Ελληνικά Ερευνητικά Κέντρα – Μέρος 1: Εκεί που η καινοτομία γίνεται πράξη!

Tο StartupperMAG επιχειρεί να καταγράψει το χάρτη των σημαντικότερων ερευνητικών κέντρων της χώρας που λειτουργούν ως ανεξάρτητα ιδρύματα, αλλά υπό την εποπτεία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας, μέσα στα οποία οι Έλληνες ερευνητές επιδίδονται στην παραγωγή νέας γνώσης με τη χρήση υπερσύγχρονων επιστημονικών και τεχνικών μεθόδων, αλλά και στην εφαρμογή αυτής της γνώσης σε πρακτικές χρήσεις προς όφελος της κοινωνίας.

Ερευνητικό κέντρο «Αθηνά»

Καινοτομίες στις τεχνολογίες της πληροφορίας, των επικοινωνιών και της γνώσης

Το ΕΚ «Αθηνά», που βρίσκεται στον Παράδεισο Αμαρουσίου, ιδρύθηκε το 2003 και είναι το μοναδικό ερευνητικό κέντρο στη χώρα προσανατολισμένο αποκλειστικά στις τεχνολογίες και στις εφαρμογές της πληροφορικής σε όλες τις εκφάνσεις της. Λειτουργεί ως ΝΠΙΔ σε τρεις πόλεις, στην Αθήνα, στην Πάτρα και στην Ξάνθη, υπηρετώντας το τρίγωνο της γνώσης (έρευνα – καινοτομία – εκπαίδευση) στα πεδία της πληροφορικής, των επικοινωνιών, των ψηφιακών τεχνολογιών και των υπολογιστικών επιστημών. Το ΕΚ «Αθηνά» διαθέτει τρία ινστιτούτα και έξι μονάδες.

Το κέντρο έχει να επιδείξει μοναδικά στοιχεία αριστείας, όπως πάνω από 300 έργα έρευνας και ανάπτυξης τα τελευταία πέντε χρόνια –η χρηματοδότηση από τα έργα αυτά είναι 5 με 8 φορές μεγαλύτερη ετησίως από την κρατική επιχορήγηση του κέντρου–, επιτυχίες σε άκρως ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως το ERC Synergy και FET Flagship, τέσσερις ενεργούς τεχνοβλαστούς (Voice-in, Qualia, Symbiolabs και Opix) και τη μεγαλύτερη εξαγορά τεχνοβλαστού που προήλθε από τον ερευνητικό ιστό της χώρας (η εξ ολοκλήρου πώληση το 2017 του τεχνοβλαστού Innoetics στη Samsung Technologies), κομβική συμμετοχή σε τέσσερις μεγάλες διεθνείς ερευνητικές υποδομές (CLARIN, DARIAH, Elixir, Instruct), ηγετικό ρόλο σε καίρια ζητήματα όπως η Διαχείριση Γνώσης και η Ανοικτή Επιστήμη, επιτυγχάνοντας την ίδρυση, με έδρα την Ελλάδα, του πρώτου ευρωπαϊκού νομικού προσώπου για θέματα ανοιχτής πρόσβασης (OpenAire), συμμετοχή στην ατζέντα για τα φλέγοντα θέματα της κλιματικής κρίσης και του περιβάλλοντος ως συντονιστής του EIT Climate-KIC Hub για την Ελλάδα και τρεις συνεργατικούς σχηματισμούς επιχειρήσεων (clusters) έντασης γνώσης με διεθνή αναγνώριση της αριστείας στη διαχείρισή τους.

Με περισσότερους από 400 εργαζομένους, ερευνητές (μόνιμους ή συνεργαζόμενους) όλων των βαθμίδων, το ΕΚ «Αθηνά» διεξάγει υψηλής ποιότητας έρευνα, παρέχει υπηρεσίες και καινοτομεί. Τα τελευταία χρόνια έχει καταφέρει να προσελκύσει Έλληνες ερευνητές από το εξωτερικό ή να συγκρατήσει τη φυγή άλλων, κερδίζοντας σταδιακά το στοίχημα του «Βrain Gain». Πρόεδρος και γενικός διευθυντής του ΕΚ «Αθηνά» είναι ο καθηγητής Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών στο ΕΚΠΑ Ιωάννης Εμίρης.

Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Αρμονική συνύπαρξη θετικών και ανθρωπιστικών επιστημών

Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), που βρίσκεται επί της οδού Βασ. Κωνσταντίνου στην Αθήνα, ιδρύθηκε το 1958 και είναι ένα από τα μεγαλύτερα ελληνικά ερευνητικά κέντρα με χαρακτηριστικό, αλλά και μοναδικό για την Ελλάδα, πλεονέκτημα και ταυτόχρονα επίτευγμα τη συνύπαρξη τριών ερευνητικών ινστιτούτων ανθρωπιστικής/ιστορικής και θετικής κατεύθυνσης.

Το ΕΙΕ έχει αναπτύξει μακροχρόνιες συνεργασίες με μεγάλο αριθμό φορέων (πλέον των 250) και ερευνητών σε διεθνές επίπεδο, διαθέτει περισσότερα από 350 άτομα ερευνητικό προσωπικό (τακτικό και έκτακτο), σύγχρονες υποδομές και πολυάριθμες διακρίσεις και εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC), είτε από άλλους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, όπως π.χ. η χρηματοδότηση ύψους 2.410.000 ευρώ από το Templeton World Charity Foundation Inc. για το έργο SOW του ΙΙΕ/ΕΙΕ ή η έγκριση χρηματοδότησης ύψους 30.724.708 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, την τελευταία διετία. Στην παρούσα φάση, το ΕΙΕ υλοποιεί περίπου 180 ερευνητικά έργα τα οποία χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, τη ΓΓΕΚ, από δημόσιους οργανισμούς και από ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Η πρωτοποριακή έρευνα και η τεχνογνωσία που παράγονται στο ΕΙΕ μέχρι στιγμής έχουν οδηγήσει στη δημιουργία τριών εταιρειών τεχνοβλαστών (e-Nios, ResQBiotech και ACE), ενώ στα επιτεύγματα του ιδρύματος περιλαμβάνονται επίσης η επέκταση συνεργασίας με το Γερμανικό Κέντρο Έρευνας για τον καρκίνο (DKFZ) έως το 2023, μέσω του Ολοκληρωμένου Κέντρου Έρευνας για τον καρκίνο στην Αθήνα. Επίσης, το ΕΙΕ, ως κέντρο εκπαίδευσης σε κάθε επίπεδο, φιλοξενεί, υποστηρίζει και εκπαιδεύει περίπου 150 νέους επιστήμονες ετησίως που εκπονούν διδακτορικές διατριβές και διπλωματικές εργασίες καθώς και μεταδιδακτορικό έργο, στο πλαίσιο έργων εξωτερικής χρηματοδότησης.

Η Βιβλιοθήκη Επιστήμης και Τεχνολογίας «Κ.Θ. Δημαρά» που διαθέτει είναι μία από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες επιστημονικών και τεχνολογικών περιοδικών στην Ελλάδα, παρέχοντας μοναδικές υπηρεσίες στο σύνολο της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας από το 1958. Διευθυντής του ΕΙΕ και πρόεδρος ΔΣ είναι ο Δρ Βασίλειος Γρηγορίου, ο οποίος αποτελεί και τον Εθνικό Αντιπρόσωπο της Ελλάδας στην Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC) για το πρόγραμμα Horizon 2020, τις δράσεις Mari Sklodowska-Curie και τον τομέα των Μελλοντικών και Αναδυόμενων Τεχνολογιών (Future and Emerging Technologies-FET).

Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Επιστημών (ΕΚΚΕ)

Μελετώντας την κοινωνία

Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) ιδρύθηκε το 1959 υπό την αιγίδα της UNESCO με στόχο την προαγωγή και τη διάδοση των κοινωνικών επιστημών και των μεθόδων της κοινωνικής έρευνας. Έχει την έδρα του στην Πλατεία Κοτζιά στο κέντρο της Αθήνας, διαθέτει δύο ερευνητικά ινστιτούτα (κοινωνικών και πολιτικών ερευνών) και συνολικά 64 μέλη.

Η ερευνητική δραστηριότητα του ΕΚΚΕ επικεντρώνεται στις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες και στον αποκλεισμό, στη μετανάστευση, στην κοινωνική και οικονομική διαστρωμάτωση, στην κοινωνική κινητικότητα, οικονομία και επιχειρηματικότητα, στην αγορά εργασίας, στις μελέτες για το φύλο και στις δημογραφικές τάσεις, στην πολιτική κουλτούρα και συμπεριφορά, στα ΜΜΕ και στην πολιτική επικοινωνία, στην κοινωνική συνοχή, στην αποκλίνουσα συμπεριφορά και παραβατικότητα, στις πολιτισμικές ταυτότητες και στην πολιτισμική κοινωνιολογία, στην κοινωνική μνήμη και ιστορία, στο αστικό και αγροτικό περιβάλλον.

Στο ΕΚΚΕ λειτουργούν πέντε εξειδικευμένα εργαστήρια και τρία παρατηρητήρια, ενώ το κέντρο υποστηρίζει και αναπτύσσει υποδομές όπως αυτή για τις κοινωνικές επιστήμες (http://sodanet.gr/), το Πανόραμα Απογραφικών Δεδομένων (https://panorama.statistics.gr/) και το Καλειδοσκόπιο Κοινωνικών Δεδομένων (http://www.socioscope.gr/).

Για την υποστήριξη του ερευνητικού και ακαδημαϊκού του έργου, το ΕΚΚΕ διατηρεί μία από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες κοινωνικών επιστημών της χώρας, η οποία περιέχει περίπου 40.000 τίτλους βιβλίων και 350 τίτλους έντυπων περιοδικών, ενώ δραστηριοποιείται στις έντυπες και ελεύθερης πρόσβασης ψηφιακές εκδόσεις, οι οποίες αποτυπώνουν σύγχρονες ερευνητικές προσεγγίσεις και αναλύσεις όψεων της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας (700 έργα, μελέτες, αξιολογήσεις, 216 βιβλία και μελέτες, 154 τεύχη της Επιθεώρησης Κοινωνικών Ερευνών, 51 κείμενα εργασίας, 36 Working Papers και σε έντυπη μορφή και 4 e-books).

Σημαντικός αριθμός των εκδόσεων του ΕΚΚΕ χρησιμοποιείται ως διδακτική ύλη στα ΑΕΙ της χώρας. Εκδίδει ανελλιπώς την Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, που αποτελεί το μακροβιότερο περιοδικό κοινωνικών επιστημών με τυφλή αξιολόγηση στην Ελλάδα. Διευθυντής και πρόεδρος ΔΣ στο ΕΚΚΕ είναι ο καθηγητής Πολιτικής Επικοινωνίας και Πολιτικής Κοινωνιολογίας στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νίκος Δεμερτζής.

Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης

Με ενεργό ρόλο στην 4^η Βιομηχανική Επανάσταση

Από την ίδρυσή του το 2000 ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (EKETA), με έδρα τη Θέρμη Θεσσαλονίκης, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας για την παροχή λύσεων στις σύγχρονες προκλήσεις της κοινωνίας.

Η τεχνητή νοημοσύνη, τα προηγμένα ρομποτικά συστήματα, το ΙοΤ, η κλιματική αλλαγή, η πράσινη ενέργεια, η βιωσιμότητα, η ολιστική προσέγγιση υγείας-διατροφής, τα αυτόνομα οχήματα, η έξυπνη ανάπτυξη των πόλεων και η κυκλική οικονομία συνθέτουν τα κύρια πεδία, όπου δραστηριοποιούνται τα πέντε ινστιτούτα του (ΙΔΕΠ, ΙΠΤΗL, ΙΜΕΤ, ΙΝΕΒ και iBO), στα οποία απασχολούνται περισσότεροι από 1.100 εργαζόμενοι, στην πλειονότητά τους μηχανικοί και επιστήμονες σε έξι περιφέρειες και επτά πόλεις. Ο ρόλος του EKETA στη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής αξίας είναι εξίσου σημαντικός και καταδεικνύεται από τη σημαντική ποιοτική και ποσοτική αύξηση του προσωπικού του τα τελευταία χρόνια.

Σήμερα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εργοδότες εξειδικευμένου ερευνητικού προσωπικού στην Ελλάδα και ένα κορυφαίο ερευνητικό κέντρο στη χώρα καταλαμβάνοντας την 1η θέση στην Ελλάδα και τη 14η θέση των διακεκριμένων ερευνητικών οργανισμών της Ευρώπης όσον αφορά στην προσέλκυση χρηματοδότησης από ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά προγράμματα.

Την ίδια στιγμή, το ΕΚΕΤΑ επιδεικνύει μοναδική ικανότητα στην καινοτομία, γεγονός που καταδεικνύεται, μεταξύ άλλων, από τη σύναψη διμερών συμβολαίων με τη βιομηχανία και από πάγιες συνεργασίες με παγκόσμιους κολοσσούς όπως η Samsung, αλλά και με σημαντικές ελληνικές εταιρείες όπως η Kleemann. Η ικανότητα καινοτομίας του ΕΚΕΤΑ αποτυπώνεται και στη σημαντική οικονομική δραστηριότητα που καταγράφουν οι 17 spin-off εταιρείες του – μάλιστα έξι από αυτές ιδρύθηκαν μέσα στο 2021. Κατά το 2020, το ΕΚΕΤΑ υπέγραψε και υλοποίησε περί τα 85 συμβόλαια συνεργασίας με τη βιομηχανία, ύψους άνω των 5 εκατομμυρίων ευρώ. Την ίδια χρονιά ξεκίνησαν στο κέντρο περισσότερα από 140 ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα, κατά μέσο όρο τριετούς διάρκειας και συνολικού ύψους χρηματοδότησης άνω των 60 εκατ. ευρώ. Διευθυντής της κεντρικής διεύθυνσης και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΚΕΤΑ είναι ο Δρ Δημήτριος Τζοβάρας.

Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας

Αριστεία, Αξιοκρατία και Διαφοροποίηση

Το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), που έχει την έδρα του στο Ηράκλειο της Κρήτης, είναι το μεγαλύτερο και το πρώτο μεταξύ των ερευνητικών κέντρων της Ελλάδας σε ό, τι αφορά την ερευνητική παραγωγή, την επιστημονική αριστεία αλλά και τη διεκδίκηση ανταγωνιστικών χρηματοδοτήσεων. Διαθέτει οκτώ ερευνητικά ινστιτούτα σε Ηράκλειο, Ρέθυμνο, Χανιά, Πάτρα και Ιωάννινα, 1.400 μέλη, υπερσύγχρονες υποδομές, προσωπικό υψηλών δεξιοτήτων και εξειδίκευσης και πολυάριθμες διεθνείς διακρίσεις, μεταξύ των οποίων 33 εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας – ERC (τα περισσότερα στην Ελλάδα) και 162 Βραβεία Αριστείας Marie-Curie.

Το ΙΤΕ έχει στο ενεργητικό του περισσότερα από 100 ενεργά διπλώματα ευρεσιτεχνίας στα διάφορα ερευνητικά πεδία στα οποία δραστηριοποιείται (Επιστήμη Λέιζερ και Φωτονική, Μικρο/Νανο-ηλεκτρονική, Προηγμένα Υλικά, Μοριακή Βιολογία και Γενετική, Βιοτεχνολογία, Ιατρική Ακριβείας, Βιολογία Συστημάτων, Πληροφορική, Βιοπληροφορική, Ρομποτική, Τηλεπικοινωνίες, Εφαρμοσμένα και Υπολογιστικά Μαθηματικά, Χημική Μηχανική, Κοινωνικές Επιστήμες, Ενέργεια, Περιβάλλον, Αστροφυσική και Αστρονομία). Η πρωτοποριακή έρευνα και η τεχνογνωσία που παράγονται στο ΙΤΕ έχουν οδηγήσει στη δημιουργία 45 και πλέον εταιρειών τεχνοβλαστών (spin-offs) που αναπτύσσουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες (ενδεικτικά: «FORTHNET», «ADVENT Technologies», «Biomimetic», «OramaVR», «PCNano Materials» κ.ά.).

Το Ίδρυμα διαθέτει δομές σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Βόλο (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης και το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ). Άμεση προτεραιότητα για τον αναπτυξιακό σχεδιασμό του ΙΤΕ αποτελεί η επανίδρυση του Ινστιτούτου Βιοϊατρικών Ερευνών στα Ιωάννινα και πρωταρχικός στόχος προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η προσέλκυση νέων ερευνητών. Στα σχέδια του ΙΤΕ είναι και η δημιουργία ενός Κόμβου Καινοτομίας (Innovation Hub), διεθνούς βεληνεκούς, που θα αποτελεί πυρήνα επιστημονικής δραστηριότητας και εκπαίδευσης, ενώ ισχυρή επένδυση αποτελεί η αξιοποίηση του υψηλής στάθμης και εκπαίδευσης ανθρώπινου δυναμικού της χώρας. Πρόεδρος ΔΣ του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) είναι ο καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Νεκτάριος Ταβερναράκης, ο οποίος είναι επίσης αντιπρόεδρος του European Research Council (ERC) και μέλος ΔΣ του European Institute of Innovation and Technology (EIT).