eNIOS: η “ευφυής” -omic πλατφόρμα

Τις τελευταίες δεκαετίες συντελέστηκε μια εντυπωσιακή ανάπτυξη των εργαστηριακών τεχνικών για τη μέτρηση μοριακών παραγόντων από βιολογικά δείγματα (π.χ. DNA, RNA). Η ανάπτυξη αυτή οδήγησε παράλληλα και σε απογοήτευση γιατί η αναδυόμενη πολυπλοκότητα ξεπερνούσε κατά πολύ τις προσδοκίες για γρήγορες θεραπείες των περισσότερων ασθενειών. Τα δεδομένα συσσωρεύονται με ραγδαίους ρυθμούς αλλά δεν αναλύονται το ίδιο αποτελεσματικά. Και φυσικά, στην καρδιά του προβλήματος βρίσκεται η ενδογενής βιολογική πολυπλοκότητα.

Σταδιακά αναδείχθηκε λοιπόν η ανάγκη για νέες τεχνολογίες όχι μόνο παραγωγής, αλλά ανάλυσης των δεδομένων, η οποία δεν αναπτύχθηκε αρχικά επαρκώς. Αυτή την ανάγκη θέλησαν να καλύψουν οι ερευνητές του προγράμματος Βιοπληροφορικής και Μεταβολικής Μηχανικής  του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Αριστοτέλης Χατζηιωάννου, Λευτέρης Πιλάλης, Γιάννης Βαλαβάνης ιδρύοντας την εταιρεία –τεχνοβλαστό με την επωνυμία  e-NIOS και στοχεύοντας στη  δημιουργία εφαρμογών που αξιοποιούν τα αποτελέσματα των ερευνών στον τομέα της ανάλυσης και ερμηνείας γονιδιωματικών δεδομένων.

Η τεχνολογία της e-NIOS επιλύει το πρόβλημα της ιεράρχησης των βιοδεικτών μεταξύ πληθώρας παραγόντων που λειτουργούν και επιδρούν ταυτόχρονα και μάλιστα με πολύπλοκο τρόπο, από τους οποίους λίγοι έχουν αιτιακή σχέση με το βιολογικό φαινόμενο (π.χ. την εκδήλωση μιας ασθένειας). Ακόμα χειρότερα, σε πολλές περιπτώσεις η αναζήτηση απόλυτα γενικεύσιμων γονιδιακών παραγόντων είναι μάταιη, καθώς δεν επιδρούν με απόλυτο και αυστηρά επαναλαμβανόμενο τρόπο. Στις περιπτώσεις αυτές, το κλειδί βρίσκεται στην εύρεση πολλαπλών δυναμικών συνδυασμών, τους οποίους η μεθοδολογία της εταιρείας ανιχνεύει και αναδεικνύει.

Η υπολογιστική πλατφόρμα της e-NIOS είναι η μοναδική που ενσωματώνει βιολογική γνώση στη γονιδιωματική ανάλυση και αυτοματοποιεί όλη τη διαδικασία και ιδιαίτερα την τελική απόδοση λίγων, σημαντικών βιοδεικτών και μάλιστα δυναμικών συνδυασμών τους. Αυτό το προϊόν της εταιρείας είναι το αποτέλεσμα τουλάχιστον 15ετούς έρευνας και ενσωματώνει διεπιστημονική τεχνογνωσία από πολλαπλά πεδία, όπως της μοριακής βιολογίας, της μηχανικής μάθησης, της στατιστικής και της επιστήμης δεδομένων.

Για το πρωτοποριακό αυτό εγχείρημα και για τις προοπτικές εξέλιξής του μιλάει σήμερα στο startupper.gr ένας εκ των συνιδρυτών και CTO της εταιρείας Δρ. Ελευθέριος Πιλάλης.

Startupper: Ποιες είναι οι υπηρεσίες που παρέχει και σε ποιους απευθύνεται η e–NIOS;

Δρ. Πιλάλης: Οι υπηρεσίες που παρέχουμε είναι αυτοματοποιημένες και παραμετροποιήσιμες αναλύσεις γονιδιωματικών δεδομένων, μέσω της υπολογιστικής πλατφόρμας μας. Επίσης, αναπτύσσουμε συνεργατικές πατέντες που αφορούν την αξιοποίηση υπογραφών βιοδεικτών για διάγνωση και στοχευμένη θεραπεία ασθενειών. Ενδεικτικά, αυτή τη στιγμή κατέχουμε 3 διεθνείς πατέντες σε συνιδιοκτησία με το Γαλλικό Εθνικό Ινστιτούτο Βιοϊατρικών Ερευνών INSERM και το Πανεπιστήμιο της Rennes, που αφορούν στοχευμένη θεραπεία καρκίνων και φλεγμονωδών νόσων, ενώ αρκετές βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της προεργασίας ώστε να κατατεθούν το επόμενο διάστημα.

Οι υπηρεσίες μας είναι b2b και απευθύνονται σε 4 μεγάλες κατηγορίες πελατών: οργανισμούς έρευνας (δημόσιους και ιδιωτικούς), εταιρείες biotech, μεγάλες φαρμακευτικές και παρόχους υπηρεσιών υγείας/ιατρικής ακριβείας. Η εταιρεία έχει αναπτύξει ένα μεγάλο δίκτυο πελατών και στρατηγικών συνεργατών (πανεπιστήμια, ερευνητικούς οργανισμούς και εταιρείες βιοτεχνολογίας), κυρίως στο εξωτερικό (Ευρώπη και ΗΠΑ), έχει συμμετάσχει σε πολλά διεθνή χρηματοδοτούμενα προγράμματα καινοτομίας (Η2020), έχει ενταχθεί στα προγράμματα EGG και EkkinisiLab  (2013-2014) και έχει βραβευτεί από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα στα πλαίσια της Βραδιάς του Ερευνητή 2021

Startupper: Πότε ξεκίνησε το εγχείρημα και ποια ήταν τα πρώτα του βήματα και ποιες δυσκολίες συναντήσατε σε αυτά;

Δρ. Πιλάλης: Το εγχείρημα ξεκίνησε το 2013 με τη δημιουργία του πρωτοτύπου της μεθοδολογίας ανάλυσης γονιδιωματικών δεδομένων, δηλαδή του κώδικα των νουκλεϊκών οξέων (DNA/RNA) σε μεγάλη κλίμακα.  Οι δύο μεγαλύτερες δυσκολίες που συναντάει κάθε παρόμοια προσπάθεια, ειδικά όταν ξεκινάει από ερευνητές που είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθούν στενά το ερευνητικό τους πεδίο και που τυπικά δεν έχουν πολλή εμπειρία στη δημιουργία επιχειρήσεων, ούτε πολύ χρόνο για παράλληλες δραστηριότητες, είναι η εύρεση χρηματοδότησης και υποστήριξης των απαραίτητων νομικών και γραφειοκρατικών διαδικασιών. Για να αντιμετωπίσουμε τις αρχικές αυτές δυσκολίες απευθυνθήκαμε σε προγράμματα υποστήριξης της νεοφυούς επιχειρηματικότητας που μόλις είχαν ξεκινήσει, όπως το πρόγραμμα Egg της Eurobank και το πρόγραμμα EkkinisiLab  του ΣΕΒ. Ταυτόχρονα αναζητήσαμε χρηματοδότηση από επενδυτικά κεφάλαια τύπου Venture Capital αλλά και από προγράμματα καινοτομίας Horizon 2020. Μέχρι στιγμής έχουμε λάβει seed funding από το PJ Tech Catalyst της Τράπεζας Πειραιώς (2014-2016) και το IQBility του ομίλου Quest. Επίσης έχουμε προσελκύσει κεφάλαια από διεθνή χρηματοδοτούμενα προγράμματα έρευνας και καινοτομίας (H2020).

Startupper: Πείτε μας λίγα λόγια για την ομάδα. Ποιο είναι το background της και πως έχει εξελιχθεί σήμερα;

Δρ. Πιλάλης: Η αρχική ομάδα αποτελούταν από 3 ερευνητές του προγράμματος Βιοπληροφορικής και Μεταβολικής Μηχανικής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, όλοι κάτοχοι διδακτορικών στη Βιοπληροφορική από το ΕΜΠ, με παρόμοια αλλά συμπληρωματικά backgrounds (Ηλεκτρολόγοι Μηχανικοί & Μηχ. Η/Υ,  Βιοχημικός/Βιοπληροφορικός). Σήμερα στην ομάδα παραμένουν 2 από τους αρχικούς ιδρυτές  και έχει εμπλουτιστεί με συνεργάτες διαφόρων ειδικοτήτων από το χώρο της Βιολογίας, της Βιοπληροφορικής, τις Επιστήμες Μηχανικού, αλλά και των επιχειρήσεων. Η εταιρεία απασχολεί συνολικά 10 άτομα και εδρεύει στις εγκαταστάσεις της Quest και συγκεκριμένα στον incubator του ομίλου, IQBility, που ήταν και από τους αρχικούς χρηματοδότες της εταιρείας.

Startupper: Τι προοπτικές εξέλιξης πιστεύετε ότι έχει η εταιρεία μελλοντικά;

Δρ. Πιλάλης: Η εταιρεία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και προσφέρει μια διεθνώς ανταγωνιστική τεχνολογία. Ο στόχος μας είναι η τεχνολογία μας να αναδειχθεί ακόμα περισσότερο σε διεθνές επίπεδο, καθώς μπορεί να αποτελέσει τη βάση της ανάπτυξης πάρα πολλών νέων θεραπειών και φαρμάκων. Αυτή τη στιγμή γίνονται προσπάθειες προσέλκυσης χρηματοδοτήσεων από εξειδικευμένους επενδυτές αλλά και αξιοποίησης της τεχνολογίας μας σε συνεργασία με στρατηγικούς κλινικούς συνεργάτες για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων και επιτάχυνσης των κλινικών δοκιμών. Μία σημαντική πρόκληση για όλες τις εταιρείες τεχνολογιών αιχμής (τις λεγόμενες και deep tech) είναι να ενσωματώσουν γρήγορα το προϊόν τους σε αλυσίδες αξίας και καινοτόμες εφαρμογές.

Startupper: Μπορείτε να κάνετε μια εκτίμηση για την αγορά στην οποία δραστηριοποιείστε και ποια θεωρείτε ότι θα είναι η θέση της spin-off μέσα σε αυτή;

Δρ. Πιλάλης: Οι αλληλοσυνδεόμενες διεθνείς αγορές στις οποίες δραστηριοποιείται η εταιρεία είναι η μοριακή ιατρική, η αλληλούχηση νέας γενιάς (NGS), η ψηφιακή ιατρική και η ιατρική ακριβείας. Πρόκειται για τομείς αιχμής για τον 21ο αιώνα και, αν και βρίσκονται ακόμη σε πολύ πρωταρχικό στάδιο, είναι ήδη μεγάλες σε αριθμούς και εξαιρετικά ανταγωνιστικές. Η e-NIOS έχει τη δυνατότητα να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτές τις αγορές καθώς η τεχνολογία μας μπορεί να διαχειριστεί σημαντικά προβλήματα στο σκληρό πυρήνα της ανάλυσης των βιολογικών δεδομένων και να ξεκλειδώσει πολλαπλές καινοτόμες εφαρμογές ιατρικής ακριβείας.