Τέμπη: Πώς μπορεί κανείς να διαχειριστεί τα ψυχικά τραύματα μιας τραγωδίας

Τις τελευταίες μέρες όλοι μας παρακολουθούμε συγκλονισμένοι τις εξελίξεις γύρω από το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα που έλαβε χώρα το βράδυ της Τρίτης στα Τέμπη. Οι εικόνες από το δυστύχημα που έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 57 συμπολίτες μας είναι σπαρακτικές. Μια τέτοια τραγωδία δυστυχώς εκτός από σωματικά αφήνει και ψυχικά τραύματα στους ανθρώπους που είτε την έζησαν είτε έχασαν κάποιον δικό τους άνθρωπο. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν λόγια για να μπορέσει κάποιος να περιγράψει τον πόνο που βιώνει κάποιος όταν χάνει τον δικό του άνθρωπο, ειδικά εάν είναι γονιός. Αυτές τις δύσκολες στιγμές, η ψυχολογική υποστήριξη όσων υποφέρουν ψυχή τε και σώματι είναι απαραίτητη.

Το Startupper μίλησε με τον έμπειρο και καταξιωμένο ψυχίατρο, πρόεδρο καινοτόμων τεχνολογιών και μέλος του ΔΣ της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, Νικόλαο Γκούβα, για το πώς οι άνθρωποι που επιβιώνουν από ένα τέτοιο δυστύχημα μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα ψυχικής φύσεως που ίσως εμφανίσουν, αλλά και το πως κάποιος που έχασε τον δικό του άνθρωπο μπορεί να διαχειριστεί τον ανείπωτο πόνο που βιώνει.

Σε τι ψυχολογική κατάσταση βρίσκεται ο επιζών

Αναφορικά με την ψυχολογική κατάσταση ενός ανθρώπου που βρίσκεται σε ένα δυστύχημα όπως αυτό στα Τέμπη, ο κ. Γκούβας μας είπε πως ο άνθρωπος αυτός «καταρχάς είναι σε μία φάση, στην οποία πρώτα προσπαθεί να αντιληφθεί αυτό που του συμβαίνει. Είναι δύσκολο, νομίζω ακούσαμε μερικές μαρτυρίες για ανθρώπους, οι οποίοι περιφέρονταν στα χωράφια χωρίς καν να ξέρουν γιατί είναι εκεί. Αρχικά επέρχεται το συναίσθημα του φόβου που ενεργοποιεί τον εγκέφαλο, τρέχει η αδρεναλίνη, ενώ ενεργοποιούνται και άλλες ουσίες, οι οποίες με τη σειρά τους ενεργοποιούν το αίσθημα της επιβίωσης. Βέβαια, το αίσθημα επιβίωσης σε κάθε άνθρωπο έχει τελείως διαφορετική εξέλιξη, καθώς εξαρτάται από την προσωπικότητα του καθένος και το πως αντιδρά στον κίνδυνο».

Σε σχέση με το πως μπορεί ο επιζών να βοηθήσει τον εαυτό του ο κ. Γκούβας μας λέει τα εξής: «Ένας άνθρωπος που εμπλέκεται σε ένα τέτοιο ατύχημα και δεν έχει τραυματιστεί, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει είναι να επιβιώσει, το ενεργοποιεί άλλωστε και ο εγκέφαλος του, άρα πρέπει να φύγει από το μέρος. Αφού φύγει πια από αυτές τις δύσκολες συνθήκες, θα πρέπει να αναζητήσει βοήθεια, θα πρέπει να μιλήσει με κάποιον ειδικό, ψυχίατρο κατά προτίμηση, ώστε να μπορέσει να δει τι αντίκτυπο είχε όλη αυτή η ιστορία πάνω του και πως μπορεί να τον επηρεάσει. Και αυτό γιατί πολλοί άνθρωποι μπορεί να πάθουν κάποια μετατραυματική διαταραχή, ή να πάθουν κατάθλιψη, είναι πολλά τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν μετά από ένα τέτοιο συμβάν».

Πώς η μετατραυματική διαταραχή επηρεάζει τους επιζώντες

Όσον αφορά τη μετατραυματική διαταραχή, σε ερώτηση για το μετά από πόσο καιρό μπορεί να εκδηλωθεί σε κάποιον και τι συμπτώματα περιλαμβάνει, ο κ. Γκούβας μας απάντησε πως «υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι μπορεί να εκδηλώσουν συμπτώματα σχεδόν αμέσως, δηλαδή τις επόμενες ώρες μετά το συμβάν. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που μπορεί να εκδηλώσουν συμπτώματα μετά από εβδομάδες. Τα συμπτώματα συνήθως περιλαμβάνουν έντονο άγχος, έντονη ανάκληση του γεγονότος, προβλήματα με τον ύπνο, κρίσεις άγχους, μελαγχολία, κατάθλιψη, απόσυρση κλπ».

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Γκούβας «είναι καίρια η επίσκεψη σε γιατρό και όχι σε ψυχολόγο, με την έννοια  ότι γιατρός είναι αυτός που μπορεί να κάνει διάγνωση του τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Μπορεί δηλαδή αυτό το συμβάν να μην προκαλέσει μετατραυματική διαταραχή, αλλά να είναι ικανό να πυροδοτήσει άλλα προβλήματα, τα οποία ήταν έτοιμα να προκύψουν και απλά το συμβάν τα έφερε στην επιφάνεια και ενεργοποιήθηκαν».

Έχοντας στο νου μας μαρτυρίες ανθρώπων που έχουν επιβιώσει από αντίστοιχα τραγικά περιστατικά στο παρελθόν και οι οποίοι έχουν κατά καιρούς αναφέρει ότι υπέφεραν από τη μετατραυματική διαταραχή για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ρωτήσαμε τον κ. Γκούβα για το πόσο διαρκούν συνήθως τα συμπτώματα αυτής της διαταραχής. Ο κ. Γκούβας ωστόσο μας εξήγησε ότι σε αυτή την περίπτωση «μπαίνουμε στη συζήτηση για την πρόληψη και την εκπαίδευση των ασθενών και των ανθρώπων για την ψυχική υγεία. Το βασικότερο πρόβλημα στην ψυχική υγεία είναι η αποδοχή πρωτίστως του προβλήματος και στη συνέχεια η συνέπεια με τη θεραπεία. Είναι πολύ δύσκολα και τα δύο, καθώς πολύς κόσμος δυστυχώς εάν πάρει βοήθεια ή ξεκινήσει κάποια αγωγή, όταν νιώσει λίγο καλύτερα, αρχίζει και λέει πράγματα του τύπου “θα το παλέψω μόνος μου, δεν χρειάζομαι φάρμακα, δεν χρειάζομαι γιατρούς” και φυσικά υποτροπιάζει και αποκτά χρονιότητα σε μία διαταραχή που θα μπορούσε να έχει καλύτερη έκβαση.Νομίζω όμως ότι εάν ένας άνθρωπος μπει στη διαδικασία και πάρει οργανωμένη βοήθεια, μπορεί να πάει πάρα πολύ καλά και να μην χρειάζεται αυτό το πράγμα να τραβήξει στο διηνεκές. Είναι σημαντικό να μπορεί να το τοποθετήσει σωστά στο μυαλό του και από εκεί και έπειτα να πορευτεί χωρίς αυτό να επηρεάζει τις καθημερινές του δραστηριότητες».

Φυσικά, υπάρχει και το ερώτημα του πως ο περίγυρος και οι οικείοι του μπορούν να βοηθήσουν έναν άνθρωπο που περνάει κάτι τέτοιο. Αυτό που πρέπει να κάνουν εκείνοι σε αυτή την περίπτωση, όπως μας είπε ο κ. Γκούβας είναι «κυρίως να είναι εκεί για εκείνον, να τον ακούσουν όσο μπορούν, αλλά νομίζω ότι το πιο σημαντικό είναι με όσο πιο ευγενικό τρόπο γίνεται να τον βοηθήσουν να πάει κοντά σε έναν ειδικό γιατρό για μπορέσει να λάβει βοήθεια και για να μπορέσει να ορίσει τι είναι αυτό που του συμβαίνει. Ξέρετε το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι να ξέρεις τι πρόβλημα έχεις, επειδή εάν ξέρεις τι πρόβλημα έχεις, ξέρεις και τι πρέπει να κάνεις. Εάν γενικά αντιμετωπίζεις τα συμπτώματα που έχεις ως συμπτώματα σκέτα, “ξέρω εγώ λες έχω αϋπνία, έχω στεναχώρια, έχω άγχος”, επειδή στην ουσία είναι κάτι ασαφές, “λες άντε έχω αγχος”, και λοιπόν; πως περνάει; γιατί δεν περνάει; πώς θα περάσει; Αν αυτές τι απαντήσεις δεν τις έχεις δεν πορεύεσαι σωστά. Γι’ αυτό λοιπόν καλό είναι και οι οικείοι σε έναν μεγάλο βαθμό να είναι υποστηριστικοί και να βοηθούν τους ασθενείς να έρθουν κοντά σε κάποια ειδική βοήθεια».

Η τραγωδία του να χάνεις έναν δικό σου άνθρωπο

Στη συνέχεια ρωτήσαμε τον κ. Γκούβα για το πως οι άνθρωποι που βιώνουν την απερίγραπτη τραγωδία του να χάσουν έναν δικό τους άνθρωπο θα μπορούσαν να διαχειριστούν αυτή την κατάσταση. Ο κ. Γκούβας μας είπε ότι: «Νομίζω ότι αυτό που όλοι μας νιώσαμε αυτές τις μέρες είναι το συνταρακτικό γεγονός για έναν γονέα, για όσους τουλάχιστον είμαστε γονείς, το να έχει στείλει κάποιος το παιδί του κάπου και να τον πάρει κάποιος τηλέφωνο και να του πει ότι το παιδί του πια δεν υπάρχει. Επειδή είναι πραγματικά ίσως το ισχυρότερο πλήγμα που θα μπορούσε να δεχτεί ένας άνθρωπος, νιώθω ότι είναι πάρα πάρα πολύ σημαντικό να βρεθεί κοντά σε έναν ειδικό γιατί σίγουρα θα χρειαστεί φαρμακευτική βοήθεια για να μπορέσει να υποστηρίξει τη μετάβαση στην επόμενη αυτή μέρα που είναι πάρα πολύ δύσκολη. Για να είμαι ειλικρινής η έννοια του “το ξεπερνάω” δεν υπάρχει. Ο στόχος είναι να βοηθήσουμε τον άνθρωπο αυτόν που το περνάει, να μάθει να ζει με αυτή την απώλεια και να μάθει να θυμάται και να γιορτάζει τις ωραίες στιγμές του ανθρώπου που έχασε, παρά την απώλεια ή τις άσχημες στιγμές που μπορεί να είχε».

Που μπορεί κάποιος να απευθυνθεί για βοήθεια

Τέλος, σε σχέση με του που πρέπει να απευθυνθεί κάποιος για να λάβει εξειδικευμένη βοήθεια, ο κ. Γκουβας μας ανέφερε ότι πρέπει να ζητήσει τη βοήθεια ενός ψυχιάτρου. Μας είπε ότι το κράτος έχει κάποιες δομές, ωστόσο πρόσθεσε πως «πολλοί φέρονται να έχουν ή μιλάνε για εξειδικεύσεις πάνω σε θέματα καταστροφών κλπ, στην πραγματικότητα όμως υπάρχουν ελάχιστοι άνθρωποι που έχουν τέτοιου τύπου διδακτορικά. Νομίζω ότι το σημαντικό είναι να έρθει σε επαφή με έναν γιατρό πρωτίστως για να κάνει τη σωστή διάγνωση και να βγάλει ένα πλάνο θεραπείας, το οποίο συνήθως περιλαμβάνει φαρμακοθεραπεία. Όμως η φαρμακοθεραπεία πλέον δεν είναι όπως παλιά, έχουμε τη δυνατότητα μέσω τεστ DNA, να ξέρουμε το εάν ο άνθρωπος που πρέπει να πάρει φάρμακo, ποιο φάρμακο πρέπει να πάρει, σε ποια δόση, εάν του ταιριάζει ή δεν του ταιριάζει. Όλα πλέον είναι πολύ προσωποποιημένα. Πρόκειται για μία νέα τεχνολογία που έχουμε στη διάθεσή μας εδώ και δύο χρόνια. Από κει και μετά υπάρχει η διαδικασία της ψυχοθεραπείας, πάντα όμως με την καθοδήγηση του γιατρού.Ο γιατρός είναι αυτός που θα παραπέμψει τον ασθενή με βάση την προσωπικότητά του και το πως βιώνει την απώλεια να κάνει το ανάλογο σύστημα ψυχοθεραπείας. Η ψυχοθεραπεία δεν είναι κάτι γενικό ή ασαφές. Υπάρχουν πολλά συστήματα και τεχνικές, αλλά η πιο διαδεδομένη και μάλλον ενδεδειγμένη είναι η CTB (Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία). Με ένα σωστό πλάνο θεραπείας και έναν πραγματικά εκπαιδευμένο ειδικό τα αποτελέσματα μπορούν να είναι εξαιρετικά. Υπάρχουν πολύ εξειδικευμένες μονάδες, όπως εκείνη του ΑΠΘ-Μονάδα Τραύματος και Διαταραχών Στρες με τηλεϊατρική, αλλά  και εκ του σύνεγγυς θεραπείες» .