Του Γρηγόρη Μηλόπουλου
Από τον Νοέμβριο του 2022, όταν το ChatGPT «ξέφυγε» από τα ερευνητικά εργαστήρια και εξαπλώθηκε ως ένας νέος ιός στο κοινό, διεξάγεται μια συζήτηση σχετικά με τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) στο μέλλον της σχολικής εκπαίδευσης. Οι οπαδοί της τεχνολογίας λένε ότι τα σχολεία πρέπει να την αγκαλιάσουν, αξιοποιώντας την για την παροχή μιας πιο αποτελεσματικής εκπαιδευτικής εμπειρίας, ενώ οι επικριτές ανησυχούν ότι η χρήση της θα οδηγήσει σε πλήθος επιζήμιων παρενεργειών.
Η απάντηση στο ερώτημα αν η Τεχνητή Νοημοσύνη θα έχει θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο στη σχολική εκπαίδευση δεν είναι εύκολη.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να εξατομικεύσουν τη διδασκαλία, να εντοπίσουν τα μαθησιακά κενά και να παρέχουν εστιασμένη και ουσιαστική ανατροφοδότηση σε μαθητές όλων των ικανοτήτων, σε πραγματικό χρόνο. Μπορεί επίσης να βελτιώσει την προσβασιμότητα και την ισότητα στην εκπαίδευση, ειδικά για μαθητές με ειδικές ανάγκες ή σε απομακρυσμένες περιοχές. Παράλληλα, σε οργανωτικό επίπεδο, η ΤΝ έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει ορισμένες διαδικασίες, όπως η βαθμολόγηση, ο έλεγχος της παρουσίας και ο προγραμματισμός.
Η μεγαλύτερη ανησυχία όλων των εκπαιδευτικών είναι ότι η ΤΝ θα αντικαταστήσει πλήρως την παραδοσιακή εκπαίδευση στην τάξη. Αν και ο τρόπος παράδοσης των μαθημάτων δεν ανταποκρίνεται πλέον στις ανάγκες των μαθητών, η παρουσία του Δάσκαλου, η αλληλεπίδραση μαζί του και με τους συμμαθητές μέσα στην τάξη και τους χώρους του Σχολείου είναι αδιαπραγμάτευτα αναγκαία στην διαδικασία της σχολικής εκπαίδευσης.
Από την άλλη μεριά, αφορισμοί του τύπου «μακριά από κινητά, tablet, οθόνες» κλπ, δεν χωρούν στη σύγχρονη εκπαίδευση αλλά και στον τρόπο που πλέον όλοι μας εργαζόμαστε και ζούμε. Η ΤΝ έρχεται να προστεθεί από πολλούς στη λίστα των «διαβολικών» τεχνολογιών. Όπως τα προαναφερθέντα αντικείμενα, είναι απλά ένα νέο εργαλείο.
Κάθε εργαλείο λοιπόν περιλαμβάνει οδηγίες χρήσης. Όσο καλά και να τις διαβάσει κάποιος, αν δεν ξεκινήσει να το χρησιμοποιεί στη πράξη δεν θα μάθει ποτέ πώς λειτουργεί και κυρίως τι μπορεί να κάνει με αυτό. Επιπλέον, για να γινει κάποιος πραγματικά καλός και αποτελεσματικός στη χρήση του θα πρέπει να αποκτήσει εμπειρία, μέσα από πειραματισμό και αναπόφευκτα λάθη.
Πολλοί εκπαιδευτικοί φοβούνται ότι εφαρμογές ΤΝ όπως το περίφημο ChatGPT απειλεί την ακαδημαϊκή ακεραιότητα, ενθαρρύνοντας νέες μεθόδους αντιγραφής και λογοκλοπής. Λόγω της απλότητας, της προσβασιμότητας και της ευκολίας του προγράμματος, οι μαθητές το χρησιμοποιούν για να δημιουργήσουν απαντήσεις σε εργασίες για το σπίτι, ακόμη και ολόκληρες εκθέσεις, ισχυριζόμενοι ότι τα γραπτά του chatbot είναι δικά τους.
Τον Ιανουάριο του 2023, η OpenAI (η εταιρεία που δημιούργησε το ChatGPT), αναγνώρισε την πιθανότητα προβληματικής χρήσης του στην τάξη. Για τον σκοπό αυτό εισήγαγε ένα εργαλείο που βοηθά να προσδιοριστεί αν ένα γραπτό κείμενο δημιουργήθηκε με τη χρήση τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης. Παρόμοια τεχνολογία, όπως το GPTZero και το CopyLeaks AI Content Detector, έχουν ήδη δρομολογηθεί – με πολλά ακόμη προγράμματα ανίχνευσης να βρίσκονται στα σκαριά. Τα προγράμματα αυτά είναι προσβάσιμα και άμεσα διαθέσιμα.
Άλλοι εκπαιδευτικοί λένε ότι, με την πάροδο του χρόνου, ο πραγματικός αντίκτυπος δεν θα είναι η αύξηση της αντιγραφής, αλλά η αναζωογόνηση των σχεδίων και του περιεχομένου των μαθημάτων αλλά και της διδασκαλίας στην τάξη.
Το κλειδί της επιτυχίας είναι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Οποιαδήποτε εφαρμογή TN που έχει εφαρμογή στην σχολική τάξη και θέλει να πετύχει, οφείλει να τους συμπεριλάβει στον αρχικό της σχεδιασμό και να δοκιμαστεί έπειτα πιλοτικά σε πραγματικές συνθήκες. Ταυτόχρονα θα πρέπει να υπάρξει επαρκής πρόβλεψη για την εισαγωγή των εννοιών και της παιδαγωγικής της ΤΝ στους εν ενεργεία εκπαιδευτικούς και να ενσωματωθεί στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Σε εθνικό ή/ και ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει να αναπτυχθεί κοινή στρατηγικής για την τεχνητή νοημοσύνη στην εκπαίδευση, η οποία να προωθεί την ισότητα ευκαιριών, την καινοτομία, τη βιωσιμότητα και τη συμμετοχικότητα. Μια τέτοια στρατηγική θα πρέπει να δίνει προτεραιότητα στις επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη ΤΝ, στις ψηφιακές υποδομές και στην ανάπτυξη ανθρώπινων ικανοτήτων, ενώ παράλληλα θα πρέπει να αντιμετωπίζει τις ηθικές, νομικές και κοινωνικές προκλήσεις που συνδέονται με την υιοθέτηση της ΤΝ στην εκπαίδευση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και η UNESCO έχουν ήδη ξεκινήσει τα πρώτα βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, κάτι που είναι αρκετά ενθαρρυντικό, ενώ σχετικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά έργα ήδη συγχρηματοδοτούνται στο πλαίσιο προγραμμάτων όπως το Erasmus+ και το Horizon Europe.
Ένα από αυτά τα έργα είναι το Artificial Intelligence for Education ή AI4Edu. (https://ai4edu.eu/). Σε αυτό συμμετέχει η Ελληνογερμανική Αγωγή σε συνεργασία με το Ερευνητικό Κέντρο Αθηνά, το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου και διεθνή πανεπιστημιακά ιδρύματα. Το AI4Edu έχει στόχο να προωθήσει την υπεύθυνη και ηθική χρήση της ΤΝ στην εκπαίδευση, εστιάζοντας στην ανάπτυξη εκπαιδευτικών εργαλείων, πόρων και υπηρεσιών που λειτουργούν με ΤΝ.
Συγκεκριμένα το AI4Edu θα δημιουργήσει:
Α. Τον Study Buddy, ένα βοηθό τεχνητής νοημοσύνης για μαθητές, ο οποίος θα είναι σε θέση:
– να εξερευνήσει το μαθησιακό περιεχόμενο των σχολικών μαθημάτων
– να παράγει ερωτήσεις σχετικά με το μαθησιακό περιεχόμενο
– να αξιολογήσει τις απαντήσεις των μαθητών και να παρέχει ανατροφοδότηση να απαντά στις ερωτήσεις των μαθητών σχετικά με το μαθησιακό περιεχόμενο
Β. Τον Teacher Workmate, μια εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς, ικανή:
– να παράγει και να διαχειρίζεται ερωτήσεις σχετικά με το μαθησιακό περιεχόμενο, για να διευκολύνει την αξιολόγηση
– να βαθμολογεί αυτόματα τις σύντομες απαντήσεις ανοικτού τύπου των μαθητών
– να παρακολουθεί τη μαθησιακή πρόοδο των μαθητών στα σχολικά μαθήματα και
– να εντοπίζει τομείς παρέμβασης
Μέσα από τη μελέτη και την πιλοτική δοκιμή των παραπάνω εργαλείων σε πολλά διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα και σε πραγματικές συνθήκες, το AI4Edu αποσκοπεί στη διευκόλυνση της ενσωμάτωσης της ΤΝ στο εκπαιδευτικό οικοσύστημα, στην αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τα οφέλη και τις προκλήσεις της ΤΝ και στην προώθηση της διατομεακής συνεργασίας μεταξύ βιομηχανίας, ακαδημαϊκής κοινότητας και αρχών.
Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ΤΝ εξαρτάται από τη δέσμευση και τη συνεργασία όλων των ενδιαφερόμενων μερών στο εκπαιδευτικό οικοσύστημα, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών, των μαθητών, των φορέων χάραξης πολιτικής, των ερευνητών και των εταιρειών εκπαιδευτικής τεχνολογίας.
Η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence – AI) δε μπορεί να υπάρξει χωρίς την ανθρώπινη νοημοσύνη (Human Intelligence- HI). Μην φοβάστε λοιπόν ότι θα χάσετε την δουλειά σας από την τεχνητή νοημοσύνη. Είναι πιθανό όμως να την χάσετε από κάποιον που θα γνωρίζει πώς να την αξιοποιήσει…
Ο Γρηγόρης Μηλόπουλος
Ο Γρηγόρης Μηλόπουλος είναι ερευνητής εφαρμογής νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, Εργάζεται στο Τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης της Ελληνογερμανικής Αγωγής
Το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο Startupper MAG #38
