Έκθεση στη ραδιενέργεια: Τελικά μας βοηθάει το ιώδιο;

Από την Πολωνία μέχρι τη Βουλγαρία, οι άνθρωποι που ζουν στα κράτη «δορυφόρους» της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και όχι μόνο σπεύδουν στα φαρμακεία να αγοράσουν ιώδιο. Όπως δήλωσε ο Νικολάι Κοστόφ, πρόεδρος της Ένωσης Φαρμακοποιών της Βουλγαρίας στο Reuters: “Τις τελευταίες έξι ημέρες τα βουλγαρικά φαρμακεία πούλησαν τόσο ιώδιο όσο πουλάνε ολόκληρο τον χρόνο».  Αντίστοιχα τα φαρμακεία στη Τσεχία έχουν ξεμείνει από σκευάσματα ιωδίου μετά την εκτίναξη της ζήτησης των τελευταίων ημερών. Στην Πολωνία, ο αριθμός των φαρμακείων που πωλούν ιώδιο υπερδιπλασιάστηκε, σύμφωνα με το gdziepolek.pl, έναν πολωνικό ιστότοπο που βοηθά τους ασθενείς να βρουν το πλησιέστερο φαρμακείο με το φάρμακο που αναζητούν.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Αν σημειωθεί ένα ατύχημα σε ένα πυρηνικό εργοστάσιο, εάν υπάρξει έκρηξη ή διαρροή ή βομβαρδιστεί κατά τη διάρκεια πολεμικής σύγκρουσης αυτό που θα απελευθερωθεί πρώτο στη ατμόσφαιρα θα είναι το ραδιενεργό ιώδιο. Εάν αυτό το ραδιενεργό ιώδιο εισέλθει στο σώμα μας (μέσω της εισπνοής ή της επαφής με το δέρμα), μπορεί να βλάψει τα κύτταρα του θυρεοειδούς και να προκαλέσει καρκίνο. Εκτός από τον καρκίνο του θυρεοειδούς, η υπερβολική έκθεση στη ραδιενεργή ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει όγκους σε διάφορα σημεία του σώματος, οξεία λευχαιμία, οφθαλμικές παθήσεις, κ.ά. Η ακτινοβολία μπορεί επίσης να βλάψει τα γονίδιά μας, αλλά και τα γονίδια των επόμενων γενεών. Στις πιο ακραίες περιπτώσεις, μια πολύ υψηλή δόση ακτινοβολίας σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο εντός λίγων ημερών ή και ωρών.

Μη αποτελεσματική η προληπτική λήψη ιωδίου κατά της ραδιενεργής ακτινοβολίας

Παρόλο που χρειαζόμαστε το ιώδιο, το σώμα μας δεν το παράγει μόνο του και επομένως το λαμβάνουμε μέσω τροφών ή συμπληρωμάτων, κυρίως με τη μορφή άλατος ιωδιούχου καλίου (ΚΙ). Το ιώδιο αποθηκεύεται στον θυρεοειδή αδένα, όπου χρησιμοποιείται, ανάμεσα σε άλλα, για την παραγωγή ορμονών, για την ενίσχυση διάφορων σωματικών λειτουργιών, για την υποστήριξη εγκεφαλικών δραστηριοτήτων και για την ανάπτυξη του εγκεφάλου γενικότερα.

Η συνιστώμενη ημερήσια δόση για έναν ενήλικα είναι 130 χιλιοστόγραμμα. Η υπερβολική λήψη ιωδίου οδηγεί σε κορεσμό του θυρεοειδούς και όταν συμβεί αυτό ο αδένας δεν μπορεί να αποθηκεύσει άλλο. Ο αδένας δεν κάνει διάκριση μεταξύ ραδιενεργού («κακού») και μη ραδιενεργού ιωδίου («καλού»).  Η ισχύουσα θεωρία λέει ότι εάν λαμβάνεται αρκετό «καλό» ιώδιο, δεν υπάρχει χώρος στον θυρεοειδή για οποιοδήποτε «κακό» ή ραδιενεργό ιώδιο. Αυτό το ραδιενεργό ιώδιο θα πρέπει απλώς να περάσει από το σώμα και να αποβληθεί μέσω των νεφρών.

Δεν έχει όμως νόημα η λήψη ιωδίου ως προληπτικό μέτρο πιθανής έκθεσης στην ακτινοβολία μετά από διαρροή ή επίθεση σε πυρηνικό σταθμό. Ο θυρεοειδής αποθηκεύει ιώδιο μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα και η λήψη υπερβολικού ιωδίου, ακόμα και του “καλού”, μπορεί να είναι επικίνδυνη. Πολλοί άνθρωποι για παράδειγμα, υποφέρουν από υπερδραστήριο θυρεοειδή και η συμβουλή που τους δίνουν οι ειδικοί είναι να μη λαμβάνουν συμπληρώματα ιωδίου, εκτός εάν υπάρχει σοβαρός ιατρικός λόγος. Η λήψη υψηλότερης δόσης ΚΙ ή η λήψη ΚΙ πιο συχνά από ό,τι συνιστάται, δεν προσφέρει περισσότερη προστασία και μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ασθένεια ή ακόμη και θάνατο.

Δεν κινδυνεύουμε μόνο από το ραδιενεργό ιώδιο

Σύμφωνα με ενημερωτικό δελτίο από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), το KI μπορεί να μην παρέχει σε ένα άτομο 100% προστασία έναντι του ραδιενεργού ιωδίου. Το πόσο καλά το KI μπλοκάρει το ραδιενεργό ιώδιο εξαρτάται από το πόσος χρόνος περνά από τη μόλυνση  και τη λήψη KI (όσο πιο γρήγορα ένα άτομο πάρει KI αφού εκτεθεί σε ραδιενεργό ιώδιο, τόσο το καλύτερο), από το πόσο γρήγορα απορροφάται το KI στο αίμα και από τη συνολική  ποσότητα ραδιενεργού ιωδίου στην οποία εκτίθεται ένα άτομο. Μία μόνο δόση ΚΙ προστατεύει τον θυρεοειδή αδένα για 24 ώρες. Τα συμπληρώματα ιωδίου μπορούν να βοηθήσουν μετά από ατύχημα πυρηνικής ενέργειας σε ακτίνα έως και 100 χιλιομέτρων (62 μίλια), αλλά το ιώδιο εξακολουθεί να είναι αποτελεσματικό μόνο εάν λαμβάνεται όταν χρειάζεται.

Το ιώδιο 131 και το ιώδιο 133 είναι τα ραδιενεργά ισότοπα που σχετίζονται περισσότερο με την έκθεση στην ακτινοβολία από διαρροή ή έκρηξη σε πυρηνικό εργοστάσιο και που προκαλούν καρκίνο του θυρεοειδούς. Υπάρχουν όμως και άλλα ραδιενεργά ισότοπα όπως το στρόντιο 90 και το καίσιο 137 που αποτελούν επίσης μέρος του μείγματος, τα οποία εγκαθίστανται στον οστικό ιστό αυξάνοντας επίσης τον κίνδυνο καρκίνου.

Το σώμα μας μπερδεύει αυτά τα ισότοπα με το ασβέστιο και μπορεί να τα απορροφήσει για να τα χρησιμοποιήσει στις φυσιολογικές διεργασίες των μυών και των οστών μας. Εάν συμβεί αυτό, ο μυελός των οστών μπορεί να απορρυθμιστεί και να βγει εκτός ελέγχου. Ως γνωστό, ο μυελός των οστών είναι υπεύθυνος για την παραγωγή νέων αιμοσφαιρίων και όταν αποτυγχάνει, μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του αίματος , δηλ. σε λευχαιμία

Δεν υπάρχει σχεδόν καμία θεραπεία για την έκθεση στην ακτινοβολία

Η έκθεση σε ραδιενέργεια μπορεί επίσης να βλάψει το ανθρώπινο γενετικό υλικό όπως συνέβη μετά την ρίψη ατομικών βομβών στις ιαπωνικές πόλεις Ναγκασάκι και Χιροσίμα στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου παιδιά γεννήθηκαν με παραμορφώσεις. Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις παρατηρήθηκαν επίσης μετά από το ατύχημα στο Τσέρνομπιλ στην Ουκρανία τον Απρίλιο του 1986. Οι έρευνες δείχνουν ότι 20  χρόνια μετά την καταστροφή, τα ποσοστά καρκίνου στις περισσότερες από τις πληγείσες περιοχές είχαν αυξηθεί κατά 40%. Υπολογίζεται ότι 25.000 άνθρωποι στη Ρωσία έχασαν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα της βοήθειας στον καθαρισμό της τοποθεσίας του αντιδραστήρα.

Δυστυχώς, δεν υπάρχει σχεδόν καμία θεραπεία για την έκθεση στην ακτινοβολία. Αυτό που είναι καθοριστικό είναι αν ένα άτομο απλώς «μολύνθηκε» ή αν η ακτινοβολία «διείσδυσε» στον οργανισμό του. Σε περίπτωση μόλυνσης, τα ραδιενεργά απόβλητα εγκαθίστανται στην επιφάνεια του σώματος. Για αυτό και το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουν οι άνθρωποι σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να ξεπλυθούν με κανονικό σαπούνι και νερό. Η διείσδυση της ραδιενέργειας στο σώμα είναι πολύ επικίνδυνη, γιατί αν τα ραδιενεργά απόβλητα εισέλθουν στον οργανισμό είναι σχεδόν αδύνατο να ξεπλυθούν