The cost of doing business in Europe

Εξ ολοκλήρου στα αγγλικά ο τίτλος αυτού του κειμένου, και απολογούμαι γι αυτό, όμως δεν μπορώ να σκεφτώ εναλλακτική στα ελληνικά που να δίνει καλύτερα και με συντομία το νόημα όσων θέλω να πω εδώ: η άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ευρώπη είναι μια ακριβή υπόθεση. Αυτό μάλιστα ισχύει με τον ίδιο τρόπο τόσο για τις παραδοσιακές όσο και για τις νεοφυείς επιχειρήσεις, δηλαδή τα startups.

Αφορμή γι’ αυτή τη σκέψη είναι οι πρόσφατες εργασίες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που υποδηλώνουν ότι σύντομα η Ευρώπη θα αποκτήσει Νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act). Το νέο νομοθετικό πλαίσιο θα διακρίνει μεταξύ εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, τοποθετώντας τις περισσότερο επικίνδυνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε αυστηρότερο πλαίσιο.

Επομένως, εδώ μιλώ για το κανονιστικό κόστος, το κόστος δηλαδή συμμόρφωσης μιας επιχείρησης με το εκάστοτε νομοθετικό πλαίσιο. Εννοείται πως, όσο πληρέστερο (και επομένως πιο πολύπλοκο) είναι το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο, τόσο μεγαλύτερο θα είναι αυτό το κόστος. (Αντίστοιχα, αν, υποθετικά, οι νόμοι ήταν ανύπαρκτοι, τότε αυτό το κόστος θα ήταν μηδενικό).

Η βασική παράμετρος εδώ είναι ότι πρόκειται για υποχρεωτικό, οριζόντιο κόστος. Δεν έχει σημασία αν η επιχείρηση είναι τράπεζα, ασφαλιστική εταιρεία, χαλυβουργία ή ένα startup των δύο startuppers με ένα λάπτοπ – όλοι θα πρέπει να εφαρμόζουν το κανονιστικό πλαίσιο στις κοινωνίες που δραστηριοποιούνται, ειδάλλως δεν θα μπορέσουν ούτε καν να λειτουργήσουν.

Αυτό το ρυθμιστικό πλαίσιο μπορούμε να το διακρίνουμε σε δύο κατηγορίες: Το ένα είναι το «λειτουργικό», και αφορά τους νόμους ίδρυσης και λειτουργίας (και διάλυσης) μιας επιχείρησης. Το άλλο είναι το κόστος «πλαισίου», αφορά δηλαδή τους νόμους που ισχύον στον τομέα δραστηριοποίησης κάθε επιχείρησης.

Εκεί ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα της Ευρώπης. Η Ευρώπη σήμερα, όπως έχουμε ξαναπεί, είναι το παγκόσμιο ρυθμιστικό εργαστήριο. Οι νόμοι της για τις νέες τεχνολογίες είναι οι πρώτοι στον πλανήτη, και αντιγράφονται από όλους τους άλλους (οδηγώντας στο, λεγόμενο, Brussels effect). Αυτό συνέβη με τη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα και σύντομα, ελπίζεται, και για την τεχνητή νοημοσύνη.

Παρότι η παραπάνω εξέλιξη προσφέρει υπερηφάνεια και επιβεβαιώνει το έργο των Βρυξελλών, η εικόνα δεν είναι μόνο θετική. Κάθε επιχείρηση πρέπει στο επιχειρηματικό της πλάνο εκτός από τα λειτουργικά της έξοδα να περιλάβει και, υψηλά, κονδύλια συμμόρφωσης. Αυτό το κόστος λειτουργεί απαγορευτικά για την ίδρυση μιας νέας επιχείρησης, αφού, ξαφνικά, οι «εταιρείες του ενός ευρώ» διαπιστώνουν ότι τελικά απαιτούνται πολλές χιλιάδες ευρώ μόνο για νομικά έξοδα. Τα startups υποφέρουν ιδιαίτερα από αυτή την εξέλιξη, αφού δραστηριοποιούνται στις νέες τεχνολογίες και είναι αυτές ακριβώς που έχουν τραβήξει πρόσφατα το αυξημένο ενδιαφέρον των Βρυξελλών.

Υπάρχει άραγε λύση στο πρόβλημα αυτό; Συνολική όχι, αφού εξαιρέσεις συμμόρφωσης αναλόγως του μεγέθους μιας επιχείρησης δεν γίνονται. Ενδεχομένως μια λύση θα ήταν τα regulatory sandboxes (άλλος όρος που δεν μπορώ να μεταφράσω επιτυχώς στα ελληνικά), όπου νέα επιχειρηματικά μοντέλα μπορεί να δοκιμαστούν χωρίς νομικούς κινδύνους. Όμως αυτή είναι μια λύση περιορισμένης έκτασης και ισχύος. Για το καλύτερο ή για το χειρότερο, το κόστος επιχειρηματικής δραστηριοποίησης στην Ευρώπη είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο – και αυτό είναι κάτι που όλοι (η αγορά, ο νομοθέτης, και κυρίως οι startuppers) πρέπει να συνυπολογίσουν στα πλάνα τους.

Ο Βαγγέλης Παπακωνσταντίνου είναι Καθηγητής Δικαίου Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα στο Τμήμα Νομικής και Εγκληματολογίας του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών (VUB, Vrije Universiteit Brussel), με ειδίκευση επίσης στην Κυβερνοασφάλεια, την Προστασία της Διανοητικής Ιδιοκτησίας καθώς και στη (νομοθετική) ρύθμιση της τεχνολογίας.

Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο Startupper Mag #39