Τι θα γινόταν αν σταματούσαμε να προσποιούμαστε;

Του Σπύρου Κουρούπη

«Υπάρχει άπειρη ελπίδα», μας λέει ο Κάφκα, «μόνο όχι για εμάς». Αυτό είναι ένα ταιριαστό μυστικιστικό επίγραμμα από έναν συγγραφέα του οποίου οι χαρακτήρες αγωνίζονται για φαινομενικά εφικτούς στόχους και, τραγικά ή διασκεδαστικά, δεν καταφέρνουν ποτέ να τους πλησιάσουν. Αλλά μου φαίνεται, στον κόσμο μας που ταχέως σκοτεινιάζει, ότι το αντίστροφο του αστείου του Κάφκα είναι εξίσου αληθινό: Δεν υπάρχει ελπίδα, εκτός από εμάς.

Μιλάω, φυσικά, για την κλιματική αλλαγή. Ο αγώνας να χαλιναγωγηθούν οι παγκόσμιες εκπομπές άνθρακα και να μην λιώσει ο πλανήτης έχει την αίσθηση της μυθοπλασίας του Κάφκα. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος εδώ και τριάντα χρόνια, και παρά τις έντονες προσπάθειες, ουσιαστικά δεν έχουμε κάνει καμία πρόοδο προς την επίτευξή του. Σήμερα, τα επιστημονικά στοιχεία είναι αδιαμφισβήτητα. Εάν είστε κάτω των εξήντα ετών, έχετε πολλές πιθανότητες να δείτε τη ριζική αποσταθεροποίηση της ζωής στη γη – τεράστιες καταστροφές καλλιεργειών, αποκαλυπτικές πυρκαγιές, οικονομίες που καταρρέουν, επικές πλημμύρες, εκατοντάδες εκατομμύρια πρόσφυγες που εγκαταλείπουν περιοχές που έχουν γίνει ακατοίκητες από υπερβολική ζέστη ή μόνιμη ξηρασία. Είστε ήδη μάρτυρες μιας πρόγευσης.

Εάν είστε κάτω των τριάντα, είναι σίγουρο ότι θα το δείτε.
Εάν ενδιαφέρεστε για τον πλανήτη και για τους ανθρώπους και τα ζώα που ζουν σε αυτόν, υπάρχουν δύο τρόποι να το σκεφτείτε. Μπορείτε να συνεχίσετε να ελπίζετε ότι η καταστροφή μπορεί να προληφθεί και να αισθάνεστε όλο και πιο απογοητευμένοι ή εξοργισμένοι από την αδράνεια του κόσμου. Ή μπορείτε να αποδεχτείτε ότι έρχεται η καταστροφή και να ξανασκεφτείτε τι σημαίνει να υπάρχει ελπίδα.

Ακόμη και τόσο αργά, οι εκφράσεις μη ρεαλιστικής ελπίδας συνεχίζουν να αφθονούν. Δεν φαίνεται να περνάει σχεδόν μια μέρα χωρίς να διαβάσω ότι είναι ώρα να «σηκώσουμε τα μανίκια» και να «σώσουμε τον πλανήτη», ότι το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής μπορεί να «λυθεί» αν προκαλέσουμε τη συλλογική βούληση. Αν και αυτό το μήνυμα πιθανότατα ήταν ακόμα αληθινό το 1988, έχουμε εκπέμψει τόσο πολύ ατμοσφαιρικό άνθρακα τα τελευταία τριάντα χρόνια όσο κάναμε τους δύο προηγούμενους αιώνες εκβιομηχάνισης.

Τα δεδομένα έχουν αλλάξει, αλλά κατά κάποιο τρόπο το μήνυμα παραμένει το ίδιο.
Ψυχολογικά, αυτή η άρνηση έχει νόημα. Παρά το αδιανόητο γεγονός ότι σύντομα θα πεθάνω για πάντα, ζω στο παρόν, όχι στο μέλλον. Με δεδομένη την επιλογή μεταξύ μιας ανησυχητικής αοριστίας (θάνατος) και της καθησυχαστικής απόδειξης των αισθήσεών μου (πρωινό!), το μυαλό μου προτιμά να επικεντρωθεί στο δεύτερο. Ο πλανήτης, επίσης, είναι ακόμα θαυμάσια άθικτος, ακόμα φυσιολογικός – οι εποχές αλλάζουν, μια νέα εκλογική χρονιά έρχεται, νέες κωμωδίες στο Netflix – και η επικείμενη κατάρρευσή του είναι ακόμα πιο δύσκολο και από τον θάνατο να γίνει αντιληπτή από το μυαλό μου. Άλλα είδη αποκάλυψης, είτε θρησκευτικά είτε θερμοπυρηνικά ή αστεροειδή, έχουν τουλάχιστον τη δυαδική τακτοποίηση του θανάτου: τη μια στιγμή ο κόσμος είναι εκεί, την επόμενη στιγμή έχει φύγει για πάντα. Η κλιματική αποκάλυψη, αντίθετα, είναι χαοτική. Θα πάρει τη μορφή ολοένα και πιο σοβαρών κρίσεων που επιδεινώνονται χαοτικά έως ότου ο πολιτισμός αρχίσει να καταρρέει. Τα πράγματα θα γίνουν πολύ άσχημα, αλλά ίσως όχι πολύ σύντομα, και ίσως όχι για όλους. Ίσως όχι για μένα.

Κάποια από την άρνηση, ωστόσο, είναι πιο εσκεμμένη. Το New Green Deal, εξακολουθεί να παρουσιάζεται ως η τελευταία μας ευκαιρία να αποτρέψουμε την καταστροφή και να σώσουμε τον πλανήτη, μέσω τεράστιων έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Πολλές από τις ομάδες που υποστηρίζουν αυτές τις προτάσεις χρησιμοποιούν τη γλώσσα του «σταματήματος» της κλιματικής αλλαγής ή υπονοούν ότι υπάρχει ακόμη χρόνος για να την αποτρέψουμε.

Ως μη επιστήμονας, κάνω το δικό μου είδος μοντελοποίησης. Διατρέχω διάφορα μελλοντικά σενάρια μέσα από τον εγκέφαλό μου, εφαρμόζω τους περιορισμούς της ανθρώπινης ψυχολογίας και της πολιτικής πραγματικότητας, σημειώνω την αμείλικτη αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας και δεν βλέπω σενάριο στο οποίο η συλλογική δράση αποτρέπει την καταστροφή. Ενώ τα σενάρια, τα οποία αντλώ από τις συνταγές πολιτικών και ακτιβιστών, μοιράζονται ορισμένες απαραίτητες προϋποθέσεις.

Η πρώτη προϋπόθεση είναι κάθε μία από τις μεγαλύτερες ρυπογόνες χώρες του κόσμου να θεσπίσει δρακόντεια μέτρα διατήρησης, να κλείσει μεγάλο μέρος της υποδομής ενέργειας και μεταφορών και να ανανεώσει πλήρως την οικονομία της.

Η αλλαγή δεν αρκεί να γίνει σε κάθε χώρα αλλά και οριζόντια εντός της κάθε χώρας
Εάν τα Τρίκαλα γίνουν μια πράσινη ουτοπία δεν θα καταφέρουμε τίποτα όσο θα συνεχίσουν να κυκλοφορούν τα ίδια φορτηγά στην Εθνική και τα ίδια λεωφορεία στις πόλεις.

Ο Σπύρος Κουρούπης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας. Σπούδασε διεθνή
οικονομικά & πολιτική στην ΑΣΟΕΕ, το LSE & το Universidad Catolica Santiago. Διετέλεσε
γενικός διευθυντής του ΚΠΕΕ, των ΣΕΛΠΕ/ΣΕΣΜΕ και πρόεδρος του παγκόσμιου οργανισμού
εκπροσώπων λιανικού εμπορίου. Εργάστηκε σε εταιρίες επικοινωνίας και πρόσφερε
υπηρεσίες σε επιχειρήσεις και οργανισμούς στην Ελλάδα και στην ΝΑ Ευρώπη. Σήμερα
εργάζεται ως senior consultant και συμβουλεύει εταιρείες και οργανισμούς σε θέματα
reputation management, διαχείρισης κρίσεων και ειδικών θεμάτων, εσωτερικής επικοινωνίας,
πολιτικής επικοινωνίας και δημοσίων υποθέσεων.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στο Startupper Mag #39