυξη της χώρας στις νέες αγορές οι οποίες αναδύονταν από την έλευση των νέων τεχνολογιών συνδεσιμότητας όπως το 5G.

O πρώτος πυλώνας αφορούσε την πραγματοποίηση του απαιτητικού διαγωνισμού παραχώρησης των συχνοτήτων 5G, ο δεύτερος την ταχεία ανάπτυξη των δικτύων στην επικράτεια, ο τρίτος τη δημιουργία ενός VC (Venture Capital), το οποίο θα επένδυε σε εταιρείες που αναπτύσσουν προϊόντα και εφαρμογές οι οποίες στηρίζονται στις νέες αυτές δικτυακές δυνατότητες και ο τέταρτος, στην ενίσχυση μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης (RRF) της ψηφιακής ωριμότητας κυρίως μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ώστε να χρησιμοποιήσουν τις νέες υπηρεσίες που θα προσφέρονταν και να καταστούν ανταγωνιστικές στο διεθνές περιβάλλον,

Στο πλαίσιο αυτό συστήθηκε το Ταμείο «Φαιστός», στο οποίο συμμετέχουν το ελληνικό Δημόσιο και ιδιώτες επενδυτές. Ο βασικός επενδυτής είναι το ελληνικό Δημόσιο, μέσω της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας Επενδύσεων (HDBI), εισφέροντας το 25% των εσόδων της σχετικής δημοπρασίας των συχνοτήτων 5G. Αξίζει να τονιστεί ότι όλα τα έσοδα από τις σχετικές δημοπρασίες, σύμφωνα με μνημονιακές υποχρεώσεις, θα πήγαιναν απευθείας στην εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Η τεκμηριωμένη, καινοτόμος, εθνική πρόταση να μείνει στη χώρα μέρος αυτών των εσόδων και να χρησιμοποιηθεί για επενδυτικούς σκοπούς σε μία αναπτυσσόμενη αγορά, αντιμετωπίστηκε με ενθουσιασμό από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, που όχι μόνο την ενέκριναν, αλλά την υπέδειξαν και ως καλή πρακτική στα υπόλοιπα κράτη-μέλη. Έτσι, ήδη, το Ταμείο «Φαιστός» διαθέτει συνολικό κεφάλαιο 101 εκατ. ευρώ και είναι ένα από τα λίγα θεματικά τεχνολογικά VCs αυτής της κατηγορίας.

Η στρατηγική του Ταμείου «Φαιστός» εστιάζει κυρίως σε ήδη εγκατεστημένες εταιρείες οι οποίες αναπτύσσουν ή θα αναπτύξουν υπηρεσίες που εκμεταλλεύονται τα νέα δίκτυα. Αυτό σημαίνει ότι συμμετέχει κυρίως σε χρηματοδοτικούς γύρους σχετικά πιο ώριμων επιχειρήσεων (scale ups), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να συμμετάσχει σε αρχικούς γύρους (seed financing), αλλά με χαμηλότερη προτεραιότητα. Άλλωστε, το μέσο ύψος επένδυσης του Ταμείου είναι γύρω στα 6-7 εκατ. ευρώ. Επιδίωξή του, επίσης, είναι να συμμετάσχει ως επενδυτής και σε νέα έργα (greenfield projects) στο χώρο της τεχνολογίας, επεκτείνοντας το αναπτυξιακό του αποτύπωμα στη χώρα.

Επίσης, πρέπει να υπογραμμισθεί ότι εκ της στρατηγικής του το Ταμείο λειτουργεί μόνο ως συν-επενδυτής στους γύρους χρηματοδότησης των εταιρειών που συμμετέχει, πάντα μαζί με άλλους εγχώριους ή διεθνείς επενδυτές.

Το Ταμείο έχει ήδη αναπτύξει στον σύντομο χρόνο της λειτουργίας του ένα υποστηρικτικό δίκτυο συνεργασιών στο οποίο συμμετέχουν εταιρείες, οργανισμοί και φορείς, παγκοσμίου τεχνολογικού κύρους, με σκοπό την ενθάρρυνση πραγματοποίησης πιλοτικών έργων, δοκιμών, R&D εργασιών από τις εταιρείες στις οποίες επενδύει, επιταχύνοντας έτσι την ουσιαστική πρόοδο των λειτουργιών τους. Σε αυτό το δίκτυο συμμετέχουν, η Vantage Towers, η ΝΟΚΙΑ, η COSMOTE, ο Δημόκριτος, το Πανεπιστήμιο Πατρών, το Corallia, το ερευνητικό κέντρο ATHENA, η TUV και ο Ευρωπαϊκός Διαστημικός Οργανισμός (ESA). Μάλιστα εκ του νόμου μπορεί να διατεθεί αντίστοιχο φάσμα 5G συχνοτήτων για σύντομο χρονικό διάστημα και αποκλειστικό σκοπό πιλοτικών δοκιμών σε υπηρεσίες και προϊόντα. Αντίστοιχα, ενισχύει τις προσπάθειες εξεύρεσης πιλοτικών πελατών επί των οποίων θα πραγματοποιηθούν οι καινοτόμες αυτές δοκιμές.

Οι τομείς που εστιάζει το Ταμείο προκύπτουν από τις εφαρμογές (κυρίως B2B) των νέων δικτύων στους διάφορους οικονομικούς κλάδους, ενισχύοντας την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων. Έτσι εκτός από τους κλασικούς, όπως η μεταποίηση, η βιομηχανία, η εφοδιαστική αλυσίδα, η διασυνδεσιμότητα, η λιανική κ.τ.λ., έχουμε νέους εξαιρετικά ενδιαφέροντες, όπως το Διάστημα, η κυβερνοασφάλεια και η αμυντική βιομηχανία.

Κλείνοντας, επισημαίνεται το γεγονός ότι το Ταμείο δεν έχει ως επιδίωξη να αποτελέσει άλλον ένα τυπικό -παθητικό- οικονομικό επενδυτή, αλλά επιπλέον να προσφέρει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της κάθε εταιρείας, συμβάλλοντας στις στρατηγικές και λειτουργικές προκλήσεις που αυτή συναντά σε μία παγκοσμιοποιημένη, ανταγωνιστική, τεχνολογική αγορά.

Ήδη, το Ταμείο, στον πρώτο χρόνο της επενδυτικής του περιόδου, έχει πραγματοποιήσει έξι επενδύσεις και βρίσκεται πλέον μπροστά από το αρχικό του χρονοδιάγραμμα, στοιχείο που επιβεβαιώνει τη θεματική τεχνολογική του στόχευση αλλά και την αποδοχή των καινοτόμων χαρακτηριστικών του από τη σχετική αγορά.

Startupper Mag: Τι είναι αυτό που σας ωθεί να πείτε το ναι σε μια επένδυση, το προϊόν ή η ομάδα;

Αντώνης Τζωρτζακάκης: Το Ταμείο δίνει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία στα υψηλά επαγγελματικά στάνταρ, στους κανόνες της αγοράς, στη διαφάνεια και τη λογοδοσία, με αποτέλεσμα να έχει διαμορφώσει τις κατάλληλες πολιτικές και τους μηχανισμούς εγγυοδοσίας τους.

Στο πλαίσιο αυτό, κατά τη σύστασή του διέθετε ήδη αναλυτικό και πλήρη κανονισμό αξιολόγησης επενδυτικών προτάσεων, δημόσιο, αναρτημένο στην ιστοσελίδα του που περιγράφει τα επενδυτικά κριτήρια και τις διαδικασίες που διέπουν τη λήψη των επενδυτικών αποφάσεων προς πλήρη διευκόλυνση των υποψήφιων εταιρειών.

Στη διαδικασία αυτή και στο πρώτο στάδιο της αξιολόγησης υπάρχει μια εξαντλητική σειρά από κριτήρια που αξιολογούν την ελκυστικότητα της επενδυτικής πρότασης, την επιχειρηματική και επενδυτική της ετοιμότητα της που συμπληρώνονται από μία σειρά συναντήσεων-συνεντεύξεων με την υποψήφια ομάδα σε κάθε αντίστοιχο στάδιο.

Στο δεύτερο στάδιο, πραγματοποιείται νομικός, οικονομικός-φορολογικός και τεχνικός (όπου απαιτείται) έλεγχος (LDD/TaxDD/FDD/TDD). Πλέον της εσωτερικής δουλειάς, οι έλεγχοι αυτοί πραγματοποιούνται και από τρίτους, ανεξάρτητους, καταξιωμένους φορείς συμβάλλοντας στην απόκτηση όσο το δυνατό αρτιότερης και πληρέστερης εικόνας επί της πρότασης.

Δεν πρέπει βέβαια να παραβλέπουμε ότι κάθε επένδυση είναι μια πρόβλεψη για το μέλλον και εμπεριέχει τεράστιες αβεβαιότητες που σχετίζονται με την εταιρεία, την αγορά, την οικονομία, τη γεωπολιτική. Η πρόσφατη εμπειρία της εντελώς απρόβλεπτης πανδημίας ή του πολέμου σε ευρωπαϊκό έδαφος, απλώς επιβεβαιώνουν με τον πλέον εμφατικό τρόπο την παγκόσμια ρευστότητα. Η δική μας δουλειά είναι να έχουμε συλλέξει τα κατάλληλα εκείνα δεδομένα, να χρησιμοποιήσουμε εκείνες τις επαγγελματικές και τεχνικές αρχές και διαδικασίες που μας επιτρέπουν να περιορίζουμε την άμορφη αβεβαιότητα και να προβαίνουμε σε λογικές και τεκμηριωμένες υποθέσεις. Η αβεβαιότητα δεν εκλείπει ποτέ και διαμορφώνει συχνά μελλοντικές επιτυχίες και αποτυχίες.

Αν με υποχρέωνε κάποιος να περιορίσω όλα τα κριτήρια και τις διαδικασίες σε τρία βασικά στοιχεία για την επιλογή, θα επέλεγα την αγορά (ανάγκη), την ομάδα (άνθρωποι) και το προϊόν (λύση) και μάλιστα με αυτή τη σειρά.

Startupper Mag: Πώς κρίνετε το επενδυτικό boom που παρατηρείται στο ελληνικό Startup οικοσύστημα καινοτομίας; Πού πιστεύετε ότι οφείλεται;

Αντώνης Τζωρτζακάκης: Η επιδίωξη της δημιουργίας, χρηματοδότησης και ανάπτυξης νεοφυών επιχειρήσεων που συνολικά ανατροφοδοτούνται και συγκροτούν ένα ακμάζον, λειτουργούν οικοσύστημα δεν είναι απλή. Απαιτεί ανάμεσα στα άλλα δύο βασικά χαρακτηριστικά που δεν ευδοκιμούν σε αφθονία στη χώρα μας. Ανάληψη ρίσκου (επιχειρηματικού & χρηματοδοτικού) καθώς και συνεργασία. Αν σε αυτά προσθέσουμε και έναν απαραίτητο αδρό κεντρικό σχεδιασμό που υποδεικνύει την κατεύθυνση και διευκολύνει τις προϋποθέσεις, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η χώρα μας, με τις δομικές, χρόνιες αναπτυξιακές προκλήσεις της δεν αποτελούσε το φυσικό χώρο ενός τέτοιου περιβάλλοντος.

Εντούτοις, πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις, η αρχή γίνεται από λίγους καινοτόμους που είτε από όραμα είτε από ανάγκη ξεκινούν σχεδόν από το μηδέν το ταξίδι. Κατ’ εκτίμηση, πριν από 10-15 χρόνια κάποιοι εμπνευσμένοι ιδρυτές εταιρειών, ορισμένοι διορατικοί διαχειριστές κεφαλαίων, μερικά στελέχη, κάποιοι δημόσιοι λειτουργοί, με όπλο την αποφασιστικότητα και την πίστη στη δουλειά τους, ανέλαβαν τα σχετικά ρίσκα και συνεργάστηκαν. Η αρχή είναι πάντα δύσκολη αλλά καθοριστική καθώς τα χρόνια κατά τα οποία αυτό το πολύ μικρό οικοσύστημα δημιουργούνταν, ήταν γεμάτα εθνικές δυσκολίες που αναφύονταν καθημερινά λόγω της οικονομικής κρίσης.

Αν θέλετε την άποψή μου, σε αυτές ακριβώς τις εντελώς αντίξοες συνθήκες κρύβεται η σπίθα της σημερινής επιτυχίας, όπως σημειώνετε στην ερώτησή σας. Οι άνθρωποι στους οποίους αναφέρθηκα αλλά και όσοι μπήκαν σε αυτό το ταξίδι αναγκάστηκαν να χειριστούν πρωτόγνωρες οικονομικές και λειτουργικές καταστάσεις, πήραν την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση υπό τις χειρότερες δυνατές συνθήκες, αναγκάστηκαν εκ των πραγμάτων να επιδιώξουν μετά μανίας την εξωστρέφεια. Όπως συμβαίνει πάντα, κάποιοι πέτυχαν λαμπρά αποτελέσματα, κάποιοι μπορεί να μην τα κατάφεραν.

Όλη, όμως, αυτή η διαδικασία λειτούργησε ως ένα νέο οικονομικό και αναπτυξιακό υπόδειγμα που πλέον είχε να επιδείξει απτά, μετρήσιμα και ανταγωνιστικά αποτελέσματα. Νέα προϊόντα, καινοτόμες υπηρεσίες, νέες ιδέες, εξαγορές, παραγωγή πλούτου, θέσεις εργασίας. Το οικοσύστημα προσείλκυε νέους εισερχόμενους που ζυμώνονταν αντίστοιχα στο μοντέλο της τόλμης, της πίστης και της παγκόσμιας αγοράς, μακριά από το σύνηθες ελληνικό κλειστό και ρηχό περιβάλλον. Έτσι οδηγούμαστε σ’ ένα ενάρετο κύκλο θετικής ανατροφοδότησης που μόνο καλύτερα μπορεί να πάει, σημειώνοντας ότι και οι προσπάθειες της Πολιτείας συνολικά για την ενίσχυση αυτού του οικοσυστήματος έχουν ενταθεί και συστηματοποιηθεί.

Startupper Mag: Πόσο εύκολη είναι η ζωή για τα Funds στην Ελλάδα; Για να το πούμε διαφορετικά, πόσο εύκολο να είναι κανείς tech επενδυτής στην Ελλάδα; Το deal flow είναι ικανοποιητικό;

Αντώνης Τζωρτζακάκης: Κάθε δουλειά που είναι εκτεθειμένη στο διεθνή ανταγωνισμό είναι δύσκολη. Σίγουρα, όπως προαναφέρθηκε, η χώρα μας δεν έχει όλα τα θέματα λυμένα σχετικά με την αναπτυξιακή προοπτική της συγκεκριμένης αγοράς που εμφανίζει αυξημένες προκλήσεις λόγω της ίδιας της φύσης της τεχνολογικής επένδυσης και της σύμφυτης αβεβαιότητας.

Ξέρετε ότι υπάρχουν χώρες σε όλο τον κόσμο που έχουν επιλέξει την τεχνολογία ως βασικό εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης, λειτουργώντας τις επενδύσεις αυτές σαν πολλαπλασιαστές σε όλη την οικονομική δραστηριότητα. Είναι λογικό αυτές οι χώρες να έχουν προβάδισμα για το μέλλον.

Εντούτοις, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει χώρος και για άλλους. Μπορεί να απαιτηθεί περισσότερη προσπάθεια, σκληρότερη δουλειά αλλά μερίδιο να διεκδικηθεί υφίσταται για όλους.

Η πρόσφατη έμπρακτη και σε μαζική κλίμακα ψηφιοποίηση στη χώρα είναι ενισχυτικό στοιχείο που απομακρύνει τεχνοφοβικά συναισθήματα και περιορισμούς, ενισχύοντας την τεχνολογική επιχειρηματική τόλμη.

Αυτά βέβαια αφορούν κυρίως το μέσο τεχνολογικό επίπεδο των εταιρειών, ενώ σημαντικότερες προκλήσεις υπάρχουν σε πιο εξειδικευμένα τεχνολογικά πεδία και εφαρμογές (deep tech) που οι απαιτήσεις είναι ιδιαίτερα υψηλές. Στο σημείο αυτό, για παράδειγμα, θα ήθελα να αναφερθώ στις εταιρείες EdgeQ και Movandi, με έδρα την Καλιφόρνια, στις οποίες το Ταμείο είναι συν-επενδυτής.

Οι εταιρείες αυτές ασχολούνται με τον σχεδιασμό νέων καινοτόμων μικροεπεξεργαστών που φιλοδοξούν να αλλάξουν συνολικά το παραδοσιακό μοντέλο υλοποίησης των κινητών δικτύων, προσφέροντας σημαντικά χαμηλότερο κόστος, εξοικονόμηση ενέργειας και αναβαθμισμένη λειτουργικότητα μέσω AI. Είναι λογικό τέτοιας τεχνολογικής έντασης εταιρείες (deal flow) να μην είναι εύκολο να εντοπιστούν στην Ελλάδα, ούτε καν στην Ευρώπη θα τολμούσα να πω. Ακόμα όμως και σε αυτές τις περιπτώσεις, τα ωφελήματα για την Ελλάδα είναι σημαντικά, καθώς μέσω του Ταμείου και οι δύο εταιρείες έχουν ήδη ιδρύσει τις πρώτες τους ευρωπαϊκές θυγατρικές στην Ελλάδα και ήδη υπάρχει αρχική συνεργασία με πανεπιστήμια και ερευνητικούς φορείς για την από κοινού συμμετοχή σε εξειδικευμένα προγράμματα αλλά και στην ανεύρεση συνεργατών πολύ υψηλών απαιτήσεων για τη στελέχωση των τοπικών τμημάτων τους. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω ότι είναι μία εξαιρετικά δύσκολη προσπάθεια, μιας και αναφερόμαστε σε ειδικών προσόντων εργαζομένους και όχι σε απλούς προγραμματιστές γενικών εφαρμογών.

Κλείνοντας θα πρέπει να ομολογήσω ότι ξεκινώντας το Ταμείο η ανησυχία μου σχετικά με το Deal Flow εξαιτίας της θεματικότητάς μας ήταν μεγαλύτερη. Η πορεία ενίσχυσε βάσιμα την αισιοδοξία μας και για τις εγχώριες και για τις διεθνείς υποψήφιες εταιρείες.

Startupper Mag: Πώς πιστεύετε ότι θα κινηθούν οι επενδύσεις την επόμενη πενταετία; Ποιοι τομείς θεωρείτε ότι θα πρωταγωνιστήσουν;

Αντώνης Τζωρτζακάκης: Το μακροοικονομικό περιβάλλον όπως όλοι γνωρίζουν είναι συννεφιασμένο. Μία σειρά από αίτια και αιτιατά όπως η πανδημία και οι συνεπακόλουθες αναταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, η πρωτόγνωρη παγκόσμια δημοσιονομική χαλάρωση, ο πόλεμος σε ευρωπαϊκό έδαφος, οι πρόσκαιρες αλλά καθοριστικές ενεργειακές ελλείψεις, οι πρόσφατες προκλήσεις του πληθωρισμού και οι συνεπακόλουθες αντιπληθωριστικές πολιτικές που δυσχεραίνουν τις εθνικές αναπτυξιακές πολιτικές και τη μείωση της ανεργίας, συγκροτούν άλλη μια αβέβαιη πραγματικότητα.

Σίγουρα είδαμε επενδυτικά υψηλά το 2020 και 2021, και εξαιτίας των παραπάνω διανύουμε το 2022 και το 2023 μια παγκόσμια επενδυτική επιφυλακτικότητα, για πολλούς δικαιολογημένη λόγω της προηγούμενης ξέφρενης πορείας.

Αυτό που δεν μπορεί να πει κάποιος με βεβαιότητα είναι πότε θα βγει ο ήλιος από τα σύννεφα. Κάποιοι που μελετούν τους οικονομικούς κύκλους συνήθως αναφέρουν τέσσερα με πέντε χρόνια ως ορίζοντα από την αρχή της πτώσης. Δεν το ξέρω, τα ιστορικά δεδομένα κάθε φορά είναι άλλα.
Αυτό που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι ότι σε κάθε οικονομική περίοδο (άρα και με κάθε καιρό) υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες, καλές εταιρείες που θα διαπρέψουν, καθώς και οι εν δυνάμει πρωταγωνιστές του προσεχούς μέλλοντος.

Startupper Mag: Όσον αφορά τα δικά σας σχέδια για το μέλλον, σκοπεύετε να αυξήσετε τα επενδυτικά σας κεφάλαια ή να δημιουργήσετε κάποιο νέο Fund; Προγραμματίζετε να ανοίξετε το χαρτοφυλάκιο των επενδύσεών τους σε άλλου είδους εταιρείες ή σε διαφορετικούς τομείς;

Αντώνης Τζωρτζακάκης: Το Ταμείο στην παρούσα φάση έχει συγκεκριμένους στόχους και επιδιώξεις, η επενδυτική του στρατηγική περιγράφεται όπως ανέφερα στο ν.4727/2020.
Βέβαια, το γεγονός ότι ήδη είμαστε μπροστά από το επενδυτικό μας πλάνο, θα μας οδηγήσει να σκεφτούμε, νωρίτερα από ό,τι αναμενόταν, τη συνέχεια ή το μετασχηματισμό του καινοτόμου αυτού Ταμείου.

Όσον αφορά τους τομείς δραστηριοποίησης, νομίζω ότι η μέχρι τώρα πορεία του Ταμείου μας κάνει να αισθανόμαστε απολύτως άνετα με τον αρχικό σχεδιασμό. Άλλωστε, το DNA μας είναι συγκεκριμένο, έχει σφραγιστεί πλέον ανεξίτηλα από την τεχνολογία.

Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο Startupper Mag #39