ImmunoRec: εμφυτεύσιμα εμβόλια «κομμένα και ραμμένα» στα μέτρα του ασθενούς

Η ιδέα της δημιουργίας «εξατομικευμένων εμφυτεύσιμων εμβολίων» προέκυψε το 2009 όταν ερευνητές του εργαστηρίου Ανοσολογίας του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο πλαίσιο επιστημονικών αναζητήσεων, κατέθεταν τους προβληματισμούς τους για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων σε ερευνητές του εργαστηρίου Μικρο-νανο-δόμησης υλικών με υπερβραχείς παλμούς λέιζερ του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, οι οποίοι  επίσης αναζητούσαν πιθανές εφαρμογές των βιομιμητικών υλικών που δημιουργούσαν.

Η ομάδα των ερευνητών έχοντας εκφράσει τους φόβους τους για  τη μολυσματικότητα των κλασικών εμβολίων με  τα εξασθενημένα/νεκρά παθογόνα, που είναι και τα αποτελεσματικότερα, σκέφτηκαν να δημιουργήσουν ένα σύστημα στο οποίο η ανοσοποίηση, δηλαδή η επαφή του οργανισμού με τον παθογόνο μικροοργανισμό, να γίνεται εκτός οργανισμού (in vitro), και συγκεκριμένα επάνω σε μια πλατφόρμα, και στη συνέχεια αυτή η πλατφόρμα με τα ενεργοποιημένα με το αντιγόνο κύτταρα, να εμφυτεύεται στον οργανισμό όπου θα συνεχίζεται in vivo η τελική ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος, οδηγώντας είτε σε παραγωγή αντισωμάτων ή στην ανάπτυξη ειδικών κυτταροτοξικών κυττάρων.

Για να γίνει εφικτή η εφαρμογή των αποτελεσμάτων μιας δεκαετούς εργαστηριακής έρευνας που επικεντρώνεται στη τεχνολογία εξατομικευμένων εμφυτεύσιμων εμβολίων, που ουσιαστικά είναι εμβόλια χωρίς φαρμακευτική ουσία, οι ερευνητές των δυο εργαστηρίων ένωσαν τις δυνάμεις τους και ίδρυσαν την  ImmunoRec, μια spin-off εταιρεία του Πανεπιστημίου Κρήτης, με τη μορφή Ιδιωτικής Κεφαλαιουχικής Εταιρείας.

 «Το συνθετικό “immune” ήταν πάντα στις επιλογές της επωνυμίας, διότι το κεντρικό σημείο στην προτεινόμενη τεχνολογία είναι το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο με αυτή η στρατηγική μπορούμε να ρυθμίζουμε και να καθοδηγούμε με φυσικό τρόπο στη διέγερση ή την καταστολή. Και επειδή σε μια ανοσολογική απόκριση όλα ξεκινούν από την αλληλεπίδραση του συμπλόκου των μορίων ιστοσυμβατότητας με το αντιγόνο και τον υποδοχέα των Τ λεμφοκυττάρων, το όνομα της εταιρείας που εκφράζει τη δραστηριοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος ήταν το “Immune Recognition” με σύντομο διακριτικό το όνομα “ImmunoRec”», περιγράφει η καθηγήτρια του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και μια εκ των τριών ιδρυτών της εταιρείας, κα. Ειρήνη Αθανασάκη.

Η τεχνολογία της εταιρείας χρησιμοποιεί μια βιο-μιμητική επιφάνεια πάνω στην οποία προσκολλώνται αυτόλογα μακροφάγα (κύτταρα του ανοσοποιητικού του αποδέκτη) τα οποία ενεργοποιούνται in vitro με κατάλληλη δόση αδρανοποιημένου παθογόνου μικροοργανισμού και στη συνέχεια εμφυτεύονται υποδερμικά και παράγουν ειδικά Τ και Β κύτταρα (βασικά κύτταρα του ανοσοποιητικού) για το συγκεκριμένο αντιγόνο επιτυγχάνοντας κυτταρική ή χυμική ανοσία.

Οι εμφυτεύσιμες δομές που χρησιμοποιούνται αποτελούνται από τρισδιάστατες μικροδομημένες επιφάνειες πυριτίου που παράγονται με τη χρήση λέιζερ υπερταχέων  παλμών, οι οποίες μπορούν να αφαιρεθούν εύκολα μετά την εμφύτευση. Η χρήση αυτών των μη βιοδιασπώμενων εμφυτευμάτων δεν χρειάζεται ανοσοενισχυτικό και έτσι αποφεύγονται τις παρενέργειες, παρέχοντας την απαραίτητη ανοσοδιέγερση στο άτομο που τα δέχεται. «Στόχος της εταιρείας ήταν να αναπτυχθεί μια νέα τεχνολογία που θα εντοπίζει το σωστό «κλειδί» (αντιγονικό επίτοπο) για την ανάπτυξη των κατάλληλων αντισωμάτων για το κάθε άτομο και που θα επιτρέπει τη βέλτιστη δόση αντιγόνου, ώστε να είναι αποτελεσματικό και παράλληλα ασφαλές στη χρήση του, αποφεύγοντας τη μολυσματικότητα και τα ανοσοενισχυτικά», συμπληρώνει η κα. Αθανασάκη, αναδεικνύοντας την καινοτομία της προτεινόμενης τεχνικής που είναι η χρήση κυττάρων του ίδιου του οργανισμού στη διαδικασία, γεγονός που καθιστά εξατομικευμένη την ανάπτυξη του εκάστοτε ενεργοποιημένου υποστρώματος. Αυτό στο χώρο των εμβολίων έχει μεγάλη σημασία, διότι η παρουσίαση του αντιγόνου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ιστοσυμβατότητα του κάθε ατόμου.

Κατάλληλα για κορωναϊό και για καρκίνο

Εκτός από τις δοκιμές με απλό πρωτεΐνικό αντιγόνο, η προτεινόμενη στρατηγική εμβολιασμού αποδείχτηκε αποτελεσματική και με μικροβιακά παθογόνα, ενώ ήταν εμφανής η ιδιαιτερότητα αντιμετώπισης του εκάστοτε αντιγόνου από τον οργανισμό. «Αυτή η στρατηγική εμβολιασμού μπορεί να εφαρμοστεί και εναντίον του SARS-CoV-2, κάτι που ήδη έχουμε δείξει και έχουμε καταθέσει και αντίστοιχη πατέντα μέσω της ImmunoRec, ώστε να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τις διαδικασίες εφαρμογής. Η τεχνολογία στοχεύει στην ανάπτυξη εξατομικευμένων εμφυτευμάτων που φέρουν κύτταρα του ατόμου ενεργοποιημένα με απενεργοποιημένο κοροναϊό σε καλλιέργεια, εκτός οργανισμού, τα οποία μετά την υποδερμική εμφύτευση διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστή ενάντια στον μολυσματικό παράγοντα. Οι συνεχιζόμενες μελέτες μας δείχνουν επιπλέον ότι η τεχνολογία των εξατομικευμένων εμφυτεύσιμων εμβολίων μπορεί να εφαρμοστεί και στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος σε πειραματικά μοντέλα», περιγράφει η ελληνίδα ερευνήτρια.

Η ίδια εξηγεί πως η τεχνολογία των εξατομικευμένων εμφυτεύσιμων εμβολίων μπορεί με επιτυχία να εφαρμοστεί και στον καρκίνο, χρησιμοποιώντας ως αντιγόνο τα ίδια τα καρκινικά κύτταρα του εκάστοτε όγκου και ενεργοποιώντας τόσο τους μηχανισμούς παραγωγής ειδικών αντισωμάτων εναντίον του όγκου, όσο και ειδικών κυτταροτοξικών κυττάρων για τη θανάτωση των καρκινικών κυττάρων, επιμηκύνοντας το χρόνο επιβίωσης στα πειραματόζωα και μειώνοντας την ανάπτυξη των όγκων. Και έτσι έχει ξεκινήσει η επόμενη μεγάλη προσπάθεια, που έχει εξελιχθεί σε βασικό στόχο της ImmunoRec.

 «Έπρεπε να μπούμε στη διαδικασία να καταθέσουμε πατέντα για τη νέα εφαρμογή της τεχνολογίας στον καρκίνο, να την αποτιμήσουμε και να δημιουργήσουμε μια εταιρεία μέσα από την οποία θα μπορούσαμε να υλοποιήσουμε τον στόχο της εφαρμογής αυτής της στρατηγικής στον άνθρωπο με μια κλινική μελέτη φάσης Ι. Σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε τώρα ως προς την εφαρμογή στην ανοσοθεραπεία του καρκίνου. Αλλά φαίνεται ότι ο αγώνας μας πρέπει να συνεχιστεί ακόμη δυναμικά, διότι ενώ έχουμε σχεδόν ολοκληρώσει τη συγγραφή της κλινικής μελέτης φάσης Ι για κατάθεση στον ΕΟΦ και ενώ υπάρχουν ασθενείς που περιμένουν να ενταχθούν στη μελέτη, δυσκολευόμαστε να βρούμε ογκολόγους για την ένταξη και παρακολούθηση των ασθενών», καταθέτει η κα. Αθανασάκη, διευκρινίζοντας πως η εφαρμογή στον καρκίνο έχει γνωμοδοτηθεί από τον ΕΟΦ ως «Τεχνολογία με δραστική ουσία αυτόλογα μακροφάγα, προενεργοποιημένα έναντι αυτόλογων καρκινικών αντιγόνων, προσροφημένα σε επιφάνεια πυριτίου» και κατατάσσεται στα «Συνδυασμένα φάρμακα προηγμένης θεραπείας» (Combined advanced therapy medicinal products-combined ATMP).

Παρομοίως, η εφαρμογή στον εμβολιασμό εναντίον του SARS-CoV-2 έχει γνωμοδοτηθεί από την επιτροπή CAT της ΕΜΑ και κατατάσσεται στα «Συνδυασμένα φάρμακα προηγμένης θεραπείας» (Combined advanced therapy medicinal products-combined ATMP). Στο πλαίσιο δε, της ανοσοθεραπείας του καρκίνου, έχει ολοκληρωθεί η συγγραφή της σύνοψης της κλινικής μελέτης και αποστέλλεται σε ογκολόγους για τη συμμετοχή τους στη μελέτη, ενώ έχει ενημερωθεί και η Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής  για την εφαρμογή της διαδικασίας σε κέντρα  εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Κάθε αρχή και δύσκολη

Όπως γίνεται κατανοητό μέχρι τώρα, η ImmunoRec είναι μια εταιρεία παροχής υπηρεσιών στην υγεία και βελτιστοποίησης της ζωής με γνώμονα το “You can cure yourself”. Προάγει την εξατομικευμένη θεραπεία, δεν χρησιμοποιεί φάρμακα με ανεξέλεγκτες παρενέργειες  και δεν προσπαθεί να ανταγωνιστεί τη παγκόσμια βιομηχανία. Προάγει το ανθρώπινο επιστημονικό εργαστηριακό προσωπικό, δίνοντας διέξοδο επαγγελματικής αποκατάστασης σε επιστημονικές ειδικότητες.

Η εταιρεία που έχει παρουσιαστεί με επιτυχία στην έκθεση BEYOND 4.0 είναι πολύ «φρέσκια» και μέχρι στιγμής απασχολεί επίσημα ένα άτομο, αλλά έχει συνάψει συμφωνητικά συνεργασίας με άτομα στον χώρο των κλινικών μελετών, την υποστήριξη των ηλεκτρονικών υπηρεσιών, τη νομική και οικονομική  υποστήριξη.

Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει  η ομάδα στην προώθηση της νέας στρατηγικής ανοσοθεραπείας που προτείνει σε φαρμακευτικές εταιρείες ξεκινούν από το ότι η προτεινόμενη τεχνολογία δεν προωθεί κάποια φαρμακευτική ουσία με περιθώρια κέρδους, αλλά βασίζεται σε εργαστηριακές υποδομές και εξειδικευμένο προσωπικό.

Μέχρι σήμερα η εταιρεία, η οποία έχει την έδρα της στο Ηράκλειο Κρήτης, κινείται με τα κεφαλαιακά εταιρικά μερίδια της ίδρυσής της, ενώ από τη νέα χρονιά αναμένεται να λάβει χρηματοδότηση από γνωστή φαρμακευτική εταιρεία. Η εταιρεία πρόκειται να καταθέσει προτάσεις χρηματοδότησης σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα για την αντιμετώπιση του Καρκίνου, και ιδιαίτερα στα προγράμματα με  Αποστολή για τον Καρκίνο (Mission Cancer) του προγράμματος Ορίζοντας Ευρώπη, καθώς  και στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα για τη δημόσια υγεία ΕU4Health.

Ο μελλοντικός στόχος της εταιρείας είναι η καθιέρωσή της ως «Κέντρο Εξωσωματικής Ανοσοποίησης-ΚΕΑ» στο οποίο το κάθε άτομο, ανάλογα με την περίπτωση (ανοσοθεραπεία του καρκίνου, εμβολιασμός, άλλες παθογένειες) θα μπορεί να λαμβάνει το εξατομικευμένο, ενεργοποιημένο εμφύτευμα αυτόλογων κυττάρων και στη συνέχεια να παρακολουθείται σε συνεργασία με τους θεράποντες ιατρούς. Στην έναρξη των προσπαθειών, η εταιρεία συνεργάζεται με μονάδες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής/εξωσωματικής γονιμοποίησης, εφόσον πληρούν τις απαιτούμενες προδιαγραφές για την εφαρμογή της τεχνολογίας, δηλαδή τις κατάλληλες συνθήκες για λήψη και καλλιέργεια κυττάρων, καθώς και ένα άμεσα συνδεδεμένο μικρο-χειρουργείο για την εμφύτευση.

«Η προτεινόμενη τεχνολογία είναι παγκοσμίως πρωτοποριακή και έχει κατοχυρωθεί με πατέντες. Το όραμά μας είναι η δημιουργία  Κέντρων Εξωσωματικής Ανοσοποίησης-ΚΕΑ σε κάθε πόλη για την εξυπηρέτηση του πληθυσμού. Εγχείρημα δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Με τα θετικά αποτελέσματα των πρώτων προσπαθειών, η αξία της προτεινόμενης τεχνολογίας θα πολλαπλασιαστεί και θα κερδίσει διεθνώς σημαντικό έδαφος», αναφέρει η κα. Αθανασάκη, η οποία εκφράζει την αισιοδοξία της για την πορεία της εταιρείας, η οποία βάσει του επιχειρηματικού πλάνου που συνέταξαν ειδικοί οικονομολόγοι δείχνει να έχει μια ανοδική πορεία στο άμεσο μέλλον.