Καθ. Νίκος Χατζηαργυρίου: επικίνδυνη η υπερβολική εξάρτηση από εισαγόμενες πηγές ενέργειας
Στον απόηχο της άτυπης Συνόδου του Συμβουλίου Υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας στη Γαλλία και με την «έκρηξη» του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου στο τραπέζι των συζητήσεων, κάθε μακροπρόθεσμη πρόβλεψη για το ενεργειακό ζήτημα με σχετική ασφάλεια κρίνεται παρακινδυνευμένη. Ο Καθηγητής του ΕΜΠ και τέως Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΔΕΔΔΗΕ, κ. Νίκος Χατζηαργυρίου επιχειρεί μια εκτίμηση για την ενεργειακή κρίση, αλλά και για την ενεργειακή μετάβαση που κρίνεται περισσότερο από επιτακτική
Σύμφωνα με την ευρωπαία επίτροπο Ενέργειας Κάντρι Σίμσον, η ΕΕ, μετά τη σύνοδο του Συμβουλίου Υπουργών Ενέργειας την προηγούμενη βδομάδα στην Γαλλία, βρίσκεται σε συνομιλίες με εταίρους της για την δυνατότητα αύξησης της προμήθειας φυσικού αερίου. Η μείωση της τροφοδοσίας της Ευρώπης με φυσικό αέριο, η οποία αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην μείωση της ροής από την Ρωσία, έχει προκαλέσει την εκτόξευση των τιμών. «Η παρούσα κατάσταση αναδεικνύει τους κινδύνους υπερβολικής εξάρτησης από μια εισαγόμενη πηγή ενέργειας, η οποία μάλιστα τυχαίνει να εμπλέκεται με γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή. Ταυτόχρονα, αναδεικνύει την ανάγκη δημιουργίας στρατηγικών αποθεμάτων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο και τη σημασία της ύπαρξης υποδομών αποθήκευσης φυσικού αερίου, καθώς και η χρήση εργαλείων αντιστάθμισης κινδύνου (hedging)», σχολιάζει ο Καθηγητής του ΕΜΠ Νίκος Χατζηαργυρίου, ο ερευνητής που έχει συμπεριληφθεί για 3 συνεχόμενα έτη (2016-2019) στο 1% των ερευνητών με τις περισσότερες αναφορές δημοσιεύσεων παγκοσμίως (Highly Cited Research), δηλ. στη λίστα του οργανισμού Thomson Reuters με τους επιστήμονες με τη μεγαλύτερη επιδραστικότητα παγκοσμίως με την έρευνά τους, και που βραβεύτηκε το 2020 με το Global Energy Prize.
Σύμφωνα με τον ίδιο, μέχρι την πλήρη επικράτηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και την απαλλαγή από ορυκτά καύσιμα (όπως ορίζουν οι στόχοι για το 2050), στο ενδιάμεσο θα αυξάνεται η ζήτηση για φυσικό αέριο, το οποίο έχει χαρακτηρισθεί ως το μεταβατικό καύσιμο: «Με αποτέλεσμα, οι τιμές του να εκτινάσσονται συμπαρασύροντας και τις τιμές ενέργειας στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας, δεδομένης και της απουσίας σχετικής στρατηγικής, σε εθνικό αλλά και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο γενικότερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η τιμή εκκαθάρισης της αγοράς τον Δεκέμβριο στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στα 235€/MWh, αυξημένη κατά 300% σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2020. Στο επόμενο διάστημα η ζήτηση, η οποία βασικά επηρεάζει τις τιμές, θα εξαρτηθεί και από την πορεία της πανδημίας, την οικονομική ανάπτυξη, την θερμοκρασία, κλπ. και βασικό ρόλο θα παίξει το ποσοστό της κάλυψης της ζήτησης από τις εγκατεστημένες ΑΠΕ», τονίζει ο Καθηγητής που είναι ο εμπνευστής και ιδρυτής της ομάδας SmartRUE του Εργαστηρίου Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας στη Σχολή Ηλεκτρολόγων και μηχανικών Η/Υ του ΕΜΠ. Ο ίδιος έχει διατελέσει πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΔΕΔΔΗΕ και θεωρείται ένας από τους πρωτεργάτες των μικροδικτύων, αφού συντόνισε κατά τη δεκαετία του 2000 τα πρώτα ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα για τα μικροδίκτυα. Σήμερα μιλάει στο startupper.gr για την ενεργειακή κρίση που διέρχεται όλος ο πλανήτης, αλλά και για την ενεργειακή μετάβαση που καθίσταται πλέον επιτακτική.
Startupper: Μπορείτε να κάνετε μια πρόβλεψη για τις τιμές ενέργειας στο επόμενο χρονικό διάστημα; Η Ελλάδα μπαίνει σε περίοδο αύξησης της ζήτησης ρεύματος. Πώς θα το διαχειριστεί;
Ν. Χατζηαργυρίου: Εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται ότι η απόφαση για εσπευσμένη απολιγνιτοποίηση δεν μπορεί να ικανοποιήσει στις παρούσες συνθήκες τους πυλώνες της οικονομικής τροφοδοσίας και ασφάλειας λειτουργίας, για αυτό και οι λιγνιτικές μονάδες κλήθηκαν εσπευσμένα να τεθούν ξανά σε λειτουργία καλύπτοντας σήμερα περίπου το 12% σε σύγκριση με 3% στο προηγούμενο διάστημα. Φυσικά κανένας δεν αμφισβητεί την ανάγκη πλήρους απολιγνιτοποίησης μέχρι το 2050 και της αντικατάστασης των θερμικών μονάδων από ΑΠΕ.
Γενικά πιστεύω ότι μακροπρόθεσμα οι ΑΠΕ, υποβοηθούμενες από τις τεχνολογικές εξελίξεις, ιδιαίτερα στην αποθήκευση, θα δώσουν τη λύση παρέχοντας άφθονη και φτηνή ενέργεια. Ωστόσο, θεωρώ ότι στο επόμενο διάστημα οι τιμές ενέργειας θα ισορροπήσουν σε υψηλά επίπεδα.
Αναφορικά με την Ελλάδα, είναι γεγονός ότι μετά τη σημαντική μείωση της κατανάλωσης το 2020 λόγω της πανδημίας, η ζήτηση αυξήθηκε το 2021, ενώ ο ΑΔΜΗΕ εκτιμά ότι το ελληνικό σύστημα θα αντιμετωπίσει μεγάλη αύξηση φορτίου από 50 TWh περίπου σε επίπεδα πέραν των 60 TWh ετησίως στον επόμενο χρονικό ορίζοντα 10 ετών. Η αύξηση αυτή θα ενισχυθεί και από την κατανάλωση φόρτισης των ηλεκτρικών οχημάτων, η οποία εκτιμάται από το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) σε 1 TWh το 2032 και την κατανάλωση των νησιών που διασυνδέονται με το ηπειρωτικό σύστημα και θα τροφοδοτούνται πλέον από αυτό αντικαθιστώντας τους τοπικούς σταθμούς παραγωγής από ντίζελ και μαζούτ.
Ειδικότερα η Κρήτη θα τροφοδοτηθεί πλήρως από το 2024 και θα ακολουθήσουν οι Δυτ. Κυκλάδες, η Δωδεκάνησος και τα νησιά του Β. Αιγαίου. Θα πρέπει να σημειωθεί δε ότι η τάση εξηλεκτρισμού αναμένεται να κυριαρχήσει διεθνώς στα επόμενα χρόνια και σε άλλους τομείς των μεταφορών, όχι μόνο χερσαίων αλλά και θαλάσσιων και εναέριων, καθώς και στην θέρμανση και ψύξη. Μακροπρόθεσμα θα πρέπει να σκεφτούμε ότι η απανθρακοποίηση θα πρέπει να προχωρήσει και στους δύσκολους τομείς της βαριάς βιομηχανίας, η οποία θα χρειαστεί υδρογόνο σε συνδυασμό με τεχνολογίες αποθήκευσης και χρήσης άνθρακα.
Startupper: Το ΕΣΕΚ προβλέπει για το 2030 την εγκατάσταση νέων σταθμών ΑΠΕ ισχύος 12.000 MW που θα προστεθούν στις υπάρχουσες μονάδες ισχύος 8.500 MW. Αρκεί αυτό το δυναμικό;
Ν. Χατζηαργυρίου: Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες της ΕΕ το αιολικό δυναμικό στο Αιγαίο ανέρχεται σε 7.000 ΜW, εκ των οποίων είναι δυνατόν να αναπτυχθούν υπεράκτιοι σταθμοί 2.000 MW έως το 2030. Πέραν των ΑΠΕ το παραγωγικό δυναμικό της χώρας θα ενισχυθεί σημαντικά από τη λειτουργία της νέας λιγνιτικής μονάδας της ΔΕΗ, την Πτολεμαΐδα 5, ισχύος 1400 ΜW, η οποία βρίσκεται σε δοκιμαστική λειτουργία και πρόκειται να ενταχθεί στο σύστημα το 2023 και σχεδιάζεται να μετατραπεί σε μονάδα φυσικού αερίου το 2025. Επιπλέον, νέο εργοστάσιο παραγωγής φυσικού αερίου έχει δρομολογηθεί στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας ισχύος 830 MW, ενώ για τα επόμενα3-4 χρόνια αναμένεται να κατασκευαστούν μονάδες στην Κομοτηνή και στην Αλεξανδρούπολη, ισχύος 850 MW περίπου η κάθε μία. Με βάση αυτούς τους σχεδιασμούς η χώρα δεν φαίνεται να αντιμετωπίζει προβλήματα για την κάλυψη της ζήτησης σε μακροχρόνιο ορίζοντα.
Βραχυπρόσθεσμα, η πιο δύσκολη περίοδος κάλυψης του αυξανόμενου φορτίου είναι η περίοδος μέχρι το 2025, κατά την οποία έχει προγραμματιστεί η απόσυρση των περισσότερων λιγνιτικών μονάδων και η αντικατάσταση τους με μονάδες φυσικού αερίου. Ο νέος κανονισμός ταξονομίας της ΕΕ, ο οποίος θέτει τα κριτήρια για τις επενδύσεις που συμβάλλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, προβλέπει ότι οι μονάδες παραγωγής με φυσικό αέριο θα πρέπει να εκπέμπουν έως 270 γραμμάρια CO2/kWh, ενώ θα πρέπει να χρησιμοποιούν σταδιακά υδρογόνο από το 2026 και πλήρως από το 2035. Αυτά τα όρια εκπομπών, αν δεν αλλάξουν κατά τη διαβούλευση, θέτουν εκτός χρηματοδότησης τις νέες επενδύσεις φυσικού αερίου, εγείροντας πιθανούς προβληματισμούς για την υλοποίηση τους. Φυσικά η κάλυψη της ζήτησης το διάστημα αυτό θα εξαρτηθεί και από την πορεία των εγκαταστάσεων ΑΠΕ και τις δυνατότητες εισαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από τις διασυνδέσεις.
Startupper: Η διεσπαρμένη παραγωγή τι ρόλο μπορεί να διαδραματίσει;
Ν. Χατζηαργυρίου: Οι μονάδες διεσπαρμένης παραγωγής από ΑΠΕ μπορούν να συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος, στη μείωση των απωλειών ενέργειας και στην αναβολή επενδύσεων για υποδομές δικτύων, αφού ικανοποιούν τη ζήτηση τοπικά. Επιπλέον, εάν εφαρμοσθούν κατάλληλες τεχνολογίες «έξυπνων» δικτύων, μπορούν να συμβάλλουν στην πιο αποδοτική και ασφαλή λειτουργία του δικτύου με βελτίωση των ροών ισχύος, τάσεων και αύξηση της αξιοπιστίας.
Στο μέλλον, η λειτουργία τοπικών αγορών σε συνδυασμό με την κεντρική αγορά ενέργειας, μπορεί να μειώσει τις τιμές για τον καταναλωτή, όπως δείχνουν διάφορες σχετικές μελέτες. Η πιο βασική όμως διάσταση της διεσπαρμένης παραγωγής είναι ο ρόλος που μπορεί να παίξει σε μια «δίκαιη» ενεργειακή μετάβαση, ώστε τα οφέλη από αυτήν να περιλάβουν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, και κυρίως να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας. Ιδιαίτερα οι Ενεργειακές Κοινότητες, ο ρόλος των οποίων έχει αναγνωρισθεί πανευρωπαϊκά και έχουν θεσμοθετηθεί στην Ελλάδα από το 2018, εάν οργανωθούν και υποστηριχτούν κατάλληλα, μπορούν να αποτελέσουν ένα πολύ σημαντικό όχημα για την εφαρμογή περιβαλλοντικής και κοινωνικής πολιτικής.
Startupper: Τρία χρόνια διευθύνων σύμβουλος και περισσότερα από τέσσερα χρόνια πρόεδρος του ΔΕΔΔΗΕ, ποιές είναι οι κύριες τεχνολογικές προκλήσεις για να αλλάξει το μοντέλο διαχείρισης της ενέργειας στη χώρα μας;
Ν. Χατζηαργυρίου: Στη χώρα μας ο ΔΕΔΔΗΕ καλείται να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση, αφού στα δίκτυα του συνδέονται πλήθος διεσπαρμένων μεσαίων και μικρών μονάδων παραγωγής και καταναλωτές που παράγουν την δική τους ηλεκτρική ενέργεια και μπορούν να καθορίσουν οι ίδιοι τον τρόπο κατανάλωσης τους, συμβάλλοντας στην εξοικονόμηση ενέργειας ανεξάρτητα ή οργανωμένα σε ενεργειακές κοινότητες. Στο άμεσο μέλλον, στα δίκτυα του ΔΕΔΔΗΕ θα συνδεθούν επίσης μονάδες αποθήκευσης τις οποίες θα κληθεί να διαχειρισθεί και στα δίκτυα του θα συνδεθούν σταθμοί φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Ο ΔΕΔΔΗΕ είναι αυτός που θα υποστηρίξει τη νέα αγορά της ηλεκτροκίνησης θα εφαρμόσει πολιτικές «έξυπνης φόρτισης», ώστε να αποφευχθούν νέες, κοστοβόρες επενδύσεις στα δίκτυα.
Η διαχείριση ενός τόσο πολύπλοκου συστήματος απαιτεί την μετατροπή του δικτύου σε «έξυπνο δίκτυο» που χαρακτηρίζεται από ευρεία χρήση ψηφιακών τεχνολογιών για την εκμετάλλευση και διαχείριση ενός τεράστιου όγκου δεδομένων που θα συλλέγονται μέσω «έξυπνων» μετρητών και πλήθους αισθητήρων εγκατεστημένων στο δίκτυο και αλλού.
Διαβάστε επίσης:
