Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά τον Αύγουστο στο εβδομαδιαίο newsletter του Startupper.gr. Αν θέλετε να μένετε πάντοτε ενημερωμένοι σχετικά με τις εξελίξεις της ελληνικής και διεθνούς startup κοινότητας, εγγραφείτε στο newsletter του Startupper.gr για να λαμβάνετε αποκλειστικές ειδήσεις και ενημερώσεις κάθε εβδομάδα!
Τη λειτουργία του έχει διακόψει από τον Μάιο το CoLab, το πρώτο co-working space που δημιουργήθηκε στην Αθήνα, ένας χώρος που έχει χαρακτηρισθεί ως “καταλύτης” για την ανάπτυξη του ελληνικού startup οικοσυστήματος, καθώς φιλοξένησε πολλές νεοφυείς εταιρείες και επαγγελματίες, καθώς και στα πρώτα τους βήματα μερικές από τις πλέον γνωστές σήμερα ελληνικές startups όπως Taxibeat, BugSense, Locish και άλλες.
Ο έντονος ανταγωνισμός που αναπτύχθηκε στο αθηναϊκό “real estate” γύρω από την έκρηξη των startup στην Ελλάδα, οι οικονομικές δυσχέρειες και η “διαρροή” εταιρειών προς άλλους χώρους, ακόμη και η – φημολογούμενη – “συννεφιά” στις σχέσεις μεταξύ των νέων και παλαιών μετόχων του CoLab φαίνεται πως ήταν οι αιτίες που συνετέλεσαν στη μη βιωσιμότητα και τελικά στο κλείσιμο του χώρου.
Το CoLab δημιουργήθηκε το 2009 από τους Σπύρο Καπετανάκη και Σταύρο Μεσσήνη μετά τη συμμετοχή τους στο Startup Weekend Athens, μια εκδήλωση δημιουργίας νέων επιχειρηματικών εγχειρημάτων σε 54 ώρες. Στις αρχές του 2013 ο Δημήτρης Τσίγκος, επικεφαλής της StartTech Ventures και πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Νεοφυών Επιχειρήσεων, εξαγόρασε το ποσοστό του Στ. Μεσσήνη, ο οποίος αποχώρησε για να ανοίξει το καλοκαίρι του ίδιου έτους τον νέο πολύ-χώρο The Cube Athens.
Το επιχειρηματικό πλάνο του CoLab με την είσοδο της StartTech Ventures περιελάμβανε την δημιουργία ενός venture capital επενδυτικού ταμείου (σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Ταμείο – EIF) στο οποίο θα “επεσυνάπτετο” ως χώρος εργασίας για τις εταιρείες που θα χρηματοδοτούσε το εν λόγω ταμείο (μια αντίστοιχη συνεργασία έχει δημιουργήσει το Found.action με το PJ Tech Catalyst Fund). Επιπλέον, το επιχειρηματικό πλάνο του CoLab προέβλεπε την επέκτασή του εκτός της Αθήνας, με τη δημιουργία αντίστοιχων χώρων σε άλλες μεγάλες πόλεις της Ελλάδος.
Διογκωμένη η αγορά των co-working spaces
Η αγορά των co-working spaces και των “θερμοκοιτίδων” – τόσο ιδιωτικά όσο και δημόσια – στην Αθήνα είναι διογκωμένη και μη βιώσιμη με όρους ιδιωτικής οικονομίας, αναφέρουν μέλη από το startup οικοσύστημα της πόλης με τα οποία συνομίλησε το StartUpper.gr. Σε ευρωπαϊκές ή αμερικανικές πόλεις με υψηλά – απαγορευτικά για startups – κόστη απόκτησης ή ενοικίασης γραφείων είναι βιώσιμη η λειτουργία συνεργατικών χώρων απλώς και μόνον ως τέτοιων. Στην Αθήνα – και ειδικά στην περίοδο της κρίσης – το κόστος ενοικίασης ενός χώρου εργασίας μπορεί να ξεκινήσει και από τα 300 ευρώ μηνιαίως – άμεσα ανταγωνιστικό προς τις υπηρεσίες των συνεργατικών χώρων.
Αυτός είναι και ο λόγος που οι χώροι αυτοί καταφεύγουν και σε άλλες επιλογές στο επιχειρηματικό τους μοντέλο, προκειμένου να δημιουργήσουν έσοδα, όπως δημόσιοι διαγωνισμοί, εκπαιδευτικά σεμινάρια και συμβουλευτικές υπηρεσίες ή διασύνδεση του ελληνικού “ταλέντου” με startups του εξωτερικού.
Σε ό,τι αφορά στην προκειμένη περίπτωση του CoLab, η δημιουργία του επενδυτικού ταμείου στο οποίο θα “επεσυνάπτετο” το επιχειρηματικό μοντέλο του δεν ευοδώθηκε, όπως επιβεβαιώνει στο StartUpper.gr, ο επικεφαλής της StartTech Ventures, Δημήτρης Τσίγκος. Αυτός ήταν και ο λόγος αποχώρησής του από το CoLab, παρά τις ολιγόμηνες προσπάθειες που έγιναν για την υποστήριξη της επένδυσης και την “επανάκαμψη” του χώρου. Οι μετοχές που είχε αποκτήσει η StartTech Ventures παραχωρηθήκαν στον έτερο μέτοχο του χώρου, Σπύρο Καπετανάκη.
“Αποδείχθηκε ότι ένας συνεργατικός χώρος δεν μπορεί να είναι βιώσιμος εάν δεν είναι συνδεδεμένος με κάποιον επενδυτικό οργανισμό, στο πρότυπο του παραδείγματος του eleven στην Βουλγαρία“, αναφέρει στο StartUpper.gr ο Δημήτρης Τσίγκος.
“Το σημαντικότερο δίδαγμα για μας είναι πως η βιωσιμότητα ενός co-working space αυτήν την εποχή στην Ελλάδα εξαρτάται από την επιτυχημένη, στρατηγική και δομική συνεργασία του με έναν επενδυτικό οργανισμό. Διαφορετικά, τα co-working spaces εναποθέτουν τις ελπίδες επιβίωσης τους στη δημόσια χρηματοδότηση, πράγμα που νομοτελειακά αλλοιώνει το χαρακτήρα τους“, τονίζει.
Η επόμενη μέρα
Ποια είναι, όμως, η επόμενη ημέρα για τον “ιστορικό” αυτόν χώρο; Όπως αναφέρει σε επικοινωνία του με το StartUpper.gr, ο Σπύρος Καπετανάκης βρίσκεται ήδη σε διαδικασία επανασύστασής του, σε συνεργασία με νέους επενδυτές, οργανισμούς και φορείς.
“Έπονται εξελίξεις. Το πλάνο μας είναι να ‘κτίσουμε’ και όχι να ‘καννιβαλίσουμε’ την κοινότητα. Θέλουμε να ‘ανοίξουμε’ την αγορά“, σημειώνει χαρακτηριστικά. Ακόμη δεν έχει οριστικοποιηθεί κάποια συμφωνία, ωστόσο η φιλοδοξία είναι να δημιουργηθεί ένας νέος, μεγαλύτερος και σε διαφορετικό από το CoLab σημείο, το οποίο δεν αφορά σε δράσεις που γίνονται ήδη, αλλά θα επικεντρώνεται περισσότερο στη συνεργατική οικονομία. Επιπλέον, στόχος είναι να ενεργοποιηθεί η επέκταση του χώρου εκτός Αθηνών, δημιουργώντας ισοκατανεμημένες δομές σε πολλές πόλεις της Ελλάδος, δημιουργώντας μία νοοτροπία συνεργασιών.
Το πρόβλημα που εντοπίζει ο Σπύρος Καπετανάκης στη λειτουργία του CoLab ήταν ο μικρός χώρος. Από τον Φεβρουάριο του 2014 έγινε προσπάθεια να μεγαλώσει ο χώρος του CoLab, ωστόσο αυτό δεν ευοδώθηκε.
“Σε ένα co-working space χρειάζεται ένα μοντέλο που να δημιουργεί οικονομίες κλίματος. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται ένας μεγαλύτερος χώρος, σε μικρή κλίμακα δεν μπορεί να είναι κοστολογικά βιώσιμο. Το συμπέρασμα από τη λειτουργία του CoLab είναι ότι ένας τέτοιος χώρος δεν μπορεί να είναι κάτω από έναν συγκεκριμένο αριθμό τετραγωνικών“, τονίζει.
Κοινότητα και εμπιστοσύνη
Τη λύπη του για το τέλος του CoLab εξέφρασε σε επικοινωνία του με το StartUpper.gr και ο συν-δημιουργός του χώρου Σταύρος Μεσσήνης, ο οποίος θεωρεί ότι αυτή η εξέλιξη – σε συνδυασμό με το πρόσφατο κλείσιμο ενός ακόμη συνεργατικού χώρου στην Αθήνα, το Synergy Project – μόνο προβληματισμό μπορεί να δημιουργήσει στην “αγορά” των συνεργατικών χώρων της πόλης.
“Σε ό,τι αφορά στα co-working spaces δεν έχει σημασία μόνο η έλλειψη κλιμάκωσης, ο μεγάλος ανταγωνισμός ή τα έσοδα. Κατά βάθος έχει σημασία ή εμπιστοσύνη“, αναφέρει και προσθέτει: “Η κατοχή του μεγαλύτερου brand της χώρας στα co-working spaces είναι ένα μεγάλο περιουσιακό στοιχείο, αλλά από μόνη της δεν σημαίνει τίποτα. Πρέπει να συνδυάζεται με καλές πρακτικές, επιχειρηματική ηθική και ξεκάθαρη ‘ατζέντα’ που υπηρετεί όλη την κοινότητα και όχι μόνο τα άτομα. Απαιτεί μία κοινότητα που εκφράζει εμπιστοσύνη για το χώρο και τους ιδιοκτήτες του, και αυτό δεν συνέβη τον τελευταίο χρόνο με το CoLab“.
Πέντε χρόνια μετά
Το CoLab δημιουργήθηκε σε μία εποχή όπου το τεχνολογικό startup οικοσύστημα βρισκόταν ακόμη εκτός των “προβολέων” της δημοσιότητας και της εκρηκτικής ανάπτυξης δραστηριοτήτων γύρω από αυτό. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ήταν ένας χώρος που βοήθησε σε αυτή την εξέλιξη, καθώς πολλά από τα εγχειρήματα που στη συνέχεια μετατράπηκαν σε εταιρείες που χρηματοδοτήθηκαν ή εξαγοράστηκαν ξεκίνησαν μέσα από αυτόν. Καθώς, σήμερα, το ελληνικό οικοσύστημα περνάει σε ένα επόμενο στάδιο ωριμότητας, ο “κύκλος” αυτού του χώρου έκλεισε και απαιτείται να κάνει το βήμα παρακάτω.
Με τις δομές υποστήριξης της επιχειρηματικότητας στην Αθήνα – ιδιωτικές και δημόσιες – να έχουν πολλαπλασιασθεί σε σχέση με το 2009, αλλά την αντίστοιχη “αγορά” των startups να μην έχει ακολουθήσει με τους ίδιους ρυθμούς, η θέση κάθε νέου εγχειρήματος κρίνεται τουλάχιστον επισφαλής εάν δεν εντοπίσει ποια προστιθέμενη αξία θα προσφέρει στους ενοίκους/πελάτες/χρήστες/επισκέπτες του και εάν δεν διαφοροποιηθεί σημαντικά από τα υφιστάμενα.
Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά τον Αύγουστο στο εβδομαδιαίο newsletter του Startupper.gr. Αν θέλετε να μένετε πάντοτε ενημερωμένοι σχετικά με τις εξελίξεις της ελληνικής και διεθνούς startup κοινότητας, εγγραφείτε στο newsletter του Startupper.gr για να λαμβάνετε αποκλειστικές ειδήσεις και ενημερώσεις κάθε εβδομάδα!
